Холбрук – последниот човек на американското столетие

КРИСТОФЕР ХИЛ

За оние од нас кои беа благословени – некои би можеле да велат проколнати – да потрошат важни делови од нашата кариера со Ричард Холбрук, маестралната биографија на новинарот Џорџ Пакер на американскиот дипломат мораше да расчисти висока летвичка. Јас ја отворив книгата „Нашиот човек“ со чувство на страв за тоа што Пакер би избрал да каже за таква сложена личност. На крајот на краиштата, меѓу стотиците луѓе интервјуирани за книгата, многумина беа остри критичари на Холбрук.

Кариерата на Холбрук траеше од претседателството на Џон Кенеди до Барак Обама, период кој ретко се совпаѓа со аналите на дипломатијата. Поважно од неговата долговечност беше фактот дека тој патуваше низ светот за да преземе некои од најтешките предизвици со кои се соочуваат САД – од мировните разговори во Париз, кои се обидоа да ја завршат улогата на САД во Виетнам, нормализирањето на односите со Кина и неговиот потпис за завршувањето на војните во Босна и Косово до неговото управување со американската политика во Авганистан, најдолгата војна на Америка.

Живеејќи и работејќи во рамките на орбитата на Холбрук, можевте да ги доживеете неговите чудни лични навики, промени во расположението, случајни испади, телефонски повици во средината на ноќта. Но, исто така, можевте да бидете сведок на неговата брилијантност и јасност на мислата, неговата топлина и, особено, неговиот хумор.

Оние од нас кои напредуваа во дипломатските редови на Соединетите Американски Држави за време на балканските војни во 1990-тите, или за време на контролата на Холбрук во авганистанската и пакистанската политика (во бирократскиот речник АфПак) во 2009-10, ги слушнаа неговите приказни за Виетнам. Сите научивме да го мразиме тоа место, не само затоа што тоа беше местото на една од најболните војни во Америка. Секогаш кога Холбрук ќе почнеше да зборува на оваа тема поминуваше еден час пред да се вратиме на темата за која расправавме.

Холбрук во Виетнам беше обичен службеник за надворешни работи во неговите 20-ти години и живееше сам за себе во делтата на Меконг. Тука, ние учиме за раните сомнежи на Холбрук за целиот воен излет, кои ги стави во неговите писма во кои демонстрираше степен на софистицираност која беше далеку над неговите години.

Подоцна Холбрук се упатува кон Вашингтон, каде што читателот добива поблизок, па дури и поболен, поглед на неговите бескрајни напори да се интегрира себеси со важни луѓе. Неговите средби со богатите и славните, анимирани од неговата бесрамна самопромоција, честопати се сочувствителни. Но оние што го познаваа Холбрук веднаш ќе го препознаат карактерот што го опишува Пакер.

На пример, Холбрук апсолутно немаше здодевна навика да гледа преку рамото на оној со кого зборуваше за да најде некој поважен. Телефонските повици со него беа вознемирувачки искуства од брзање да се каже што сакавте да кажете пред да слушнете неколку кликања, а потоа, „Само секунда, Крис, само секунда…“, проследено со молчење и, очекувано, „морам да прекинам… Ќе ти се јавам“. Секогаш се прашував кој го повикувал од другата линија; тој никогаш не ми кажа, а јас никогаш не прашав.

За некој кој редовно бил отфрлан како егоманијак (терминот „малиген нарцист“ уште не беше усвоен), Холбрук сигурно ги имаше своите слабости, а Пакер не промашил ниту една од нив. Во еден момент во книгата, на младиот Холбрук му е кажано – во писмена форма – дека не може едноставно да скокне во автомобилот на државниот секретар туку прво треба да побара дозвола за тоа.

И тогаш имаше девојки, како и серија неуспешни сексуални освојувања, кои не беа водени толку многу од егото, како од неговата длабоко вкоренета потреба. Една од долгогодишните придружнички на Холбрук, новинарката Диана Соер, сосема без емоции го прекина односот велејќи му да си ги собере своите лични предмети истиот ден, како да му завршил договорот за киријата.

Но животната љубов на Холбрук беше Кати Мартон, неговата трета и последна сопруга (а и новинар). Тоа беше очигледно за сите нас кои го познаваа Холбрук. Деталите за упорноста на Холбрук се во книгата. Пакер раскажува со брутална прецизност како Кати присуствуваше на дејтонските мировни преговори, како таа седеше во скутот на Холбрук за време на состаноците на екипата – да, состаноци на вработените. Честопати ѝ даваше инструкции, љубезно, да се прошета со овој или оној балкански воен лидер за да го убеди да се согласи со понудените услови. Кати беше Јоко Оно на Холбрук, а останатите беа само членови на бендот.

Наративот на Пакер заклучува дека падот на Холбрук е сличен на оној на Моцарт. Многу ривали како Салиери му биле завидливи или едноставно им се лошело од него. Тие биле во заговор да го турнат долу и најпосле успеале. Холбрук не успеа да се поврзе со претседателот Барак Обама, и покрај неговите напори.

Младешкиот тим на Обама едноставно не можеше да ја види вредноста на оваа извонредна фигура. Достигнувањата на Холбрук беа познати низ целиот свет, но не и неопходно во ехо-комората на екипата во Вашингтон. Во секој случај, многумина од администрацијата на Обама сметаа дека неговиот пристап кон надворешната политика е застарен и повеќе беа ценети напорите на луѓето како советничката за национална безбедност, Сузан Рајс (која никогаш не изгледаше особено ентузијастички за него). Најважно, самиот Обама не беше негов фан, и немаше намера да стане.

Хилари Клинтон, тогашниот државен секретар, беше единствен поддржувач на Холбрук во администрацијата. Но нивниот однос не изгледаше особено близок. Холбрук еднаш ми рече: „Никогаш не знаеш што мисли таа“. Сепак, во една пригода кога помошниците на Обама се обидуваа да го отстранат, Клинтон застана да ја спаси работата на Холбрук.

Приказната на Холбрук е приказна за крајот на американскиот век. За разлика од „Нашиот човек во Хавана“ на Греем Грин, Холбрук беше во совршен чекор со оној на неговата земја. Пакер ги опишува суштинските придонеси на Холбрук во надворешната политика на САД и сложеноста и суптилноста на неговата проценка, на јасен, достапен јазик. Тој не беше „речиси одличен“, како што пишува Пакер. Тој, всушност, беше одличен – најголемиот американски дипломат на своето време.

Размислете за Дејтонскиот договор, кој не само што резултираше со нејасен мировен договор за ставање крај на нејасна војна туку ја спаси Босна и ја создаде основата за трансатлантските односи по Студената војна. Меѓу неговите многубројни придонеси, Холбрук ги направи човековите права клучна карактеристика на надворешната политика на САД.

Холбрук никогаш не ја постигна амбицијата на својот живот да стане државен секретар. Контрастот помеѓу неговата ера и сегашноста не можеше да биде поизразен, без разлика дали во тарифните војни на Трамп или директна дипломатија на Холбрук. Може само да ги замислите преговорите со Северна Кореја со Холбрук. Тој не ги читаше само белешките од брифинзите туку и цели книги за да се подготви за преговорите и инсистираше целата негова екипа да го направи истото. Со оглед на однесувањето на Северна Кореја, резултатите може да бидат исти, но никој нема да ја доведе во прашање сериозноста на американската страна кон целите или вниманието кон деталите.

(Авторот, поранешен помошник-државен секретар на САД, беше амбасадор во Ирак, Јужна Кореја, Македонија и Полска. Сега е професор по дипломатија на Универзитетот во Денвер)

Project Syndicate