Што знаеме за идејата на Макрон за двостепена Европа?

Свеж од убедливата изборна победа минатиот месец, Емануел Макрон предложи една од најголемите промени во структурата на Европската унија во последните децении.

Која е идејата на Макрон?

Поради неговите сопствени сугестии дека кандидатурата за членство на Украина во ЕУ, разурната од војна, би можела да потрае „децении“ и долгите одложувања на пристапот на земјите од Западен Балкан, францускиот претседател сака да се разгледа Европа со две брзини.

Тој ја изложи својата визија за поширока заедница на европски демократии што ќе овозможи подлабока соработка меѓу 27-члениот блок и земјите кои не се членки на ЕУ.

Во рамките на оваа нова политичка унија, државите како Украина, па дури и Британија по „Брегзит“, би можеле да воспостават подлабоки врски без официјално да се приклучат на ЕУ.

„ЕУ, со оглед на нивото на нејзината интеграција и амбиција, не може краткорочно да биде единственото средство за структуирање на европскиот континент“, рече Макрон пред европратениците.

„Наша историска обврска е да одговориме на тоа денес и да создадеме она што јас би го нарекол ‘европска политичка заедница’. Оваа нова европска организација ќе им овозможи на европските демократски нации кои се придржуваат до нашите основни вредности да најдат нов простор за соработка во политиката, безбедноста, енергетиката, транспортот, инвестициите во инфраструктурата и движењето на луѓето, особено на младите“.

Зошто сега?

Макрон ги даде коментарите минатиот понеделник на Конференцијата за иднината на Европа, вежба за консултации за тоа како треба да се реформира ЕУ.

Симболично, тој зборуваше на Денот на Европа, повод кој ја чествува почетната точка на политичката и економската интеграција на континентот.

Неговите зборови доаѓаат и во време на војната на Русија во Украина, која ги поттикна Киев и две поранешни советски земји да поднесат избрзани апликации за членство во ЕУ: Молдавија и Грузија.

Дополнително, има татнеж од Западен Балкан каде земји како Северна Македонија и Албанија долго чекаат да започнат преговорите за членство.

Тоа може да биде поврзано и со фрустрации од брзината на донесување одлуки во ЕУ. Неколку земји, вклучително и Унгарија, го блокираат обидот на Брисел да го забрани увозот на руска нафта.

Како би функционирала идејата на Макрон?

Деталите се сè уште премногу во скици.

Макрон, говорејќи подоцна заедно со германскиот канцелар Олаф Шолц, рече: „Мораме да најдеме политичка форма која ќе овозможи да ‘приклучиме’ на Европа некои држави кои споделуваат исти вредности и географија и да изградиме заедно политичка координација, веројатно некои форми на солидарност во услови за безбедност — и кои не се исти како НАТО, но треба да се дефинираат некои елементи на соработка, солидарност – соработка во однос на енергијата затоа што ја гледаме интеграцијата и солидарноста во Европа за овие енергетски прашања кои толку се структурираат.

Сега мора да започнеме политички консултации за да го видиме интересот и, како што забележавте, можеби тоа е и начин да ја вратиме стабилноста и друга форма на соработка со некои земји како што е Велика Британија, која одлучи да ја напушти Европската унија, но која може да го има своето заслужено место во оваа политичка заедница“.

Сепак, идејата означува голема промена во насоката на европската политика, особено за Франција, која веќе со години покажува одреден степен на непопустливост кон понатамошната интеграција на новите земји-членки на ЕУ.

Плановите на Макрон ќе видат двостепена Европа, која, на многу начини, е во спротивност со идејата за ЕУ, односно целосна верност кон законите и регулативите на блокот, а во случајот со овој нов предлог, слабо поврзани европски влади кои само подлабоко би соработувале за прашања, како што се одбраната и оданочувањето.

„Може да се каже дека Шенген зоната и еврозоната се примери за Европа со две брзини, што не е иста со другата идеја [на Макрон], а тоа е овој надворешен круг на не-членки на ЕУ, кои би соработувале со Европската унија за одредени области без да биде дел од блокот како членки на институциите“, изјави за „Еуроњуз“ Камино Мортера-Мартинез, шеф на канцеларијата во Брисел во Центарот за европски реформи.

„И тоа е она што мислам дека Макрон го спомна или на што мислеше со оваа идеја на европската политичка заедница. И тоа се однесува на Украина, Грузија, Молдавија, а можеби и на Британија, како и на други земји“.

Кој чека да влезе во Европската унија?

