Битка за Британија

ГИ ВЕРХОВШТАТ

Кампањата на „Брегзит“ за напуштање на ЕУ беше стокмена како обид да се „врати контролата“ со враќање на „суверенитетот“ во Парламентот на Велика Британија. Затоа е длабоко иронично што еден од првите потези на „брегзитерците“ по доаѓањето на власт е да го суспендираат Парламентот и да ја затворат дебатата за претстојното повлекување на Велика Британија од Европската Унија на 31 октомври.

Игнорирајќи ја волјата на Парламентот, каде што мнозинството пратеници се спротивставуваат на сценарио за „не-договор“, британскиот премиер Борис Џонсон сега маневрира да ги фати гласовите на евроскпетичната партија Брегзит, за да може по секоја цена да испорача „Брегзит“. За таа цел, тој ја санкционираше сеопфатната политичка војна, која се заканува дека ќе ја поткопа британската парламентарна демократија на долг рок.

Продлабочувањето на политичката криза во Велика Британија е делумно резултат на неуспехот на Парламентот да го ратификува договорот за „Брегзит“, преговаран од претходникот на Џонсон, Тереза ​​Меј и Европската Унија. Недостигот на кодифициран устав на Велика Британија, во комбинација со ниво на политичка поларизација што сега му конкурира на Соединетите Држави, ги прави потенцијалните исходи за сегашната состојба тешко да се предвидат. Секој што ќе ви каже како ќе заврши ова ќе е претенциозно, затоа што никој не може да знае. Велика Британија се соочува со постојана состојба на неизвесност и тоа само по себе е дестабилизирачко за секоја земја.

Како што се згуснува политичката магла и додека часовникот за преговори отчукува, лесно може да ја изгуби од вид крајната игра. Од референдумот во јуни 2016 година, и за време на Меј и на Џонсон, се забележува извонредно отсуство на сериозна дебата во Велика Британија за тоа што подразбира решението. Водачите на земјата покажаа мистифицирана неподготвеност да се справат со далекосежните геополитички одлуки што ќе ги бара „Брегзит“.

Но не правете грешка, напуштањето на ЕУ ќе ја присили Велика Британија да се соочи со многу построги одлуки отколку што некому му се чини. Дали британскиот народ сака да ги напушти европските стандарди за храна, лекови, благосостојба на животните и безброј други регулаторни проблеми во корист на американски регулаторен модел? Никој не знае ниту, пак, имало вистинска дебата за трошоците и придобивките од тоа.

Претседателот на САД, Доналд Трамп, се нарече себеси „тарифник“ и наметна царински давачки за стоки од американските сојузници и противници. Дали Британците, кои долго време се залагаат за слободна трговија, се подготвени да влезат во кревет со водечкиот светски протекционист? Со додворување на Трамп и потрага по брз трговски договор со Соединетите Држави, владата на Џонсон едноставно претпоставува дека британскиот народ поддржува драматично преименување од регулаторната сфера на ЕУ. Во рамките на ЕУ, Велика Британија има видно место на масата и збор за правилата што се донесуваат. Со усогласување со САД, земјата ќе голта сè што ќе достави Трамп.

Неодамнешната анкета сугерира дека тоа не е она што го сака јавноста во Велика Британија. На прашањето кого повеќе би сакале да ги имаат како близок трговски партнер, 50 отсто ја избраа ЕУ, а само 21 отсто се одлучија за САД. Меѓу младите луѓе, резултатите се уште поизразени, 58 проценти ја избираат ЕУ и само 14 отсто ги претпочитаат САД.

Трамп тврди дека ги сака Велика Британија и „британскиот Трамп“ (како што го нарекува Џонсон), но тоа лесно може да се промени. На крајот на краиштата, неговото мислење за странските лидери и сојузници се менува со ветрот. Според „Брегзит“ без договор, Велика Британија ќе се најде одеднаш зависна од љубезноста на американскиот чуден претседател и ќе се соочи со егзистенцијални предизвици за унијата на Шкотска, Северна Ирска, Велс и Англија.

Но сценарио за не-договор не е неизбежно. Договорот кој го преговараше Меј предвидува близок иден однос меѓу Велика Британија и ЕУ. Тој аранжман, за кој гласаше самиот Џонсон, сè уште чека ратификација.

И покрај тоа што останува одреден простор за подобрување на тој договор за да се направи попрактичен, резултатот е што тој веќе нуди здрава основа за склучување близок договор за асоцијација меѓу Велика Британија и ЕУ во иднина. Поточно, договорот за повлекување предвидува создавање на заеднички комитет во кој учествуваат претставници од Велика Британија и ЕУ, кои потоа би послужиле како средство за идна соработка. Во низата лаги и дезинформации што ја дефинираше дебатата за „Брегзит“, за можностите што ги наметнува оваа одредба од договорот за излез одвај се дискутираа.

За жал, тоа не е особено изненадувачки. Проектот „Брегзит“ не беше кохерентен од самиот почеток. Велика Британија никогаш не ја изгуби „контролата“ и во светот во кој доминира кино-американското ривалство, единствениот начин европските сили со средна големина да го заштитат својот суверенитет е да формираат обединет фронт.

Нечесноста на Џонсон за изборите на земјата беше доволно лоша; но сега тој се обидува да ја затвори демократската дебата за да постигне политичка цел. Не е доцна за британските политичари, дури и за самиот Џонсон, да престанат да играат игри и всушност да ги објаснат промените со кои се соочува земјата.

Само преку чесно, одговорно лидерство, Велика Британија конечно може да има реална дебата за своето место во светот. Без оглед на исходот од преговорите Велика Британија и ЕУ, „Брегзит“ е само почеток на еден подолг процес. Битката за душата на Велика Британија штотуку започна. Но дали ќе се води фер борба, останува сомнеж.

(Авторот, поранешен белгиски премиер, е претседател на либералната група Алде во Европскиот парламент)