Изгубено лето: Како се плаќа цената за бавното темпо на вакцинацијата

Повеќето земји од Централна и Источна Европа го потрошија летото во политички калкулации главно поврзани со лошите проценки и стравовите да не го налутат електоратот пред изборите што доаѓаат. Сега четвртиот бран на корона епидемијата возврати на најсилен можен начин

Додека Западна Европа ги слави резултатите од успешните кампањи за вакцинација, во Централна и Источна Европа се појавува многу поинаква слика, бидејќи бранот на нови инфекции на корона вирусот и смртни случаи се заканува да ги совлада веќе преоптоварените здравствени системи.

Лето со слаба вакцинација, олабавување на повеќето ограничувања и, во некои земји, политички пресврти создадоа совршена бура за многу заразна варијанта Делта. И за разлика од претходните бранови, нема апетит за понатамошни ограничувања, што доведе некои експерти да предупредат дека некои земји се упатени кон сцени слични на Ломбардија.

Романија и Летонија преземаа драстични акции минатата недела за да ослободат простор во болниците, преполнети со заболени. Минатиот понеделник, Романија ги прекина сите вонредни операции и приеми во болница, додека во четвртокот Летонија прогласи медицинска итност, пренасочувајќи ги ресурсите за да се фокусира на пациентите со Ковид-19.

„Целото лето беше потрошено“, рече Разван Черечеш, извршен директор на Центарот за здравствена политика и јавно здравје на романскиот универзитет Бабеш-Болјaи. „Владата не се подготви за четвртиот бран – тие мислеа дека бранот ќе биде минимален“.

Со ваквата проценка се согласува Рамуне Каледиене, декан на факултетот за јавно здравје на Литванскиот универзитет за здравствени науки. „Летото беше изгубен период“, рече таа. „Тоа беше грешка, бидејќи моравме да бидеме многу, многу проактивни, почнувајќи од пролетта, а бевме некако опуштени“.

Двоумење, поттикнато од недоверба

Врската со стапките на вакцинација е непобитна. Во Бугарија, само 23 проценти од возрасната популација е вакцинирана, а во Романија, 34 проценти. Другите земји во регионот што гледаат скокови на смртни случаи имаат подобра покриеност, но не е доволно да се запре високо заразна варијанта Делта. Летонија е со 52 проценти од возрасните, а Литванија со 69 проценти.

Тие бројки се бледи во споредба со стапките во Велика Британија, Ирска, Португалија и Франција, кои сите покриваат над 80 проценти од возрасните. Зголемувањето на случаите во овие земји имаше минимален ефект врз стапките на смртност.

„Најдобрата подготовка за четвртиот бран би била ефективна кампања за вакцинација“, вели Јоана Михаила, која беше министерка за здравство на Романија до септември, кога нејзината партија се повлече од владата и го поддржа иницијативата за недоверба, што доведе до колапс пред неколку дена.

Иако верува дека справувањето на Романија со вакцината беше добро, таа за „Политико“ рече дека делумно е виновна популарниот вакцинален скептицизам, како и владата, вклучително и самата, што „пребрзо ги релаксираше нашите пораки во врска со потребата да се земе вакцината“.

Неколку експерти ја наведуваат длабоката недоверба кон владата како клучна причина за лошото темпо на вакцинацијата. Истражувањето спроведено од „Eurofound“ во 2021 година покажа дека граѓаните во Романија, Бугарија и Летонија имале ниво на доверба во своите влади под просекот на ЕУ.

Во летонската болница каде што работи Карлис Раценис, пациентите со корона вирус што ги гледа се претежно невакцинирани. Една од причините е што не им веруваат на политичарите, објасни Раценис, доктор и претставник на Летонската медицинска асоцијација. Тој го припишува ова на „постсоветското разбирање на нашата политичка ситуација, каде што секогаш тврдевте дека политичарите лажат“. Во Бугарија, Вања Рангелова, главен доцент по епидемиологија на Медицинскиот универзитет во Пловдив, верува дека оваа недоверба е „главната движечка сила за луѓето да не сакаат да примаат вакцини“.

Преку границата во северна Грција, жариштата се зголемуваат исто така. Регионот има една од најниските стапки на вакцинација во земјата и повеќе од 90 проценти од креветите на интензивна нега се полни. И покрај тоа, владата најави крај на мини-заклучувањата. „Ова не е вистинско време за такви слободи, ова не е време да испратиме порака дека се вративме во нормала“, вели Николаос Каправелос, директор на интензивната нега во Солун. „Болниците се на пресвртна точка. Она што се прави е ризичен потег“.

Смирување на електоратот

Исто така, има уште еден фактор во играта – политичко нарушување: романската влада падна минатиот вторник; Бугарија има привремена администрација, а Летонија се соочува со парламентарни избори следната година.

Раценис гледа на пристапот во Летонија како на смирување, при што политичарите се двоумат да спроведат дополнителни ограничувања што би можеле да ги отуѓат гласачите. Тоа е слична приказна во Романија, каде што Черечеш верува дека отфрлањето на новите ограничувања во текот на летните месеци се должи на претстојните избори за внатрешни партиски избори. Владата, исто така, спроведе цели за вакцинација поврзани со укинување на ограничувањата. Но, кога изгледаше дека нема да постигне овие цели, ги ревидираше надолу. Падот на романската коалиција го насочи вниманието на политиката, а не на влошување на пандемијата.

Бугарија треба да ги одржи своите трети парламентарни избори оваа година во ноември, откако претходните не доведоа до влада. Рангелова рече дека политичарите „не сакаат да преземаат строги мерки“, бидејќи сакаат населението да се чувствува поволно кон нив и да ги изгласа на власт.

Иако Литванија не се соочува со избори, едноставно нема апетит за повеќе ограничувања. Во септември, илјадници луѓе протестираа во Вилнус против сегашните ограничувања. Калидиена рече дека ако се преземат нови мерки, ќе има „многу големо противење“ кон тоа.

Исто така, се зголемува стравот дека регионот може да види повторување на сцените за кои беше забележано во мрачните денови на кризата во италијанската Ломбардија во пролетта 2020 година, кога светот гледаше вознемирено како пациентите лежат на умирање во болничките ходници.

Во Летонија, зафатеноста на кревети со ковид достигна околу 80 проценти, а некои болници известуваат дека повеќе од 90 проценти од креветите се зафатени. „Ако не се преземат силни ограничувања, за [ограничување на физичките] контакти, ќе имаме нешто слично што го видовме во Европа во Северна Италија“, предупреди Раценис.

Михајла, поранешниот романски министер за здравство, исто така е загрижена, предупредувајќи дека здравствениот систем веќе не е во состојба да се справи: „Ние веќе немаме капацитет да ги третираме пациентите ни со ковид ни без ковид, а тоа значи не само физички простор и мебел, туку медицински професионалци“. (Политико)