Орбан ќе зема државјанства на тие што не се согласуваат со неговата политика

Никогаш не помислив дека ќе го видам денот кога Унгарија – мојата земја на раѓање – ќе се закани дека ќе го суспендира моето државјанство како чин на одбрана на демократијата. Сепак, еве нè.

Mинатата недела, владејачката партија Фидес во Унгарија усвои закон со кој ќе ѝ се дозволи на владата привремено да ги одземе унгарските пасоши на лицата со двојно, унгарско и друго државјанство – особено на оние кои се државјани на земји кои не се членки на ЕУ или надвор од Европската економска зона – доколку се смета дека дејствувале „во интерес на странски сили“ и „го поткопале суверенитетот на Унгарија“.

Амбициите на овој закон се јасни како ден. Не станува збор за национална безбедност туку за  замолчување на несогласувањето. Станува збор за таргетирање на граѓанското општество, новинарите и активистите – и во Унгарија и во дијаспората – кои одбиваат да се поврзат со премиерот Виктор Орбан.

Веќе бев предмет на многу вакви напади. Моето име и мојата организација, Акција за демократија, со години се цел на пропагандната машина на унгарската влада.Владата нарачуваше нелегален надзор, тајно снимаше видеа и не фотографираше мене и моето семејство пред нашиот стан во Њујорк. Објави неосновани обвинувања во провладини весници. Покрена мизогинистички напади против мојата сопруга. И им наложи на унгарските разузнавачки агенции, како и на орвеловската „Управа за заштита на суверенитетот“ – тело моделирано според репресивната државна машинерија на рускиот претседател Владимир Путин – да ја истражат мојата организација врз основа на „национална безбедност“. Сега, сака законска моќ целосно да ги избрише луѓето како мене од душата и телото на нацијата.

Видовме ваква тактика и претходно, во авторитарни држави како Русија, Кина и Иран. Но, ако овој закон се донесе, Унгарија ќе стане единствената членка на ЕУ што би можела да го одземе државјанството врз основа на нејасни, субјективни обвинувања за нелојалност. Тоа би испратило застрашувачка порака до десетици илјади натурализирани граѓани со двојно државјанство и Унгарци од дијаспората: Останете тивки или ќе ја изгубите вашата националност.

Ова не е изолиран чин. Напротив, тоа е дел од поширок авторитарен прирачник – оној што ги третира демократијата, граѓанското општество и слободата на говорот како закани што треба да се неутрализираат. На пример, режимот го измени и уставот – по 15-ти пат за исто толку години – за сериозно да ја ограничи слободата на граѓаните да протестираат мирно, ескалирајќи ја својата кампања против ЛГБТК+ заедниците со ефикасно забранување на маршевите на гордоста. Користејќи го длабоко проблематичниот „Закон за заштита на децата“, режимот сега има карт бланш да ги криминализира собирите што ги смета за несоодветни и да користи инвазивни технологии за надзор како што е препознавање на лица во неговото спроведување.

Ова поставува застрашувачки преседан, бидејќи слободата на собирање – камен-темелник на демократијата – сега може да биде суспендирана на неодредено време за да се замолчи политичката опозиција. Исто така, следи низа пошироки случувања, кои укажуваат на модел на отфрлање на меѓународните стандарди – особено во однос на човековите права. На пример, за време на посетата на израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху претходно овој месец, Орбан ја објави својата намера да ја повлече Унгарија од Меѓународниот кривичен суд (МКС), каде што е член-основач.Овој потег беше во очигледна поддршка на Нетанјаху, кој е предмет на потерница од МКС за наводни воени злосторства. И иако овој развој на настаните не е изненадувачки, тој дава значајни докази дека Орбан е подготвен да ја стави политичката целесообразност пред правдата и дека неговата влада го смета меѓународното право за опционално кога тоа е во конфликт со политичките сојузи.

Сето ова би можело да предизвика проблеми додека се приближуваме кон претстојните избори во Унгарија, кои се закажани за април 2026 година. И покрај тоа што го освои поголемиот дел од државата во последните 15 години, Орбан во моментов заостанува зад противникот Петер Маѓар, кој започна кампања за „детоксикација“ на политичкиот систем на Унгарија и искоренување на корупцијата. Порано дел од семејството Фидес, оправдано острата критика на Маѓар кон режимот на Орбан  резултираше со вид напади и државно оркестрирани кампањи за клевета што ги гледам со години. И уште позагрижувачки, сега има гласини дека Орбан ќе се обиде можеби да го затвори или да го спречи да се кандидира на изборите.

Доаѓајќи од сè поочајна и параноична администрација, сето ова е за таргетирање на правата на граѓаните, на меѓународната правда и на демократските норми. А за европските читатели, морам да предупредам: Тоа не е исклучиво унгарски проблем. Ако една земја-членка може да им ги одземе правата на своите граѓани, да забрани јавно изразување и да ги прекрши меѓународните обврски без последици, целиот европски проект е во опасност.

ЕУ повеќе не може да си дозволи да ја продолжи својата стратегија на полумерки и предупредувања. Орбан докажа, одново и одново, дека реагира само на притисок. Тој, исто така, отворено зборува за „уништување“ на ЕУ одвнатре и, верувајте ми, тој е сериозен во оваа амбиција.

Затоа, Европската комисија треба, без одлагање, да покрене постапки за прекршување на новите закони, бидејќи тие јасно се спротивставуваат на договорите на ЕУ. Блокот треба исто така да ги пренасочи суспендираните средства, најдобро што може, кон унгарските општини, организациите на граѓанското општество и независните медиуми преку ажурирање на постојната алатка за условување за да се овозможи прераспределба на средствата и да се осигури дека парите на европските даночни обврзници нема да ги полнат џебовите на авторитарната влада. И на крај, но не и најмалку важно, крајно време е ЕУ фундаментално да го преиспита начинот на кој се справува со владите кои рутински ги поткопуваат нејзините вредности.

Како унгарски, европски и американски граѓанин, нема да бидам заплашен – ниту пак мојата организација. Ќе продолжиме да го поддржуваме граѓанското општество во Унгарија и другите земји на бојното поле кои се борат за слобода и правда низ целиот свет. Ќе ги мобилизираме заедниците на дијаспората. Ќе се бориме против дезинформациите, репресијата и стравот затоа што демократијата не е само систем, туку е ветување. (Дејвид Корани, претседател на Акција за демократија за Политико)