Учење кинески – од eгзотика, преку потреба до порта за влијание

За само три години, за пет пати се зголемил бројот на слушатели на кинески јазик во Институтот „Конфуциј“ при Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје. Институтот почна со организирање курсеви во ноември 2013 година, со 60 слушатели – а веќе во септември 2016 година нивниот број порасна на 300 слушатели. Во учебната 2020/2021, бројот на слушатели се искачи на 562, кога, поради епидемијата часовите се реализираа онлајн и станаа подостапни за слушатели од сите делови на земјата.

Од формирањето на „Конфуциј“ пред девет години, до сега, курсевите по кинески јазик ги посетувале над 1. 600 слушатели. Нивната старосна и образовна структура изгледа вака: 45 отсто се ученици во основното и средно образование, додека 55 отсто се полнолетни. Од полнолетните слушатели, 39 отсто се вработени и се со стекнато високо образование, додека останатите 16 отсто се студенти на универзитетите во земјата.

„Дополнителна е бројката на оние кои јазикот го учат низ приватните училишта и преку часови дома, па се оперира со бројка од околу 1.000 ученици годишно. Мотивите се различни:
Според интерните анкети кои ги спроведува Институтот „Конфуциј“, слушателите на курсевите по кинески јазик и култура како причини ги наведуваат интересот за кинескиот јазик и култура и предизвикот да се совлада јазикот, како и можностите за студирање и работа во НР Кина. Но, како мотивација се наведуваат бизнис – релации, тргување со Кина и туристичка посета. Кина, како легитимна светска економска сила, им е привлечна на нашите студенти и млади професионалци кои имаат амбиции да се стекнат со високо образование на универзитетите во НР Кина и/или професионално да се реализираат во кинеските економски центри. Луѓето од бизнис – секторот, пак, во Кина гледаат голем пазар на кој може да ги пласираат своите производи и услуги. Со промоцијата на долгата и богата култура и традиција, безбројните културно-историски споменици и природните чуда и убавини, Кина претставува и туристичка атракција“, велат од „Конфуциј“.

Дали континуираниот пораст на посетеноста и популарноста на курсевите по кинески јазик се должи на прераснувањето на Кина во една од водечките светски економски сили и на нејзините напори да го зголеми своето економско и културно влијание во светот?

„Растечкиот интерес за изучување на кинескиот јазик во Македонија се должи пред сè на зголемениот интерес за Кина, не само како егзотична дестинација и надоаѓачка „голема сила“, туку и како потенцијална дестинација за студирање, работа и бизнис соработка – и како објект на истражувачки интерес. Но тоа не е само тренд во Македонија, туку и низ целиот свет. Дипломатијата на „мека моќ“ на Кина, која сака да ги промовира својата култура, јазик и наратив низ светот игра одредена улога во зголемувањето на понудата на часови по кинески јазик, но исто така голема улога играат и приватните училишта за кои зголемениот интерес за изучување кинески е добра можност за привлекување нови ученици. Сметам дека Кина може да постигне лимитирано влијание преку промоција на својот јазик и култура – главниот извор на моќ на Кина е нејзината економија и економска приказна“, вели Анастас Вангели, доцент на Економскиот факултет на Универзитетот во Љубљана.

Какви се очекувањата за идното кинеско влијание врз регионот? Вангели, кој се смета за добар познавач на политиките на кинеската држава, смета дека во овие сензитивни моменти, не е сосема јасно во кој правец ќе оди кинеската политика кон Балканот, но и каков став ќе имаат балканските држави кон Кина. Кина има интерес да продолжи со својата економска дипломатија во пост-КОВИД периодот, но е особено претпазлива земајќи ја предвид променетата геополитичка ситација како резултат на војната во Украина.

„Балканските земји, особено во контекст на надоаѓачките економски кризи, имаат интерес за економска соработка со Кина, но нивниот примарен интерес е да не ги нарушат своите односи со Западот, кој пак има политички затегнати односи со Пекинг. Затоа, односот помеѓу Кина и Балканот ќе зависи од тоа како ќе се развиваат односите на Кина со САД и ЕУ“ – вели тој во изјавата за „Независен весник“.

