Искачувањето на Еверест „поплочено“ со мртви тела

Индија– Ед Доринг, доктор од Аризона, сонуваше целиот живот да стигне до врвот на Монт Еверест. Но, кога пред неколку дена се искачи, бил шокиран од она што го видел.

Алпинистите се туркаа за да направат селфи. Рамниот дел од врвот, кој тој го проценува на големина од две пинг-понг маси, бил полн со 15 или 20 луѓе. За да стигне дотаму, тој мораше да чека со часови во ред, гради до гради, една подуена монтка до друга, на замрзнатиот карпест гребен со неколку илјади траги од стапала.

Тој дури и мораше да го заобиколи телото на една жена која штотуку починала.

„Беше страшно“, рече тој по телефон од Катманду, Непал, каде што седеше во хотелска соба. „Тоа беше како зоолошка градина.“

Ова беше една од најсмртоносните сезони за искачувања на Еверест, со најмалку 11 смртни случаи. Но некои беа барем избегнати.

Проблемот не беше во лавини, виулици или високи ветрови. Ветераните обвинуваат дека има премногу луѓе на планината, воопшто и премногу неискусни планинари, особено.

Авантуристичките компании со ноќни летови носат необучени планинари кои претставуваат ризик за сите на планината. И непалската влада, која е гладна за секој долар за качување што може да го добие, издаде повеќе дозволи од тоа со што Еверест може безбедно да се справи, велат некои искусни планинари.

На тоа треба да ја додадете и извонредната привлечност на Еверест како место за трагачки возбуди. И фактот дека Непал, една од најсиромашните нации во Азија и местото од каде што најмногу се искачува Еверест, има долго досие на лоши правила, лошо раководење и корупција.

Резултатот е преполна сцена без правила која потсетува на „Господарот на мувите“ – на 8.800 метри височина. На таа надморска височина нема место за грешка и алтруизмот се става на тест.

За да стигнат до врвот, алпинистите го фрлаат секој килограм опрема за да можат да земат со себе доволно канистери со компримиран кислород за да стигнат до врвот и назад. Тешко е да се размислува вистински на толку високо, велат качувачите, затоа што одложување на уште еден час или два може да значи живот или смрт.

Според шерпасите и алпинистите, некои од смртните случаи оваа година беа предизвикани од луѓе кои биле заглавени во долгите линии на последните 300  метри неспособни да станат и да тргнат нагоре или недоволно бргу да се спуштат за да ги надополнат своите канистери со кислород. Другите едноставно не биле доволно подготвени за да бидат на планината на тоа место.

Некои алпинисти дури и не знаат како да стават пар крампони, клинови на шила кои ја зголемуваат влечната сила на мразот, рече еден шерпас.

Непал нема строги правила за тоа кој може да се искачи на Еверест, а ветеранските планинари велат дека тоа е рецепт за катастрофа.

„Мора да се квалификувате да бидете ајронмен“, вели Алан Арнет, истакнат хроничар на Еверест и планинар. „Но, не мора да се квалификувате да се искачите на највисоката планина во светот? Што не е во ред со оваа слика?“

Последен пат 11 или повеќе луѓе загинаа на Еверест во 2015 година, за време на лавина.

Со некои мерки, машината на Еверест излегува од контрола.

Минатата година алпинистите, осигурителните компании и новинските организации изложија далекосежен заговор од страна на водичи, хеликоптерски компании и болници за да извлечат милиони долари од осигурителни компании со евакуирање на патници со мали знаци на висинска болест.

Алпинистите се жалат на кражба и купишта ѓубре на планината. И претходно оваа година, владините инспектори открија големи проблеми со некои од системите за кислород што ги користат планинарите. Алпинистите велат дека било откриено дека цилиндрите протекуваат, експлодираат или се несоодветно исполнети на црниот пазар.

Но, и покрај поплаките во врска со безбедносните пропусти, оваа година владата на Непал издаде рекорден број дозволи, 381, како дел од поголемиот притисок за комерцијализација на планината. Алпинистите велат дека бројот на дозволи постојано се зголемува секоја година и дека годинава сообраќајниот метеж е потежок од било кога.

„Ова нема да се подобри“, рече Лукас Фуртенбах, водач кој неодамна ги премести своите планинари на кинеската страна на Еверест поради пренатрупаноста во Непал и зголемувањето на бројот на неискусни планинари.

