Тангото на Путин и Лукашенко

ДМИТРИ ОРЕШКИН

Путин смета дека тој, а не Лукашенко, треба да биде одговорен за политичкиот процес во Белорусија. Ова го остави Лукашенко во парадокс: Подобро е да ризикувате да бидете соборен отколку да се обратите до Путин за воена поддршка

Јавните изјави на рускиот претседател Владимир Путин за масовните протести во Белорусија беа силни и двосмислени. На пример, тој вели дека се подготвени „резервни сили за спроведување на законот“ за потенцијален ангажман во Белорусија. Но, тоа би можело да значи персонал, почнувајќи од сообраќајни полицајци и полицијаци кои ги разбиваат демонстрациите до Федералната служба за безбедност (ФСБ, главниот наследник на КГБ од времето на Советскиот Сојуз) и тешко вооружените воени единици како „Росгвардија“ (Руска гарда).

И, кои околности всушност би ја поттикнале Русија да интервенира? Путин вели дека „резервата“ „нема да се користи сè додека ситуацијата не започне да излегува од контрола“. Но, кој одлучува за тоа? Ако зависи од опколениот диктатор на Белорусија, Александар Лукашенко, Путин може да каже дека Кремљ ќе дејствува само „на барање на законски избраниот претседател на републиката“. На крајот на краиштата, така Советскиот Сојуз ги направи своите воени интервенции во Унгарија во 1956 година и Чехословачка во 1968 година.

Но, Путин не рече ништо за ова. Всушност, неговите јавни изјави сугерираат дека Путин смета оти тој, а не Лукашенко, треба да биде одговорен за политичкиот процес во Белорусија. Ова го остави Лукашенко во парадокс: Подобро е да ризикувате да биде соборен отколку да се обратите до Путин за воена поддршка.

Лукашенко разбира дека колку што моќта во Белорусија се потпира врз сила, таа лежи кај секој што командува со најмногу бајонети. Ако се појави значителен број бајонети лојални на некој друг, Лукашенко би можел да се трансформира во кукла на Путин и ефективно да биде отстранет од власта. Ова би било добро за Кремљ, но не и за Лукашенко. Од негова перспектива, мирните демонстранти претставуваат помала закана од вооружените руски трупи.

Лукашенко најверојатно ќе се потпре на својата испробана и вистинска стратегија за справување со Русија. Тој ќе ја сигнализира својата намера да остане блиско усогласен со неговиот источен сосед, нагласувајќи ја нивната вековна геополитичка врска (иако оваа врска одамна го поминала датумот на истекување). Потоа, тој ќе побара политичка и финансиска поддршка во замена за изјаснување за овие заложби.

Кремљ веќе ја објави својата подготвеност да го преструктуира долгогодишниот долг за нафта и гас на Лукашенко. Но, отпишувањето на старите долгови не значи нови средства, што му требаат на Лукашенко. Оттука, тој веројатно се надева дека ќе ја стабилизира донекаде домашната состојба за да може потоа да го уценува Кремљ. Наместо да бара отплата, тој ќе тврди, Кремљ навистина треба да му испрати повеќе средства за поддршка на улогата на Белорусија како стратешки тампон против НАТО.

А сепак, заканата од агресија на НАТО сѐ повеќе станува блеф, а тоа го знаат и Лукашенко и Путин. Сè поголем број граѓани, особено корисници на интернет под 50 години, не се ни приближно подготвени како претходните генерации да му веруваат на Лукашенко кога тој тврди дека „војниците на НАТО се собираат пред нашите порти, има зголемена воена моќ на западните граници на нашата земја “.

Како и да е, ваквата реторика ги унапредува интересите и на Путин и на Лукашенко. Наводната западна закана им овозможува да го оправдаат сопственото продолжено владеење. Мотивацијата на Путин е транспарентна. За време на неговата долга политичка кариера, тој уживаше во три моменти на голема популарност, секоја следеше по мали, навидум победнички воени кампањи – во Чеченија во 2000 година, во Грузија во 2008 година и во Украина во 2014 година. Со оглед на овој учинок, не е изненадување што тој би се обидел да ја игра истата игра во Белорусија, нудејќи им на Русите уште еден сјаен предмет што ја означува големината на Русија.

Покрај тоа, Путин несомнено бара наплата по јавното одбивање на Лукашенко минатата година да размисли за подлабока интеграција со Русија. Во тоа време, Путин беше загрижен за ограничувањето на мандатот во 2024 година и се надеваше дека ќе го постави часовникот со обединување на Белорусија и Русија во „нова“ земја (секако со него на чело). Но, Лукашенко е премногу љубоморен на сопствената моќ да направи каква било таква жртва.

Наместо тоа Путин одржа „народно гласање“ оваа година за измена на уставот и за обезбедување на негово продолжено владеење барем до 2036 година. И, бидејќи плебисцитот се покажа како покомплициран, поскап и поконтроверзен отколку што се очекуваше, Кремљ сега е желен да го понижи и казни Лукашенко, дури и ако тоа значи отпис на неговиот долг.

Во меѓувреме, Лукашенко се обидуваше да ја сврти ситуацијата во негова корист. Тој и креаторите на политики во Европа не беа единствените што ги анализираа забелешките на Путин за „резервата“ на силите за спроведување на законот што е подготвена. Демонстрантите на улиците во Минск и другите белоруски градови се соочуваат со ризик да ослабнат еден диктатор, само за да го заменат со посилен, подалечен. И, ако настаните тргнат во сериозен правец кон полошо, Белорусите би можеле дури и да завршат со воен конфликт кој се развива во рамките на нивните граници.

Но, поверојатното сценарио е дека белоруските безбедносни сили ќе продолжат да се обидуваат да ги сузбиваат демонстрациите, а Лукашенко ќе се спротивстави на Путин да испрати „мали зелени луѓе“, како што тоа го стори при окупацијата, а потоа и анексијата на Крим во 2014 година.

Путин знае дека не треба да се мачи да преговара со Лукашенко сѐ додека има стап во раката и морков во џебот. Бидејќи Кремљ е речиси сигурен дека има уште неколку економски адути во ракавот, руската интервенција во Белорусија засега ќе остане строго вербална.  (Проект синдикејт)

(Дмитри Орешкин е политички аналитичар од Москва и автор на книгата „Џугафилија и советскиот статистички еп“. „Независен“ е дел од мрежата на „Проект синдикејт“)