Држава во црква и џамија

РУМЕНА БУЖАРОВСКА

Можеби грешам кога велам дека МПЦ и ИВЗ се над државата. Можеби тие и се државата. Како поинаку да ја објаснам дозволата на техничкиот премиер за лапање на лажички за Велигден? Дали верувам дека реисот на ИВЗ навистина нема да пркоси на владините одредби и дека за тоа нема да биде казнет?

Во 18,45 часот кај мене пред зграда во Карпош 4 се слуша детски џагор. Ечат весели пискотници  на деца што си играат во дебелите сенки на зелените паркчиња. Во 19.00 часот мајки излегуваат на прозорци и почнуваат да викаат „Враќај се дома! Полициски час!“ додека други мајки со деца продолжуваат да џагорат и да се шетаат по патечињата што ги пресекуваат тревниците до 19,40. Потоа наеднаш настанува молк. Слушам ѕвечкање на виљушки на балкони, некој тивко слуша народна музика на радио (Не плачи, мило либе…). Ветрот носи ехо од пеење на оџа. Се слуша укањето на чукче.

Не дека не сум растргната поради спротивностите на „ништо не се случува“ (џагор, деца, среќни луѓе на сонце) наспроти „се случува нешто ужасно“ (неприроден молк и празнотија). Но од друга страна, не можам да ги обвинам граѓаните за нивната несвесна  непослушност или несериозност.

Непочитта раѓа непочит, агресијата – агресија. Уште од самиот почеток на кризата државата (родителот) им се обрати на своите граѓани (недоветните деца) не со доверба, туку со обвинување дека нивното неодговорно однесување всушност придонесува за ширење на вирусот. Луѓето меѓусебно си велеа дека се стока, дека не заслужуваат подобро, дека „не нè бива“ и дека за нас треба „само стап“. Затоа ни воведоа полициски час, за да нè заштитат од себеси. Така е, бодреа луѓето, само казна ќе нè спаси од нас самите. Ако може и две недели да нè затворат по дома, молеа некои, верувајќи дека по десет дена короната ќе заврши. И потоа, откако бројките почнуваа да покажуваат некаков пад, откако луѓето навистина ги почитуваа мерките – државата покажа страшна непочит кон своите граѓани со тоа што ги затвори дома три дена, но им дозволи на црквите да вршат причест со лажиче. Потоа премолчано ја дозволија и струшката литија. Во меѓувреме нè понижија кога ги отворија кладилниците и моловите, како приоритетни. А сега полицискиот час со кој сме дисциплинирани, да не се лажеме, веројатно е поради месецот Рамазан. Тој треба да кулминира со еден страотен карантин за Бајрам. Па така, што е тоа ако не е непочит кон граѓанинот? Нè изненадува ли тоа што луѓето се полни со недоверба? Што ја спуштаат маската под носот, се шетаат пред зграда во 19,30 часот, седат на сонце во групи со своите блиски?

Ние немаме чувство за општото добро на заедницата, немаме чувство дека припаѓаме на ист колектив, тоа е точно. За нас колективот е семејството, а потем верската заедница, на крајот и етничката припадност. За жал, едно време мислев дека сме над тоа, и дека нешто сме постигнале што овозможило да доживееме прогрес и повеќе да се грижиме еден за друг. Се надевав дека владата ќе работи на тоа да ја одвои државата од религијата, и во име на градење на меѓусебна доверба, ќе нè спаси од животот во двата одвоени кланови: христијанскиот и муслиманскиот, македонскиот и албанскиот. Се надевав дека брзо ќе научиме дека прогресот на единката значи и прогрес за колективот.

Не знам како тоа можев да го мислам гледајќи како академската година на УКИМ започнува со молитва. Како од година в година диско звучниците на џамиите стануваат заглушувачки бучни. Како цркви никнуваат како печурки на секое празно ќошенце во градот. Не сакав да верувам дека во 21. век, при сиот пристап кон информации, технологија и иновации во здравството, поради кои можеме подолго и поквалитетно да живееме, нашето општество не би доживеало трансформација во начинот на кој гледа на верата. Не сакав да верувам дека верската припадност, а посебно припадноста кон одредена структурна верска заедница во оваа светска пандемска криза, всушност ќе исплива над државата, над законот, и со тоа ќе произлезе дека е штетна за здравјето и за економијата, а со тоа и за добросостојбата на секој од нас.

А можеби грешам кога велам дека МПЦ и ИВЗ се над државата. Можеби тие и се државата. Како поинаку да ја објаснам дозволата на техничкиот премиер за лапање на лажички? Дали верувам дека реисот на ИВЗ навистина нема да пркоси на владините одредби, и дека за тоа нема да биде казнет? Дали некој беше казнет кога се одржа струшката литија и кога гледавме слики од полицајци како лежерно се шетаат крај верниците? Се разбира дека не. Па зошто, тогаш, драги луѓе, прстот го вперуваме во обичниот граѓанин кој ја спуштил маската под носот и не знае дали ќе преживее следниот месец?

На крајот, високата сметка ќе ја плаќаме сите ние, колективно: со нашето моментално здравје ако се разболиме или умреме од корона, со нашето нарушено здравје поради тоа што не одиме со месеци на лекар, со нашета кревка психичка состојба поради затворот во кој живееме со месеци и во кој постојано некој ни вели дека сме стока, и последователно, со сиромаштијата во која ќе потонеме по кризата. Но исто како што ќе ја плаќаме оваа сметка, ќе треба и сами да го решиме проблемот, кој се покажа како огромен: државата навистина да биде секуларна. Верата да остане во приватната сфера. Оти ваквиот брак меѓу државата и верските заедници стори огромна штета, а има капацитет за уште поголема, и уште пострашна.

(Румена Бужаровска е писателка)