1 мај во историјата – Почна да се прикажува филмот „Граѓанинот Кејн“


 

Месеци пред неговото објавување, исклучителниот филм на Орсон Велс, Граѓанинот Кејн, почна да генерира таква контроверзност што „Радио Сити мјузик хол“ на крајот одби да го прикаже. Наместо тоа, Граѓанинот Кејн, сега почитуван како еден од најголемите филмови во историјата, го имаше своето деби во помалиот театар РКО „Палас“ на 1 мај 1941 година.

Во времето кога почна да работи на „Граѓанинот Кејн“, 24-годишниот Велс веќе се прославил како enfant terrible на Холивуд. Најпрво постигна успех на Бродвеј и на радио; неговата емитувана верзија на научно-фантастичната класика „Војна на световите“ од октомври 1938 година беша толку реална што некои слушатели всушност верувале дека Марсовци го нападнале Њу Џерси. Откако потпиша профитабилен договор со студијата РКО, Велс се бореше да најде тема за својот прв долгометражен филм кога неговиот пријател, писателот Херман Манкиевич, му предложи да го заснова на животот на издавачкиот барон Вилијам Рандолф Херст. Херст претседаваше со водечката империја на весници во земјата, управувајќи со неа од Сан Симеон, огромен имот сместен на врвот на еден рид долж централното крајбрежје на Калифорнија.

Првичното прикажување на Граѓанинот Кејн на почетокот на февруари 1941 година привлече речиси универзално поволни коментари од критичарите. Сепак, еден гледач, водечката холивудска колумнистка за озборувања Хеда Хопер, беше огорчена од филмот и портретирањето на Велс на неговиот протагонист, Чарлс Фостер Кејн. Таа ја пренела својата загриженост кај самиот Херст, кој набрзо почна да води целосна кампања против Велс и неговиот филм, забранувајќи им на неговите весници да објавуваат реклами за него и добивајќи поддршка од холивудските големци, како што е Луис Б. Мајер од Метро-Голдвин- Мајер. Се вели дека Херст бил особено лут поради прикажувањето на ликот во филмот заснован на неговата придружничка, Мерион Дејвис, поранешна шоу-девојка на која ѝ помогнл да стане популарна холивудска актерка. Од своја страна, Велс се закани дека ќе го тужи Херст за обидот да го потисне филмот и исто така ќе ја тужи РКО доколку компанијата не го објави филмот.

Кога Граѓанинот Кејн конечно почна да се прикажува во мај 1941 година, тоа беше неуспех на благајните. Иако критиките беа поволни, и беше номиниран за девет награди Оскар, Велс беше исвиркан на церемонијата на Оскар таа година, а RKO тивко го архивира филмот. Само години подоцна, кога беше повторно издаден, Граѓанинот Кејн почна да добива заслужени признанија за својата пионерска камера и звук, како и за сложениот спој на драма, црна комедија, историја, биографија, па дури и лажни вести или „мокументарна“ снимка која информираше за стотици филмови произведени оттогаш. Постојано се рангира на врвот на листите на филмските критичари, особено заземајќи го првото место на анкетата на Американскиот филмски институт за 100 најдобри американски филмови.

По Граѓанинот Кејн, разновидните дела на Велс се состоеја од сè, од шекспирови адаптации до документарни филмови. Некои од неговите најпознати филмови се „Странецот“ (1946), „Дамата од Шангај“ (1948) и „Ѕвончиња на полноќ“ (1966). Во подоцнежните години, тој раскажуваше документарни филмови и се појавуваше во реклами, а зад себе остави неколку недовршени филмови кога почина на 70-годишна возраст на 10 октомври 1985 година.