Украина, Грузија и Молдавија – сите поднесоа апликации од почетокот на војната во Русија на 24 февруари.

Извршното тело на Европската унија, Европската комисија, соопшти дека има за цел да го даде првото мислење за барањето на Украина да стане членка во јуни.

Макрон рече дека аспирацијата на Украина да се приклучи на блокот е „легитимна“, велејќи дека желбата на Киев, како и на Грузија и Молдавија, „ни дозволува да ја преоцениме нашата географија и организацијата на нашиот континент“.

Но, зад затворени врати, многу земји-членки прифаќаат дека брзото членство на Украина — и другите кандидати — е многу малку веројатно со оглед на тоа што предлог како овој ќе бара големи промени во договорите на ЕУ.

„Многу од овие влади на [ЕУ] се многу претпазливи за отворање на договорите бидејќи знаат дека тоа е како отворање на Пандорината кутија“, рече Мортера-Мартинез. „Сите ќе имаат услов и список со желби, а тоа во моментов ќе стане многу тешко“.

Критичарите укажуваат на тоа дека Макрон само се обидува да ги смири земјите кои не се членки на ЕУ кои чекаат, од кои некои се во редот за кандидатури веќе со години, наместо сериозно да ги разгледаат нивните кандидатури за членство.

Освен Турција — со која започнаа разговорите во 2005 година, но кои заглавија и потоа беа прекинати во 2019 година — и триото неодамнешни апликанти, сите што чекаат да се приклучат се во Западен Балкан.

Северна Македонија, која првпат аплицираше во 2004 година, ги исполни критериумите за почеток на преговорите за членство, но нејзината кандидатура се запрена поради спорот со Бугарија.

Обидот на Албанија е поврзан со тој на Северна Македонија, така што ветото на Софија ги кочи работите и за Тирана.

Црна Гора поднесе барање за членство во ЕУ во 2008 година. Преговорите за пристап, кои започнаа во 2012 година, се напреднати и земјата би можела да биде подготвена да се приклучи до 2025 година.

Разговорите се во тек и со Србија, додека Косово и Босна и Херцеговина се сметаат за „потенцијални кандидати за членство во ЕУ“.

Косово, поранешна покраина Србија, прогласи независност од Белград во 2008 година. Србија не го признава ова и продолжува да го третира Косово како да е под нејзин суверенитет. Брисел вели дека ниту една од нив нема да може да влезе во ЕУ додека не се реши овој спор.

Изгледите за Босна, пак, се лоши. Таа аплицираше за членство во ЕУ во 2016 година, но, според брифингот на Европскиот парламент, „внатрешната политичка нестабилност и недостатокот на политички реформи ги намалија изгледите на земјата за пристапување во ЕУ“.

Какви се шансите идејата на Макрон да стане реалност?

Идејата на Макрон најверојатно ќе бара промени во договорите на ЕУ и се чини дека има малку апетит за тоа.

Најмалку 13 земји, вклучително и Данска, Словенија, Бугарија и Шведска, потпишаа документ со кој ја отфрлија идејата.

„Ние не поддржуваме непромислени и предвремени обиди да се започне процес за промена на договорите“, напишаа тие.

Германскиот канцелар Олаф Шолц, иако изрази интерес за предлогот на Макрон, исто така предупреди да не се разочаруваат долгогодишните кандидати за ЕУ.

„Она што е јасно е дека тоа не смее и нема да нѐ спречи да продолжиме напред со она што го започнавме, имено да ги овозможиме пристапните процеси на кои работиме толку долго“, рече Шолц на заедничката прес-конференција со францускиот претседател во понеделник во Берлин.

„Ова е особено точно за Западен Балкан, за кој веќе разговаравме. Има многу од нив кои веќе направија многу далекусежни подготовки, кои исто така донесоа храбри одлуки. И оваа храброст мора да биде наградена во одреден момент. .

Едноставно би сакал да го илустрирам ова со примерот на Северна Македонија. Имаше многу храбри политички лидери кои се осмелија да направат нешто за да се овозможи да може да започне процесот на пристапување. И треба да најдеме начин оваа храброст да не е разочарана“.

Претседателот Макрон вели дека би сакал да разговара за идејата на самитот на Европскиот совет во јуни, со цел да се добие топката за конвенција на ЕУ за промена на договорите во блиска иднина.

Но, со оглед на тоа што толку многу противници веќе го искажаа своето противење, може да има уште неколку значајни амандмани за начинот на кој функционира блокот. (Еуроњуз)