Втора шанса за Британија

Иан Бурума

На 9 мај 1950 година, кога европските земји само што почнаа да излегуваат од урнатините на војната, францускиот државник Роберт Шуман го објави својот план за создавање на Европската заедница за јаглен и челик. Со здружување на овие витални воени материјали под заеднички европски орган, насилниот конфликт меѓу Франција и Германија ќе стане незамислив. Германците беа воодушевени. Земјите од Бенелукс и Италија ќе учествуваат исто така. Првиот чекор кон Европската Унија беше преземен. Кратко по објавата на Шуман, Британците беа поканети да учествуваат во дискусиите.

Тие реагираа со мешавина од ужас и презир, сомневајќи се во француски заговор за привлекување прагматични луѓе во некој утописки странски проект. Лабуристичката партија, која тогаш беше на власт во Британија, не можеше да замисли Британците да го делат суверенитетот над виталните индустрии. И конзервативците не успеаја да видат како една глобална сила би можела да биде дел од таков тесен европски клуб. Сето тоа беше многу добро за континенталците да се здружат. Но Британија ќе продолжи да владее со брановите, заедно со другите луѓе што зборуваат англиски во Комонвелтот и САД.

Лесно е, во ретроспектива, да се потсмеваме на Британците што го пропуштиле европскиот брод со таква бледа ароганција. Но тоа е барем разбирливо. На крајот на краиштата, Британците со својата горда демократија стоеја сами против Хитлеровата Германија и помогнаа да ги ослободат европските земји што им се предадоа на нацистите. Човек навистина не може да ги обвинува за чувство на ситна супериорност.

Меѓутоа, она што е депресивно во врска со катастрофата на „Брегзит“, која сега прави толку збрка на британската политика, е дека основните аргументи против Европа воопшто не се промениле од 1950 година. Идеолозите на Лабуристичката партија на Џереми Корбин ја гледаат Европската Унија како капиталистички заговор да ја поткопал чистотата на нивните социјалистички идеали. И „брегзитерите“ од десниот спектар сè уште сонуваат за Британија како голема сила, чиј глобален досег не треба да биде попречен од членството во европските институции. Уште една нишка на национализмот, која е повеќе англиска отколку британска, е романтична приврзаност кон „специјални односи“ со САД.

За жал на Британците, светот многу се промени од 1950 година. Британската империја е завршена, Комонвелтот е малку повеќе од сентиментална реликвија од минатото, а односите со САД може да бидат многу посебни за Англичаните, но тоа е многу помалку за Американците.

Но нешто друго, можеби дури и поважно, исто така се промени. Кога британската влада ја отфрли можноста во 1950 година да помогне во обликувањето на иднината на Европа, некои конзервативци ги критикуваа лабуристите поради тоа што беше премногу избрзана. Како опозиција, „ториевците“ мораа да го кажат тоа. Но, нивните срца не беа вистински вклучени во тоа бидејќи, како што објави „Њујорк тајмс“ во тоа време, позицијата на владата „одразува добар дел од британското чувство кон Европа, без оглед на партиските линии“.

Велика Британија – ако не и секој дел од Англија – сега е многу повеќе европска земја. Лондон во 1950 година сè уште беше целосно британски град, каде што „туѓинците“ беа посебно малцинство. Во последните децении на дваесеттиот век, тој стана неофицијален главен град на Европа. Повеќе од три милиони лондонци се родени во странство, со стотици илјади млади Европејци кои работат во банкарството, правото, модата, угостителството, уметноста и многу други индустрии. Лондон има поголемо француско население од многу француски градови.

Затоа, не е ни чудо што мнозинството лондонци гласаа да останат во ЕУ. Истото го направија повеќето млади луѓе во Британија. Велика Британија од 1950 година би била непрепознатлива за нив.

Значи, кои се тие 51 отсто што гласаа за напуштање на ЕУ? И зошто? Заштитата на социјализмот има ограничен призвук, како и идеалите на чист национален суверенитет или фантазии за Британија, која самата се претставува како глобална сила. Се чини дека стравот од имиграција е главната причина зошто луѓето гласаа да заминат. Во некои случаи, ова произлегува од вистински грижи дека, исто така, градежниците од Источна Европа им отежнуваат на британските граѓани да ги вршат истите работни задачи за пристојна плата. Но, многу често, луѓето кои најмногу стравуваат дека ќе бидат „преплавени“ од странци, живеат во области каде што имигрантите се многу малку.

Во исто време, повеќето британски граѓани сметаат дека се негувани и лекувани во болници од имигранти, дека се послужувани во супермаркетите од имигранти и имигрантите помагаат во банките, поштите, центрите за социјална работа, аеродромите и јавниот превоз. Без имигрантите, британската економија и услугите ќе пропаднат.

Некои политичари што се за „Брегзит“ ги поттикнаа имиграциските стравови многу подрско од другите. Најозлогласената слика што се користеше во кампањата за „Брегзит“ беше постер кој покажуваше цела река млади луѓе, кои наликуваа како да се од Блискиот Исток, со текст: „Мораме да се ослободиме од ЕУ и да ја повратиме контролата“. Всушност, младите мажи на сликата не беа ни близу границите на Велика Британија. Фотографијата е снимена во Хрватска.

Пореспектираните „брегзитерци“ зборуваа повеќе за суверенитетот отколку имиграцијата. Нивната вознемиреност поради губењето на контролата може да биде вистинска. Личностите како Борис Џонсон, со неговите черчиловски претензии, или Џејкоб Рис-Мог, кој наликува на минорен карактер од роман на П.Г. Водихауз, се анахронизми. Во претходните времиња, тие можеби имале империја. Сега тие се само политичари во средна држава.

„Брегзит“ за желбите на Џонсон или Рис-Мог е повеќе измама за моќ, преземени во име на обичните луѓе, наводно, во револт против елитите на кои очигледно им припаѓаат овие политичари. Нивната носталгија за поголеми форми на владеење веќе направи голема штета на земјата за која тврдат дека ја сакаат. Ова е уште поважно, сега кога потенцијалната катастрофа на „Брегзит“ е толку јасна што може да се види, затоа обичните луѓе треба да имаат втора шанса да гласаат за начинот да го избегнат тоа.

(Авторот е холандски историчар и писател. Copyright Project Syndicate)