„Има многу корупција во непалската влада“, рече тој. „Тие земаат сè што можат да добијат.“

Официјалните претставници на Непали негираат дека имале погрешни одлуки и рекоа дека трекинг-компаниите се одговорни за безбедноста на планината.

Генералниот директор на туристичкиот оддел на Непал, Дандураџ Гимир, во неделата изјави дека голем број смртни случаи оваа година не се поврзани со толпи, туку затоа што имало помалку добри временски услови за планинарите да стигнат безбедно на врвот. Тој рече дека владата не е склона да го промени бројот на дозволи.

„Ако навистина сакате да го ограничите бројот на планинари“, рече Гимир, „ајде да ги запреме сите експедиции на нашата света планина.“

Бидете сигурни, трката до врвот е водена од времето. Мај е најдоброто време во годината за искачување, но дури и тогаш има само неколку дена кога е доволно јасно и ветровите се умерени за да се направи обид да се освои врвот.

Но, еден од критичните проблеми оваа година, велат ветераните, се чини дека е бројот на луѓе што се обидуваат да стигнат до врвот во исто време. И бидејќи не постои државен сообраќаен полицаец високо на планината, задачата да се одлучува кога групите ќе се обидат да го завршат своето последно искачување е оставена на планинарските компании.

Пред неколку децении, луѓето што се искачуваа кон Еверест беа во голема мера искусни планинари подготвени да платат многу пари. Но, во последниве години, велат долгогодишните планинари, операторите со пониска цена што работат во мали продавници во главниот град Катманду, а дури и поскапи странски компании кои не ја истакнуваат безбедноста, влегоа на пазарот и се понудија да земат секого на врвот.

Понекогаш овие патувања одат во многу погрешен правец.

Од интервјуата со неколку планинари, се чини дека како што групите се доближуваат до врвот, притисоците се зголемуваат, а некои го губат чувството за пристојност.

Фатима Дерјан, искусна либанска планинарка, неодамна тргна кон врвот кога помалку искусни планинари почнаа да колабираат пред неа. Температурите паѓаа на -30 Целзиусови степени. Кислородните канистери се намалуваа. И приближно 150 луѓе беа спакувани заедно, на истата заштитна линија.

„Многу луѓе паничеа, се грижеа за себе – и никој не размислуваше за оние што колабираа“, рече Дерјан. „Тоа е прашање на етика“, рече таа. „Сите сме на кислород. Сфаќате дека ако помогнете, ќе умрете“.  Таа се понудила да им помогне на некои од болните луѓе, вели таа, но потоа пресметала дека почнала да се загрозува самата себеси и продолжила да оди до врвот, кој во моментов изнесува 8.848 метри. На патот назад, таа морала да се пробива повторно низ толпата.

„Беше ужасно“, рече таа.

Во исто време, Риза Али, 18-годишен алпинист од Кашмир, спорна територија меѓу Индија и Пакистан, се движеше по планината. Тој рече дека е изненаден од тоа колку малку емпатија имаа луѓето за оние што страдаа.

„Видов некои луѓе како немаат емоции“, рече тој. „Ги прашав луѓето за вода и никој не ми даде. Луѓето се навистина опседнати со врвот. Тие се подготвени да се убијат за врвот.“

Доринг (62), американскиот доктор, искачи врвови низ целиот свет. За да се подготви за Еверест, тој спиел дома во шатор кој симулирал услови на висока надморска височина. Неговиот вкупен обид за Еверест чини 70.000 долари.

Минатиот месец, кога се пресели во базниот камп на Еверест на надморска височина од повеќе од 5000 метри, Доринг рече дека бил обземен од страхопочит.

„Гледате во венецот на планински врвови над вас и си мислите: ‘Што правам јас овде?’“ вели тој.

Тој се стегна. По долгите, ладни денови, тој одеше по кривулестата врвица до врвот рано во четвртокот и се впушти во толпата која „агресивно се туркаше да направи фотографии“.

„Бев многу исплашен“, рече тој. Седнал на снегот за да не изгуби рамнотежа за неговиот водич да направи слика од него, држејќи мало парче хартија на кое пишуваше: „Здраво мамо, те сакам“.

На патот надолу, тој поминал уште покрај две мртви тела во нивните шатори.

„Не бев подготвен да видам болни алпинисти како се влечени надолу по планината од шерпаси или да доживеам надреално искуство во наоѓање мртви тела“, рече тој.

Во неделата тој се извлече од планината. Се качил на хеликоптер откако стигнал до базниот камп и полетал назад во Катманду. (Њујорк тајмс)