Враќањето на Фрањо Туѓман во Хрватска

Актуелниот претседател Зоран Милановиќ стана најверен следбеник на поранешниот хрватски претседател, па дури го искористи слоганот од кампањата на Туѓман од 1997 „Претседател за претседател“ за изборите на крајот на декември

Требаше да помине цел четврт век, бидејќи деновиве ќе се навршат дваесет и пет години од смртта на Фрањо Туѓман, за и формално да заврши процесот на ретуѓманизација на Хрватска, кој започна некаде околу 2013 година.

Тој формално ќе заврши откако Зоран Милановиќ по вториот круг од претстојните претседателски избори ќе го добие очекуваниот втор мандат по ред и ќе го продолжи престојот во Пантовчак за следните четири години. Со оглед на тоа дека ова сценарио може да го спречи единствено чудо, а тоа е дека левиот и либерален електорат конечно да прогледа и почне навистина да слуша што зборува, претставува и прави овој човек, наместо да продолжи да го гледа како единствениот светилник на отпорот на ХДЗ и долгогодишен претседател СДП, а сите знаеме дека чудата не се случуваат често и дека љубовта може да биде слепа долго, дури и да е невозвратена, Хрватска навистина ќе има нов Туѓман на чело на државата.

Навистина, циници сега, дури и со многу аргументи, можат да заклучат дека 1990-тите сигурно никаде не отишле и дека ХДЗ е всушност владејачката партија во Хрватска, меѓутоа, ваков буквален следбеник на еден погубен политичар кој го произведе најлошото што може да и се случи на Хрватска, навистина немаше било сите овие години.

За оние кои не беа ни родени во тоа време или беа премногу млади, како и за оние кои го потиснаа тој период, вреди да се напомене дека по смртта на Туѓман и тешкиот пораз на ХДЗ на парламентарните избори, општеството вриеше од желба да се де-туѓманизација и целосно да се заборави неговата ера и практиките што ги воведе. Поради ова, на крајот на краиштата, Стипе Месиќ како целосен аутсајдер, но и тотален карактерен и тогашен политички антипод на Туѓман, го прегази Дражен Будиша. И поради тоа, тој самиот, со огромна желба на речиси целото општество и политичка сцена, без поговор се согласи на темелно обезвластување на функцијата претседател од сериозни овластувања. Потоа, за време на неговиот мандат беше воспоставен премиерскиот систем, а развластен полупретседателскиот. Кога по него за претседател беше избран Иво Јосиповиќ, сфатен како олицетворение на пристојна граѓанска левица, јасно беше дека граѓаните во никој случај не сакаат нов Туѓман на таа позиција. А истото беше и со единственото враќање на ХДЗ во Пантовчак и доаѓањето на Колинда Грабар-Китаровиќ на тоа место. Зашто, колку што беше автентичен кандидат на ХДЗ, таа беше политичарка без никакви сопствени квалитети и типичен дипломат од кариера, кој високо котираше во бирократскиот апарат на НАТО. Кога на крајот од мандатот целосно се загуби и тргна во професионално десничарење токму со нејзиното однесување го доведе Зоран Милановиќ на таа позиција во сегашниот мандат, кој во текот на целата кампања се претставуваше како „нормален“ претседател, кој не би бил десничар и кој ќе го нормализира општеството.

Згора на тоа, сето тоа време, дури и на премиерската позиција, на која сменуваа Ивица Рачан, па Иво Санадер, кој навистина работеше на детуѓманизација, потоа самиот Милановиќ и на крајот, по трагикомичното шестмесечно интермецо со Тихомир Орешковиќ, Андреј Пленковиќ, без оглед на сите формални завети на хадезеовците кон Фрањо Туѓман, нивната идеолошко-политичка практика направи значително отстапување од него.

А потоа во актуелниот мандат на Зоран Милановиќ се случи она што му беше јасно на секого кој си дозволи себеси да верува во она што тој самиот го зборуваше и заговараше во последните години, вклучително и во однос на Фрањо Туѓман, а тоа дека актуелниот претседател на Хрватска целосно се разоткри како најавтентичен туѓманист во хрватската политика. За да не изгледа како да го пишувам ова како накнадна памет, лесно е да се провери на веб колку години го кажувам истото, но допира само до малку негови гласачи. Затоа мислам дека не се работи за актуелна политичка пресметка или пресметано фаќање на десничарски гласови. Не, Зоран Милановиќ едноставно искрено се восхитува на Туѓман и неговата политика, отворено зборуваше за тоа кога беше премиер во заминување, на негова иницијатива аеродромот во Загреб го доби името на Туѓман, тој е најагилниот промотор на приказната за невиноста на Хрватска во војната во Босна и Херцеговина, тој е човек кој одликуваше цела низа осомничени воени херои и човек кој го одржува пламенот на револуцијата од деведесеттите не помалку жив од ХДЗ. Тој е некој кој најдобро се разбира, па и често се гледа со Милорад Додик, но во исто време е полн со ароганција кога разговара за односите со Србија. Дополнително на сето тоа, во однос на Европската унија, геополитиката и регионот, го имаме практично пресликаниот Туѓман, кој номинално сакаше на Запад, но од националистички причини се спротивстави на секое барање да ја усогласи својата политика со Западот, формулирајќи го со следнава реченица: „Ние ѝ припаѓаме на Европа и сакаме да влеземе во Европската унија, но со сопствен идентитет, исправени и без диктат“. Таа е практично идентична со она што Зоран Милановиќ го зборува  последниве месеци, со единствена разлика што државата сега е во Европската унија, а тогаш не беше.

На крајот на сето тоа, за да ги отфрли сите сомнежи, Милановиќ како слоган на новата кампања го зема слоганот на Туѓман од 1997 година, „Претседател за претседател“, фотографирајќи се попатно со гримасите на Туѓман и на иста маса, за да нема забуна околу пораката што сака да ја испрати.

Ако на ова се додаде фактот дека претседателските избори во 1997 година беа најмрачни, дека тогаш туѓманизмот беше во најлоша фаза, дека практично беше извршен атентат на Владо Готовац во таа кампања, работите стануваат уште помрачни.

Да, речиси целата хрватска политичка сцена, како и добар дел од медиумската и интелектуалната сцена, повеќе од десет години активно ги ретушира ​​Туѓман и деведесеттите, целосно фалсификувајќи ја таа ера и нуди некое митолошко минато со него како неспорен великан, но Милановиќ несомнено ја доведе работата до крај и сигурно ќе стави крај на тој процес кога ќе го добие вториот мандат.

А за неговите залудени фанови од левицата, од кои многумина не можеа да го поднесат Туѓман, ништо нема да биде проблематично или јасно и тогаш, бидејќи тој е „против Пленковиќ и ХДЗ“.

(Драган Марковина е хрватски историчар. Текстот е објавен во „Пешчаник“.)