8 јануари во историјата – Последната битка на Крејзи Хорс (Лудиот Коњ)

На 8 јануари 1877 година, воинот на индијанското племе Оглала Лакота, Крејзи Хорс, и неговите луѓе – помалубројни, со малку муниција и принудени да користат застарено оружје за да се одбранат – ја водеа својата последна изгубена битка против американската коњаница во Монтана.

Шест месеци претходно, во битката кај Литл Бигхорн, Крејзи Хорс (Лудиот коњ) и неговиот сојузник, Ситинг Бул (Бикот што седи), ги водеа нивните здружени сили на Сиуксите и Чејените до неверојатна победа над потполковникот Џорџ Кастер (1839-76) и неговите војници. Домородните Американци се спротивставуваа на напорите на американската влада да ги принуди да се вратат на нивните резерви. Откако Кастер и над 200 негови војници беа убиени во конфликтот, подоцна наречен „Последната позиција на Кастер“, белата американска јавност сакаше да се одмазди. Како резултат на тоа, Армијата на САД започна зимска кампања во 1876-77 година, предводена од генералот Нелсон Мајлс (1839-1925), против преостанатите племиња на Северните Рамнини.

Комбинирајќи воена сила со дипломатски чекори, Нелсон убеди многу Индијанци да се предадат и да се вратат на своите резерви. Сепак, на големо разочарување на Нелсон, Ситинг Бул (Бикот што седи) одби да попушти и побегна преку границата во Канада, каде тој и неговите луѓе останаа четири години пред конечно да се вратат во САД за да се предадат во 1881 година. Бикот што седи почина во 1890 година. Крејзи хорс и неговата група исто така одбија да се предадат, иако страдаа од болест и глад.

На 8 јануари 1877 година, генералот Мајлс го пронашол логорот на Крејзи Хорс покрај реката Тунг во Монтана. Американските војници отворија оган со нивните големи пушки поставени на вагони, бркајќи ги Индијанците од нивните топли шатори во снежната бура што беснееше. Лудиот Коњ и неговите воини успеаја да се регрупираат на гребенот и да возвратат со оган, но поголемиот дел од нивната муниција се потроши, а тие беа сведени на борба со лакови и стрели. Тие успеаја да ги задржат војниците доволно долго за жените и децата да избегаат под закрила на заслепувачката снежна бура пред да се свртат да ги следат нив.

Иако побегнал од одлучувачки пораз, Лудиот Коњ сфати дека Мајлс и неговите добро опремени коњанички трупи на крајот ќе ги ловат и уништат неговите измрзнати, гладни следбеници. На 6 мај 1877 година, Лудиот Коњ водеше приближно 1.100 домородни Американци до резерватот Црвениот облак во близина на Форт Робинсон во Небраска и се предаде. Пет месеци подоцна, чувар смртно го избодел со нож откако тој наводно се спротивставил на затворањето од полицајците.

Во 1948 година, американскиот скулптор Корчак Зиолковски започна да работи на Споменикот на Лудиот Коњ, огромен споменик издлабен во планина во Јужна Дакота. Таа работа е сѐ уште во тек, споменикот ќе биде висок 195 метри и долг 171 метри кога ќе биде завршен.