Што ќе значи размената на територии меѓу Русија и Украина за нивните жители?

Градот Запорожје, индустриски центар во југоисточна Украина, е исто толку добро место како и кое било друго за да се сфати влогот од замрзнување на руската инвазија на Украина по нејзините сегашни линии на фронтот, или од спроведувањето на договорот за „размена на земјиште за мир“ како што го замислија Владимир Путин и Доналд Трамп.

Откако руските трупи почнаа да влегуваат во Украина во февруари 2022 година, Запорожје, со своите широки авении и станбени блокови од ерата на Сталин, е на 30 минути возење од првата линија. Таа е под речиси постојан напад од ракети и беспилотни летала. Во неделата, руска  водена воздушна бомба погоди автобуска станица, ранувајќи 24 лица – само уште еден ден страдање во град кој познава многу од нив.

Многу луѓе овде и во други украински градови близу до линијата на фронтот се толку уморни од непроспиените ноќи и нарушените животи од изминатите години што се подготвени Киев да потпише мировен договор, дури и несовршен, ако тоа значи дека нападите ќе престанат.

Но, многу други имаат многу поинакво мислење бидејќи знаат од прва рака што значи да се даде на Русија контрола врз украинската територија: апсења, исчезнувања и бришење на сè што е украинско. Додека Москва брзо се движи кон русификација на окупираната територија, протерувајќи или апсејќи активни членови на општеството и воведувајќи нови медиумски куќи и училишни наставни програми преполни со пропаганда, неколку години руска контрола може да го оневозможат враќањето на овие територии на Украина подоцна.

Околу едно од пет лица што живеат во Запорожје се внатрешно раселени, од места уште поблиску до линијата на фронтот или од окупираните делови на Украина. Тие живеат во Запорожје сè додека не можат да се вратат дома.

При неодамнешната посета на Запорожје, во магацинска зграда каде што група жени волонтери правеа камуфлажни мрежи за украинската армија, се слушна гласен и решителен хор „Не!“ како одговор на прашањето дали луѓето би биле среќни да ги замрзнат линиите во замена за мир.

„А што е со нашите домови, нашите животи, сите работи за кои чекаме да се вратат?“ праша една од жените, брзо расплакнувајќи се. „Нашата единствена надеж е Украина да ги врати, или никогаш повеќе нема да можеме да се вратиме дома.“

Очигледно на дневен ред на самитот меѓу Путин и Трамп во Алјаска во петокот е предлог што оди уште подалеку: Путин наводно ја изнел идејата дека Украина треба да се откаже од деловите од регионите Донецк и Луганск што сè уште ги држи, евентуално во замена за мали делови од регионите Харков и Суми што ги држи Русија и ветување за прекин на огнот – во суштина, за размена на украинска земја за друга украинска земја. Володимир Зеленски ја отфрли идејата дека украинската армија едноставно ќе се повлече од некои територии и ќе го остави населението на руска власт. Но, Трамп посочи дека тоа е добра идеја, зборувајќи за размена на територии како да е лесно и фер решение.

„Ќе има размена на земјиште. Знам дека преку Русија и преку разговори со сите. За доброто, за доброто на Украина. Добри работи, не лоши работи. Исто така, некои лоши работи и за двете“, рече Трамп во понеделник.

Оваа идеја за размена на земја како едноставна трансакција ја крие мрачната реалност што веројатно би го придружувала таквиот потег. Во повеќето дискусии за мирно решавање на конфликтот во Украина, судбината на луѓето се чини дека е второстепена, секундарна во однос на прашањата за земјиште, воени и безбедносни прашања. Неформалните разговори за размена на земјиште го однесоа ова уште подалеку.

Планот на Русија за тоа како функционира во окупираните области е постојан: таа користи мешавина од поттик и принуда за да добие соработка од локалните достоинственици. Малцинство луѓе ја поздравуваат руската власт и се среќни да соработуваат, други го прават тоа под притисок, додека оние што одбиваат се исфрлаат или апсат.

Во зградата на поранешниот технички институт во Запорожје, градоначалниците и локалните совети на градовите во регионот кои сè уште се под окупација работат во егзил, по еден во секоја соба. Повеќето од градоначалниците имаат приказни дека биле под притисок од Русија во раните денови од инвазијата, а некои биле уапсени и заканувани.

Во просторијата за Енерходар, градот каде што се наоѓа нуклеарната централа во Запорожје, градоначалникот Дмитро Орлов рече дека повеќе од половина од населението на градот го напуштило од 2022 година. Прво бил љубезно замолен, а потоа му се заканиле, да работи со руските окупатори. Откако неговиот заменик бил уапсен, тој се криел, а потоа избегал во Запорожје. „Стана очигледно дека морам да заминам“, рече тој.

Тогаш беше можно да се премине линијата на фронтот, но сега е запечатена. На денот кога Гардијан ја посетил, еден човек штотуку пристигнал во канцеларијата барајќи помош, откако направил 10-дневно возење низ Русија, Турција и Европа за да го помине краткото растојание помеѓу Енерходар и Запорожје. Неговиот брат бил затворен затоа што ѝ помагал на украинската армија; самиот тој штотуку бил ослободен од заробеништво. Тој пристигнал во Запорожје со неколку куфери и ништо друго и апелирал до локалните власти да му помогнат да започне нов живот.

Секој ден има нови, слични приказни бидејќи окупацијата уништува животи и разделува семејства. Многу од оние кои се спротивставија во раните денови сè уште се изгубени во руската мрежа на установи за тортура и затвори за украински притвореници. Во поново време, оние кои се сметаат за „тешки“ елементи, како што се наставниците кои одбиваат да предаваат по руска наставна програма, се протерани од своите домови и забранети од „руска територија“ со децении.

Оние кои заминале или биле принудени да ги напуштат окупираните региони се заменети со новодојденци од Русија.

„Русите донесоа огромен број луѓе“, рече регионалниот гувернер, Иван Федоров. Некои од нив се пензионери од ледените делови на Русија кои се привлечени од ветувањето за подобра клима; други се полицајци, обвинители, наставници и други функционери кои се донесени за да го поддржат окупацискиот режим.

Идејата е дека по една или две децении прилив на население и руска училишна програма, малкумина на овие територии ќе се сметаат себеси на кој било начин за Украинци. „Нивната главна цел е да го променат генскиот фонд на нашите градови“, рече Федоров.

За многу Украинци од окупираните области, отстапувањето на контролата на Русија во мировен договор би значело засекогаш да се збогуваат со своите домови. (Гардијан)