Цел Западен Балкан во ЕУ до 2033 – амбициозна, но остварлива рамка

Самитот на Процесот за соработка во Југоисточна Европа (ПСЈИЕ) во античкиот пристанишен град Солун, голем центар на трговија и идеи во текот на многу векови, доаѓа во критичен момент. Претставува можност да се сретнам и да размениме длабински идеи со моите колеги лидери и да направиме увид каде сме и што итно треба да се направи.

Историјата нè учи дека постојат периоди на брзо забрзани промени кои бараат итно будење. Светот многу се промени во последниве месеци, и како резултат на тоа, ние сме во одлучувачки момент – особено за Западен Балкан и пошироко во Југоисточна Европа.

Време е Европската унија да ја признае егзистенцијалната важност за интегрирање на овој регион во европското семејство и мора да зачекори самоуверено за да го стори тоа – почнувајќи од Западен Балкан.

По распадот на Советскиот Сојуз, на Запад преовладуваше верувањето – откако беше докажано дека е наивно – дека битката за вредностите и идеалите е добиена. Историјата на Европа, дефинирана со насилен конфликт и двете светски војни, се сметаше дека го сврте аголот кон мирот, просперитетот, соработката и владеењето на правото.

Неиспровоцираната, нелегалната и ужасна војна во Украина безмилосно откри колку таквите сфаќања биле погрешни.

И покрај тоа што крајот на Студената војна беше момент на голема надеж и оптимизам, тој истовремено негуваше опасно самозадоволство. Тоа е самозадоволство за кое сега плаќаме висока цена и не можеме да си дозволиме повторно да бидеме самозадоволни.

Денешните состаноци доаѓаат на помалку од две недели од состанокот ЕУ-Западен Балкан во Брисел и Европскиот совет, каде би можеле да се донесат важни одлуки за регионот и иднината на блокот. И Балканот, како и многупати досега во својата историја, повторно застанува на првата линија на конкурентните сфери на влијание – застрашувачки потреси може да се почувствуваат под површината.

Затоа, време е ЕУ да биде искрена со себе и со регионот.

Во 2003 година, повторно во Солун, ЕУ понуди политичка визија за припадност и предложи процес што ќе доведе до членство на Западен Балкан во европското семејство.

Но, во речиси 20-те години што изминаа, процесите на пристапување стануваат сè покомплексни и понапорни, а визијата станува матна, избледувајќи во очите на фрустрираните и разочарани граѓани.

ЕУ постојано зборува за конкретна посветеност на Западен Балкан и очекува целосно исполнување на поставените услови и реформи. Сепак, регионот го толкува ова како замор од проширувањето на ЕУ и постојано поместување на рамката на голот. Војната во Украина само го зголеми чувството дека фокусот на ЕУ се менува.

Размислувајќи за сето ова сега во 2022 година, уште еднаш од Солун, каде што ќе ни се придружат претседателот на Советот на ЕУ и германскиот канцелар, ми се чини дека ние како земји-членки на ЕУ мора да го направиме храбриот, но неопходен чекор за да ја завршиме политичката визија од 2003 година. И ние треба да го сториме тоа на историски и политички значаен начин, поставувајќи конечно опиплива и временски ограничена перспектива за исполнување на нашето ветување. Треба да изградиме доверба дека кога ЕУ поставува визија, има намера и капацитет да ја следи.

Со нетрпение очекувам да го направиме овој случај, не само за оние кои присуствуваа на самитот денес, туку и на другите лидери од цела ЕУ – вклучувајќи го и мојот голем пријател, францускиот претседател Емануел Макрон. Тој е и длабок мислител и човек од акција, кој веќе има поставено амбициозни и иновативни идеи за иднината на Европа, кои би можеле да послужат како инспирација за нашите размислувања.

Но, мојата порака денес е јасна: во согласност со поставените критериуми, да понудиме интеграција на целиот Западен Балкан во ЕУ до 2033 година – амбициозна, но остварлива временска рамка. Ова е одамна задоцнето. И првиот чекор мора да биде одлука за две недели во Брисел за деблокирање на патот на Северна Македонија и Албанија.

Зумирајќи го поширокиот регион, ЕУ треба да го прифати фактот дека новиот геополитички пејзаж наметна поинаква реалност – онаа што вклучува земји како Украина и Молдавија во перспективата на ЕУ. Ова се рефлектира во заедничката декларација на самитот што ќе биде усвоена денеска. ЕУ треба да го гледа ова не како одвлекување на вниманието од нејзината еволуција, туку како можност за трансформација.

Гледајќи наназад, ЕУ треба да се гордее со сето она што го постигна. Европскиот проект е уникатен експеримент кој е докажан како најуспешен гарант за мир, стабилност, економски раст и социјален просперитет на континентот. Но, иднината нема да чека и не можеме да го оставиме времето да застане – целиот живот на крајот на краиштата е еволуција.

Јасно е дека таквите длабоки промени во светот околу нас бараат од ЕУ итно да одржи сериозна и искрена внатрешна дискусија за иднината на проширувањето – за тоа како и кога. Треба да размислиме и да одлучиме како се гледаме себеси како растеме и се развиваме.

На Балканот, како и насекаде, има непријателски актери кои сакаат да ги поткопаат нашите напори. Тие имаат конкурентен светоглед и аспирации кои ги газат човековите права, владеењето на правото и основните слободи. Го користат јазикот на огорченоста, ревизионизмот и империјалната носталгија. Тие мислат дека можат да го скршат човечкиот дух со малтретирање и воени мускули. Не можеме да дозволиме да се развие вакуум за дејствување на таквите актери – во кој тие мислат дека можат да успеат.

Ова ќе бидат мислите што ќе ги носам со себе од Солун до Брисел. Сакам да верувам дека ЕУ е подготвена да го исполни предизвикот за обликување на иднината на нашиот континент на начин што ќе обезбеди стабилност и просперитет за генерациите што доаѓаат. Време е да го одржиме нашето ветување во Солун.

(Киријакос Мицотакис е премиер на Грција. Колумната е објавена во бриселски „Политико“)