Бомбардирањето на Софија го уништи бугарскиот морал

На крајот на 1943 и почетокот на 1944 сојузниците извршија големи бомбардирања на Софија. Тогаш Бугарите сфатија дека повторно застанале на погрешна страна во една војна, откако во декември 1941 година им објавија војна на САД и Велика Британија. Тие веруваа дека пактот со нацистите ќе им ги донесе териториите за кои сонуваа

Кога Бугарија им објави војна на Соединетите Држави и Велика Британија во декември 1941 година, декларациите беа опишани како само симболични гестови за смирување на Германците, а со тоа да се компензира неуспехот на Бугарија да учествува активно во војната. За воената моќ на Велика Британија се велеше дека е виртуелно уништена; Америка беше далеку и неподготвена за војна. Меѓутоа, до септември 1943 година, кога Добри Божилов стана премиер, воениот бран се сврте против Оската. Сојузничките бомбашки напади врз бугарските градови се очекуваа во кое било време. Овие напади, кога конечно дојдоа, имаа разорно влијание врз бугарскиот морал и ја принудија бугарската влада да размисли за мировни преговори.

До летото 1943 година, Бугарија во голема мера не беше под влијание на војната. Британците направија неколку воздушни напади врз земјата за време на германската инвазија на Грција во 1941 година, но беа вклучени само неколку авиони и беше направена мала штета. Потоа, на 1 август 1943 година, сојузниците испратија флота бомбардери над бугарската територија да ги нападнат романските нафтени полиња кај Плоешти. Бомбардерите биле следени од германска радарска станица во Бугарија, а бугарските борбени авиони се обиделе да ги пресретнат. Бугарските воздухопловни сили беа главно опремени со застарени, чешки авиони „авиас“, кои немаа ниту радија, ниту опрема за кислород. Тие авиони не беа во можност да стигнат до бомбардерите кои летаа на 15.000 стапки (4.500 метри); тројца сојузнички бомбардери кои беа одвоени од другите кога се враќаа од целта, сепак, станаа жртви на бугарската ескадрила на модерни „Me-109“. За оваа акција тројца бугарски офицери добија медали од царот, но Бугарија ја минимизираше својата улога во оваа одбрана на Плоешти, од страв да не ги предизвика сојузничките одмазди. 

Германците предвидуваа понатамошни напади врз Плоешти и им обезбедија на бугарските воздухопловни сили 120 заробени француски ловци; овие авиони беа само малку помалку застарени од „авиас“ и наскоро беа избришани од небото од „П-38С“ што ги придружуваа сојузничките бомбардери. Кон крајот на октомври 1943 година, сојузничките комбинирани началници на штабови генералот Ајзенхауер му предложија Бугарија да добие „остра лекција“; „Најбрзиот начин да се промовира отпор во Бугарија и евентуално да се извлече земјата од војната [е] да се отвори голем бомбашки напад врз неа“. Ајзенхауер го прифати предлогот. На 14 ноември 1943 година, 91 бомбардер „Б-25С“, придружувани од голем број „П-38С“, ја нападнаа Софија. Железничките депоа и аеродромот беа сериозно оштетени, а 187 згради во градот беа уништени. Жртвите не беа тешки, но Софија беше фрлена во паника. Митот за „симболичната војна“ во Бугарија беше уништен.

Двата понатамошни воздушни напади беа насочени против Софија пред крајот на годината. Лошото време спречуваше да бидат многу успешни, но Германците беа иритирани што таквите лесни и ретки напади можеа да ја парализираат бугарската престолнина. Имаше неколку причини за непропорционален психолошки ефект од бомбардирањата. Прво, за разлика од Германците, Бугарите не беа навикнати на воздушни напади. Нивната првична реакција беше да избегаат од градот, а оние кои не беа во можност да го напуштат ги испратија своите семејства. Ова преселување го дислоцираше животот во Софија и предизвика забуна, пренатрупаност и инфлација во селата. Владата донесе законодавство за спречување на егзодусот, но законите генерално не беа почитувани. Второ, Софија тогаш имаше население од само околу 300.000 жители концентрирано во прилично мала област. Стотина бомбардери може да имаат релативно поголем ефект врз таков град отколку што илјада во град како Берлин. Трето, бугарската противвоздушна одбрана беше слаба и недостасуваа најелементарните мерки за цивилна одбрана.

Во октомври 1943 година врвните сојузнички генерали му предложија на Ајзенхауер Бугарија да доби „остра лекција“ поради нејзиното сојузништво со Хитлер. Ајзенхауер го прифати тоа и неколкуте жестоки бомбардирања на Софија брзо и целосно го уништија митот дека Бугарија води само „симболична војна“ со САД и Британија

Како резултат, моралот во Софија беше на многу ниско ниво од сознанието дека сојузничките авиони може да го нападнат градот неказнето и дека набрзина изградените засолништа за воздушни напади се несоодветни за заштита на населението. Премиерот Божилов налутено ги осуди сојузниците за убивање на „незаштитени луѓе кои никому не му посакаа зло“ Граѓаните на Софија, сепак, започнаа да ја обвинуваат владата за ваквата несреќа на земјата.