 Пламен Тончев: Младите да немаат прекумерни очекувања

Константина Сарваноска е студентка на Факултетот за информатички науки и компјутерско инжинерство (ФИНКИ). Таа веќе трета година го изучува кинескиот јазик. Ја привлекле азиската култура, историја и големите разлики во начинот на пишување и говорење.

„Кога добив можност во својата четврта година средно образованије формално да изучувам еден од најстарите светски јазици, веднаш се пријавив. Бидејки Кина е една од лидерите во технолошкиот напредок и науките, дополнителна мотивација за изучување на јазикот ми претставуваше можноста за студии во Кина. Сон ми е своите магистерски студии да ги завршам во Кина каде информатичката наука просперира секојдневно. Исто така, Кина има претставништва насекаде низ светот во различни области каде може знаењето на јазикот да се искористи. Познавањето на уште еден јазик е доста привлечно и ценето при вработување со што се појавува поголем интерес за изучување на јазикот и во Македонија. Можностите кои ги нуди познавањето на кинескиот јазик се многубројни“, вели Константина.

Таа учествуваше на Меѓународниот натпревар по кинески јазик „Кинески мост“ 2020 во категоријата високо образование и освои едно – семестрална стипендија за изучување на кинескиот јазик на реномирани универзитети во НР Кина. Со нетрпение го чека денот да замине.

Кина води сметка за странците кои учат кинески – кинеската влада доделува стипендии за додипломски (редовни), магистерски и докторски студии и специјализации во НР Кина, за кои нашето Министерството за образование и наука објавува јавен конкурс. Партнерскиот универзитет Југозападен универзитет за финансии и економија (SWUFE) во Ченгду, НР Кина, организира летен камп со посебна програма за група студенти и возрасните слушателите на курсевите на Институтот „Конфуциј“ при УКИМ. Програмата на летниот камп се состои од часови по кинески јазик, предавања и практични часови за кинеската традиционална култура и уметности, современо општество и цивилизација, како и посета на културноисториски и природни знаменитости. SWUFE има повеќе програми за доделување на стипендии за кои можат да аплицираат студентите на УКИМ и на другите универзитети во земјата.

„Имиџот на Кина како главна политичка и економска сила придонесува за очекувањето дека познавањето на кинескиот јазик ќе биде важен професионален квалитет – во однос на работа во иднина. Би советувал, младите луѓе кои учат кинески да немаат прекумерни очекувања“, вели Пламен Тончев, MERICS соработник за европска политика за Кина и Раководител на единицата за Азија при Институт за меѓународни економски односи (IIER) во Атина, Грција.

Пламен Тончев: Mислам дека до неодамна, кинеското влијание на Балканот, а и во Европа во целина, беше поврзано првенствено со очекувањата за: 1) кинеските инвестиции; 2) пристап до кинескиот пазар. Како што знаете, иницијативата 17+1 (во која е претставена и Северна Македонија) е доста контроверзна и веќе има земји кои се повлекуваат или не сакаат активно да учествуваат. Поконкретно: 1) Повеќето кинески „инвестиции“ се контроверзни градежни проекти, кои се спроведени од кинески државни фирми и врз основа на кинески заеми. Во вашата земја е добро познат скандалот со фирмата „Синохидро“. Во Црна Гора договорот за изградба на автопатот Бар – Бољаре беше потпишан под исклучително неповолни услови за земјата – домаќин, која се најде во должничка замка. Во Србија имаше многу протести поради загадувањето на животната средина од страна на кинески компании или ужасните услови во кои живеат и работат виетнамските работници во Зрењанин. А во Хрватска, каде е изграден мостот Пељешац, тоа воопшто не е кинеска инвестиција, туку проект финансиран од Европската Унија и реализиран од кинеска компанија. 2) Што се однесува до достапноста до кинескиот пазар, обрнете внимание на фактот дека во последните години трговскиот дефицит на сите земји – учеснички во 17+1 се зголемил – многу повеќе увоз од Кина отколку извоз во Кина.
Со исклучок на Србија, повеќето балкански држави веќе гледаат на Кина многу потрезвено. Би рекол дека Кина дефинитивно ќе игра улога на Балканот, но не таква, каква до неодамна очекуваа балканските држави. И би претпочитал отсега натаму самите балкански земји многу поточно да ги определат своите приоритети и да ѝ постават на Кина построги услови за соработка.

