Бугарија – и Борисов – ја поминаа точката од која нема враќање


ЏЕЈМС ПЕРДЈУ

Време е Европа да зачекори и да им помогне на про-демократските демонстранти

 

Бојко Борисов, популистичкиот лидер на Бугарија, се соочува со народен бунт кој нема да исчезне.

Повеќе од два месеци илјадници Бугари излегуваат на улиците на Софија и бараат негова оставка. Тие го осудуваат неуспехот на владата да се справи со раширената корупција, влијанието на организираниот криминал и отсуството на основни стандарди на демократијата.

Борисов и неговите сојузници реагираа на масовното покажување на незадоволство придржувајќи се поцврсто кон моќта. Соочена со недостаток на напредок и покрај повеќенеделниот голем притисок, крајно време е Европа да стави до знаење дека стои покрај народот на Бугарија и пред повикот за вистинска демократија и да преземе конкретни чекори за да му помогне да ја постигнат таа цел.

Бугарија има површинска слика за демократска нација, но во реалноста, нејзината политичка и судска структура во основата е скапана.

Откако земјата ја усвои парламентарната демократија во 1991 година, политичките партии, движењата и владите доаѓаа и си заминуваа, игнорирајќи ги очекувањата на јавноста за основните елементи на демократијата. Под владата на Борисов, ситуацијата стана многу полоша.

Борисов создаде систем со многу од обележјата на еднопартиската држава. Тој ефикасно ја уништи политичката опозиција во земјата преку широко распространета употреба на заплашување, локална корупција и наводно купување гласови на масовно ниво во заедниците. Владејачката партија – Граѓани за европски развој на Бугарија (ГЕРБ) – постепено ја консолидираше моќта на сметка на демократијата и развојот.

Борисов и неговиот политички апарат може да се карактеризираат како „лесен Путин“, користејќи ги истите тактики како и рускиот силен човек, но на помалку тежок начин. Иако Борисов сака да се претставува како популист, неговите методи се авторитарни.

Бугарија, исто така, има галерија на богати „олигарси“, вклучувајќи го и Делјан Пеевски, кој ја контролира дистрибуцијата на медиумите низ целата земја. Поддршка на Борисов и ГЕРБ е потребна за членство во овој клуб. Придобивките можат да бидат значителни за приврзаниците и строги казни за другите. Границата меѓу легитимниот бизнис и организираниот криминал е нејасна, а успешните бизниси се предмет на судско гонење и непријателско преземање на нивните имоти.

Ова го овозможува полициски и судски систем што Борисов и ГЕРБ го контролираат во голема мерка.

Ова е систем направен за корупција од масовен размер. Како што знаат демонстрантите, тоа е исто така систем што ја задушува индивидуалната иницијатива, ги контролира медиумите и ги обесхрабрува странските инвестиции. Тоа ги охрабрува младите Бугари да ја напуштат својата земја за да ја пронајдат својата иднина на друго место, во поотворени, демократски општества.

Европа, ако се грижи за заштитата на демократијата, сега треба да преземе водечка улога во поддршката на нивните барања за промена.

За жал, Вашингтон нема да помогне во подобрувањето на демократијата во Бугарија сè додека Доналд Трамп е во Белата куќа. Американскиот претседател не покажа интерес за промовирање на демократијата за време на неговата администрација и тоа тешко дека ќе се промени со наближувањето на изборите во САД.

ЕУ, која обезбедува огромни субвенции за Бугарија, има средства и интерес да се спротивстави на отсуството на владеење на правото, слободата на печатот и другите основни елементи на демократијата во Бугарија. На крајот на краиштата, фондовите на ЕУ кои се предмет на злоупотреба и корупција потекнуваат од даночните обврзници на земјите на ЕУ, а ЕУ има одговорност за обезбедување на безбедноста на тие средства.

На краток рок, европските нации и ЕУ треба да ја признаат легитимноста на јавните демонстрации во Бугарија и слабостите на демократијата во земјата.

Како втор чекор, ЕУ треба да објави дека ќе спроведе интензивна истрага за употребата на средства од ЕУ во Бугарија и дека ќе воведе законски упати и казни.

Третиот чекор треба да вклучува следење на изборите, преглед на слободата на печатот и предлози за спроведување на реформите во судството во Бугарија.

ЕУ има повеќе од доволно овластување, надзорна способност и организации за спроведување да ја испита и да ја повика бугарската влада одговорна во областите каде се применува финансирањето на ЕУ.

На крајот на краиштата, за иднината на Бугарија треба да одлучат Бугарите – но денес Бугарите кои се залагаат за демократија на улиците можеби не можат сами да ги притиснат за темелни демократски промени што ги бараат.

Ако Европа треба да се состои од унија на вистински демократии, останува на ЕУ и нејзините земји-членки да го заштитат и да се борат за тој идеал.

(Џејмс Пердју е поранешен амбасадор на САД во Бугарија од 2002 до 2005 и заменик-помошник генерален секретар за операции на НАТО и кариерен разузнавачки офицер на американската армија. Тој беше олеснувач од страна на САД за време на конфликтот во Македонија во 2001 година. Текстот е објавен во „Политико“)