Апсењето на Бојко Борисов: шах и мат, но за кого?

Брзото ослободување на Борисов може да остави впечаток дека тој е победникот од ризичниот гамбит на Министерството за внатрешни работи и владата. Но, всушност, го чека мат во неколку потези, што изгледа неизбежно


Апсењето или притворањето на Бојко Борисов и неговите „соборци“ заврши со брзо ослободување и медиумска можност ГЕРБ да ја преземе улогата на жртви и демонстранти. На прв поглед, акцијата повеќе се покажа како автогол на премиерот Кирил Петков и министерот за внатрешни работи Бојко Рашков. Особено за вториот, затоа што во рок од 24 часа заканувачки се наталожија процедурални грешки, залудувачки непрофесионализам. Беше објавено дека поранешната пратеничка Менда Стојанова е уапсена, а потоа се покажа дека не е (тоа само по себе е сериозно кршење на нејзините права). На адвокатот на Борисов не му беше дозволен влез веднаш. Беше објавено дека во операцијата било вклучено и европското обвинителство, но потоа информацијата била повлечена и предметот бил предаден на бугарското обвинителство итн. Оваа серија грешки, како и немањето директен резултат од притворот, оставија впечаток дека Борисов има корист од ризичниот гамбит на МВР и владата. Впрочем, главен опозициски лидер не се апси туку така само во правна држава. Логично, Борисов доби можност да покаже дека не го изгубил актерскиот талент за драматични и херојски улоги.

Меѓутоа, проблемот е што понекогаш позицијата на шахистот е толку слаба и компромитирана што дури и ако неговиот противник направи сериозни грешки, играта сепак останува тотално загубена. И покрај настапите, Борисов и неговите избраници всушност се соочуваат со мат во неколку потези, што во моментов изгледа неизбежно. А може да биде забавено само со процедурални трикови, актерски вештини и обвинителско затворање очи.

Дури и неспорните потези на тандемот Петков-Рашков покажаа фундаментални слабости и прекршувања во одбраната на поранешниот премиер, неговиот советник за медиуми и поранешниот министер за финансии. И тоа во однос на најсериозниот скандал во кој е вмешан Борисов – аферата со коцкањето. Прекршувањата во одбранбените верзии на поранешните владетели се барем следниве:

1) Неспорно е докажана штетата на државниот буџет (од даноци и такси во коцкање) од над 550 милиони лева (280 милиони евра) – со извештај на орган за финансиска контрола. Не е јасно зошто обвинителството не го товари Владислав Горанов барем за небрежност. Верзијата дека штетата настанала без негово знаење е неодржлива на позадината на јавно познатите факти.

2) Во присуство на докази за бројни средби во период од пет години меѓу Васил Бошков и тројцата притворени, се поставува сериозно прашање дали не се работи за координација меѓу нив за да се доведе до загуба на половина милијарда лева од буџетот. Размената на смс-пораки со елоквентна содржина, редовните посети на Бошков во Министерството за финансии, како и советничката на Борисов за медиуми на Божков, се факти кои имаат доказна вредност за ваква истрага. И да не заборавиме дека меѓу Бошков има и други „необјасниви“ аранжмани за поддршка на фудбалски клуб и телевизија. И нејасно е зошто обвинителството не сака да се занимава со овие факти како доказ за намерно и координирано оштетување на државниот буџет.

3) Ако европското обвинителство може да го ислуша Васил Бошков и смета дека информациите што доаѓаат од него се корисни и релевантни, зошто бугарското обвинителство одбива да го стори истото? На крајот на краиштата, користењето на Бошков како сведок може да доведе до потенцијален криминален заговор на врвот на државата. Секое независно обвинителство би ја искористило таквата можност. Да, дискутабилно е дали се работи за „уцена“ на Бошков од тогашните власти или за „поткуп“ од големи размери. Во првиот случај, Бошков би бил прилично невин, додека во вториот станува збор за взаемно корисна трансакција (што е многу поверојатно сценарио). Но, независното обвинителство сепак би му доделило бонус на сведокот кој е подготвен да соработува со барем намалување на казната што ја подготвува. Вакво нешто не гледаме во постапувањето на нашето обвинителство. Што е чудно, ако се има предвид дека има максимален ефект во борбата против корупцијата на највисоките нивоа на власта.

Бојко Борисов по излегувањето од притворот

4) Се чини дека е точно дека досега собраните докази не содржат фотографии или директни докази за трансфер на пари од Бошков на други лица (освен тврдењата на самиот Бошков и индиректните сведоци). Но, има многу длабоко вознемирувачки факти кои „плачат“ за темелна истрага. На пример, според самото обвинителство, постојат докази дека Бошков, Борисов, Горанов и Арнаудова многупати се среќавале, при што Бошков на некои од средбите присуствувал со многу пари. Директни сведоци на размената нема, а дури еден од сведоците тврди дека Бошков во Министерството за финансии влегол „само со пура“. Обвинителството веднаш констатирало дека Бошков не носел пликови и чанти, т.е. не носел пари. Да, така би било ако претпоставиме дека тој влегол гол кај Горанов и немал каде да ги скрие банкнотите од петстотини евра (да речеме). Но, оваа екстравагантна верзија секако може да се побие во нормална истрага.

5) Најважно е, сепак, што обвинителството се откри како адвокат на Борисов и неговите „колеги“. Неговото толкување не само што е најповолно за потенцијалните обвинети, туку дури и обвинителите одбиваат да соработуваат со МВР при собирањето докази против нив. Наместо да им помогнат на луѓето на Рашков да ги исправат процедуралните пропусти за време на истрагата, обвинителите – без да разговараат со полицијата – го чекаа крајниот рок и излегоа на прес-конференција за дефектите во истрагата. Што јасно стави до знаење на чија страна се тие. Точно е дека обвинителството мора да се грижи и за правата на обвинетиот и потенцијалниот обвинет. Но, грижата на бугарското обвинителство кон одредени лица е всушност all inclusive

За сите овие прашања збор ќе имаат специјалисти по кривично право. Сосема е можно да не се најдат фотографии или видеа на кои Бошков им предава плик со пари на Борисов, Горанов или Арнаудова. Но, шаховската партија што ја играат овие луѓе е изгубена затоа што несомнено сносат директна политичка вина за загубата од половина милијарда лева за буџетот. И оваа загуба тешко дека се случила ненамерно. Дали ќе се докаже дека тие имале директна корист од аферата е прашање на желба и професионализам на властите повикани да ја вратат правдата. Проблемот е што на некои од нив им недостига барем еден елемент, а на други и двата.

Меѓутоа, кога станува збор за политичката одговорност, прашањето е во ГЕРБ. Тие продолжуваат да ги затвораат очите пред неа и се однесуваат како мажоретки кон нивното раководство. Кога неодамна беше едногласно реизбран за лидер на ГЕРБ, Борисов рече дека тој е нивното овчарско куче. Но, напротив, оваа партија стана негов чувар. И кучињата и чуварите се достојни суштества кои заслужуваат почит, па дури и љубов.

Но, во политиката тоа не е секогаш точно.

(Даниел Смилов е експерт за уставно право и програмски директор на Центарот за либерални студии во Софија. Овој текст е објавен од бугарската редакција на Дојче веле)