Сојузничкиот воздушен напад од 10 јануари 1944 година ги импресионирал дури и Германците. Неколку илјади луѓе беа убиени, прекинати беа водните и електричните врски, многу домови и згради се претворија во урнатини, а пожарите избувнаа низ цела Софија. Железничките станици и патиштата беа преполни со бегалци, бидејќи, како што се чинеше, целото население на Софија се обиде да избега од градот. Богдан Филов, кој за време на нападот бил надвор од градот, рече дека при неговото враќање поминал „бескрајни редици автомобили со багаж; некои луѓе го носеа целиот свој имот од домовите“. Овој напад направи сите претходни да изгледаат само како вежба. Филов го опиша тоа како „првиот голем терористички напада на Софија“. Ова беше најстуденото време од годината и беше практично невозможно да се најде храна и сместување на село за дополнителни илјадници луѓе; условите за живот на бегалците во многу села беа шокантни. Помина цела недела пред државните службеници да се вратат на нивната работа и пред да бидат обновени основните јавни установи. Владата потона од големината на катастрофата; таа не можеше да ги спречи нападите ниту да им помогне многу на луѓето откако се случија. Престижот на Германија претрпе и поради тоа што докажа дека не може да го заштити својот сојузник. Филов му предложи на германскиот генерал Варлимонт Германија да изврши масовен воздушен напад некаде, можеби на Истанбул, за да го врати престижот на Луфтвафе, но Германците не беа воодушевени од планот.

Нападите, се разбира, направија одлична пропаганда за оние кои активно се спротивставуваа на сојузот на Бугарија со Германија. БКП издаде неколку изјави за опишување на пустошот во Софија и повика на „итно склучување на мир со Англија и Америка“; се подразбираше дека за тоа ќе биде потребна револуција, бидејќи „нашата фашистичка влада нема да го стори ова“. Советите исто така се обидоа да ја искористат политичката криза создадена од бомбардирањето. Советскиот министер, Лавришчев, му рече на Божилов дека СССР е подготвен да интервенира за да се запре бомбардирањето, доколку Бугарија се согласи да ги повлече своите окупациски корпуси од Македонија и Тракија. Бугарската влада одби од страв да ја антагонизира Германија. Филов, сепак, се обиде да ја искористи оваа советска понуда за да го вознемири Западот и да покаже дека бомбардирањата се „вода за комунистичката воденица“. Тој побара турската влада да дејствува како посредник за да ги убеди Британците и Американците дека повлекувањето на окупацискиот корпуси нема да биде од интерес на западот, бидејќи тоа ќе му помогне на Тито. Неговите наивни напори немаа успех, а Бугарија нервозно го чекаше следниот воздушен напад.

На 16 март 1944 година, сојузниците фрлија запалливи бомби врз Софија. Осум дена подоцна, кралската палата во Врања беше намерно нападната и изгорена до темел. Потоа, на 29 и 30 март, сојузниците извршија масовен напад со запилливи бомба врз Софија. Силните ветрови го разгореа пламенот, а жештината беше толку силна што книгите се запалија во згради каде што немаше пожари. Со пламенот беа уништени неколку од министерствата, Националниот театар, Светиот синод и градскиот арсенал. Јавните служби беа прекинувани неколку недели и секаде имаше молби за храна. Маките на евакуираните надвор од градот веќе станаа отворен скандал; нивната состојба сега се влоши уште повеќе, бидејќи им се придружија илјадници нови бегалци.

Конфузијата во Софија по нападот на 30 март беше засилена со гласините дека комунистите планирале да го нападнат градот следната вечер. Владата беше целосно дезорганизирана и сите комуникациски линии со остатокот од земјата беа прекинати. Партизаните во последно време значително се зголемија во број, иако сè уште беа слаби; ако се потрудеа максимално, можеби ќе можеа привремено да го заземат градот. Филов сега беше убеден дека Западот и комунистите се во тесна соработка: „Воздушните напади не можат да бидат само терористички активности. Очигледно е дека тие имаат друга цел и ова е веројатно ослабување на домашниот фронт и зајакнување на партиската активност со цел да ги поддржат нивните евентуални врски преку Србија и народот на Тито“.

Софија не беше единствениот бугарски град што стана жртва на сојузничките воздушни напади; другите инциденти обично не биле пријавувани од весниците, но информациите може да се соберат заедно од извори како што се извештаите за јавните придонеси во фондовите за помош. Пловдив беше втор по големина град во Бугарија и клучна точка за комуникација, но тој беше поштеден до 18 април 1944 година. Дури и пред нападот градот беше опишан како обземен од паника, а многу илјадници негови граѓани бегаа во планините. Бомбардирањето нанесе малку штета и загинаа само шеесетина лица, но моралот во градот беше растресен.

Како резултат на сојузничките воздушни напади, народот на Бугарија ја изгуби речиси целата верба во германската моќ, а бугарските водачи беа дискредитирани затоа што склучија сојуз со Оската. Покојниот цар Борис не беше вклучен во оваа јавна злоупотреба затоа што се веруваше дека тој сакал да ја извлече Бугарија од војната во првата можност. Неговите наследници изгледаа сè повеќе нефлексибилно про-нацистички. Иако регентот Михов оптимистички тврдеше дека „ескадрилите-бомбардери се како стада птици кои колваат зрна едно по едно, но не се во можност да ја преземат земјата“, веќе беше очигледно дека Бугарија повторно е на губитничката страна на војната.  (Продолжува)