Прво, кинеските фирми не се секогаш добри работодавачи – познато е дека, по правило, нивните работни стандарди се пониски отколку во повеќето западни земји. Второ, Кина се повеќе се соочува со сериозни тешкотии во економскиот модел и се обидува – неуспешно за сега – да го промени. Станува јасно, дека „добрите години“ на Кина, со брзо темпо на развој и брз пораст, одамна неповратно заминаа, анализира Тончев.

Сузана Недевска е сопственичка на школата „Ни хау“ во Скопје, каде во моментот кинески јазик изучуваат околу 90 ученици. Дел од нив го изучуваат јазикот од љубопитство, но дел од нив се студенти, на кои Кина им дава стипендии. Недевска работи и како преведувач, па зад себе има и „работно“ искуство со кинеските компании.

„Со години во Македонија има пет девојки, жени кои се и учителки и секогаш ние работиме на некој превод. На прмиер, кога ќе дојде некоја компанија, треба да се преведат документи, ние тоа го правиме. Преведуваме и при состаноците на бизнисмените. Последно што работевме беше во „Гентерм“, каде набавија некоја машина за автоделови, па требаше да се преведе упатството. Дојдоа и Кинези, кои требаше да ги научат работниците да ја користат машината. Сега, со корона кризата малку затаија ваквите ангажмани, но инаку редовно се појавува потреба од преведувач од кинески“, вели таа.

Тончев додава – кинеските власти навистина вложуваат средства и напори во „меката сила“ на Кина. Но, вели, и тука треба да се појасни нешто:

„’Меката сила’ на Кина е тесно поврзана со државната пропаганда и има за цел да го популаризира кинескиот модел на социјален и економски развој, како и раководната улога на Кинеската комунистичка партија (ККП). Освен изучувањето кинески јазик и калиграфија, политиката на Кина за практикување на „меката сила“ вклучува и маскиран елемент на идеологија. Освен тоа, не е лошо младите луѓе да ги имаат предвид и социолошките проучувања, кои покажуваат дека во многу земји во светот имиџот на Кина се влошува во последните години. Таа тенденција треба да ги натера луѓето да се замислат“, вели Тончев за „Независен весник“.

Институтите „Конфуциј“ се клучна алка во кинеската културна дипломатија. Обезбедуваат курсеви по кинеска култура и јазик, и неретко се домаќини на јавни настани поврзани со политиката и економијата на Кина. Ги има речиси во сите земји во регионот и во нашето непосредно соседство – еден во Албанија, по два во Србија и Бугарија, три во Грција….и секаде има интерес за изучување на кинескиот јазик. Во Грција, на пример, годишно има по околу 150 ученици кои учат кинески на Институтот „Конфуциј“, по околу 100 ученици во „Училницата Конфуциј“ и по околу 80 на Институт Конфуциј – Наставни точки. Дополнително, има 25 студенити, Кинези кои учат грчки јазик ни одговорија од грчкиот „Конфуциј“ за интересот за јазикот кај нив. Во Белград, Институтот „Конфуциј“ во 2020 година организираше два тромесечни циклуси на курсеви. Првиот од март до јуни 2020 година, го посетуваа 308 ученици. Вториот циклус од октомври до декември го посетуваа 522 ученици. На истиот Институт, во 2019 година организирани се два циклуса тромесечни курса по кинески јазик, а вкупниот број учесници кои ги посетуваа изнесуваше 1.439. Една година претходно вкупниот број на ученици беше 1.658. Во 2017 учесници беше 1.611, што е за 30 отсто повеќе во однос на 2016 година. (С.С.)