ОН во кавга поради војната меѓу Израел и Хамас

Конфликтот на Израел со Палестинците е стар речиси колку и Обединетите нации. Но, тој едвај некогаш предизвика толкав хаос во типично мирната институција како што се случи  во последниот месец. Израелските власти го повикаа генералниот секретар да поднесе оставка, висок функционер за човекови права се повлече со гнрвно писмо во кое обвини за „геноцид“, а дипломатите на парализираниот  Советот за безбедност меѓусебно се прекоруваа дека се премногу меки кон Хамас, милитантната група која го нападна Израел. Фрустрацијата е опиплива во заливот Turtle, њујоршката населба која е дом на ОН. велат дипломати и официјални лица. Тој се гледа низ пораките на WhatsApp и низ ходниците. Неформалните состаноци на тотално неповрзани теми неизбежно се свртуваат кон Блискиот Исток. И состојбата се влошува како што се зголемува бројот на мртви – бројка што веќе вклучува повеќе од 70  вработените во ОН.

„Можете да ја почувствувате таа тензија – дефинитивно е голема криза. Бројките се апсолутно неверојатни“, рече еден дипломат од земја-членка на Советот за безбедност, кој како и другите, зборуваше анонимно за ова чувствително прашање. „Ова ја зголемува фрустрацијата што ќе ја почуствуваше во ходниците во ОН“.

Драмата го оживува прашањето дали Обединетите нации се корисен форум за решавање на проблемите или само за прикажување на поплаките. Москва и Пекинг го користат моментот за да го еродираат влијанието на САД заедно со земјите кои се идентификуваат со палестинската кауза и негодуваат како нивните сопствени потреби се игнорираат од Вашингтон.

Ричард Гован, претставник на ОН. аналитичар од Меѓународната кризна група,  рече дека во многу пресвртни моменти  дипломатите на ОН се расправаат во јавноста, но инаку се љубезни еден со друг. „Слушам дека расположението насамо е многу поизбувливо овој пат“, рече Гован.

Новата војна започна кога Хамас упадна во јужен Израел и уби околу 1.400 луѓе, а земајќи повеќе од 200 заложници. Израел оттогаш пзапочна воена  опсада на Појасот Газа, започнувајќи воздушни напади и испраќајќи копнени трупи. Најмалку 9.000 Палестинци се верува дека се убиени, повеќето од нив цивили, според извештаите што се повикуваат на здравствените власти на територијата под контрола на Хамас.

Првичниот напад на Хамас предизвика осуди од многу делови на ОН, вклучувајќи го и генералниот секретар Антонио Гутереш. Но, Советот за безбедност – најмоќното тело на ОН – веднаш беше поделен. Додека САД побараа од земјите да го осудат Хамас по име, некои земји, наводно, одбиле – се одлучиле за  осуди на нападите врз цивилите.

Во деновите оттогаш, Русија и САД се караа околу текстовите на потенцијалните резолуции на Советот за безбедност, секоја обвинувајќи ја другата за лоша волја и нудејќи различни описи за тоа каде навистина стојат. Членовите се разидуваат околу тоа дали да повикаат на прекин на огнот, дали да кажат дека Израел има право на самоодбрана и дали воопшто да го спомнат првичниот напад во изјавите.Соединетите Американски Држави особено се спротивставија на повиците за прекин на огнот, велејќи дека таквиот потег ќе ја поткопа способноста на Израел да се брани, наместо да ги поддржи „хуманитарните паузи“ – затишја во борбите што може да траат само неколку часа.

Русија и во помала мера Кина – кои, како и САД, имаат право на вето на Советот – ја предводеа опозицијата кон САД. Други земји, вклучувајќи ги Бразил и Обединетите Арапски Емирати, исто така одиграа клучна улога. Досега, ниту една резолуција поврзана со војната меѓу Израел и Хамас не помина на 15-членото тело. Оние поддржани од Русија добија премалку гласови. Онаа предводен од Бразил која заработи доволно гласови беше соочена со вето од САД, додека таа  предводена од САД со доволно гласови – доби  вето од Русија и Кина.

Но, 193-членото Генерално собрание, каде што големите сили не можат да стават вето, со големо мнозинство усвои необврзувачка резолуција предводена од Јордан и други арапски држави, која повика на хуманитарно примирје. Мерката на крајот помина со 121 глас за, 14 против и 44 воздржани (Македонија беше воздржана). САД гласаа против, делумно затоа што не го спомнува конкретно Хамас или заложниците. Но, дури и некои традиционални американски сојузници, како Австралија и Обединетото Кралство, се воздржаа наместо да застанат на страната на САД. Франција ја поддржа резолуцијата. Канадскиот амандман кој би се однесувал на некои американски грижи не успеаја да помине. Сојузниците особено се мачеа да ги одржат различните интереси, вклучително и желбата да се одржат добри врски со арапските земји без нужно да се вознемируваат Израел или Америка.

Резултатите беа впечатлив контраст со резолуциите предводени од САД против руската војна против Украина, кои добија повеќе од 140 гласа. Сега, Русија – која уби бројни украински цивили и киднапираше илјадници украински деца – се претставува како поборник за човекови права. 

Дмитриј Полјански, висок руски дипломат во Обединетите нации, рече дека Русија нема проблем да го повика на одговорност Хамас за неговите брутални напади, но дека Израел и САД треба да признаат дека на нападот му претходеле децении израелско угнетување врз Палестинците. Тој, исто така, инсистираше на тоа дека Русија цели на украинската воена инфраструктура, а не на цивилите. Доколку САД сака да ги осуди злосторствата, рече тој, „зошто тие не го осудуваат она што Израел го прави во Газа?“

Американските  дипломатите во Обединетите нации ја отфрлија тактиката на Русија како смешна, истакнувајќи дека САД  постојано го повикуваат Израел да ги заштити животите на цивилите. Што се однесува до положбата на Америка? Тие тврдеа дека оваа актуелна криза нема да влијае на  способноста на САД  да ги собере земјите околу други прашања, вклучително и Украина.

„Едностраните резолуции, без разлика дали се предложени во Советот за безбедност или Генералното собрание, нема да помогнат за унапредување на мирот“, рече Нејтан Еванс, портпарол намисијата на САД во Обединетите нации. „Единственото нешто што Русија придонесе за овој напор се неуспешните резолуции на кои огромното мнозинство од Советот за безбедност се спротивстави“.

Модерната држава Израел е основана само неколку години по Обединетите нации, и таа долго време беше “грмотрвица“ за меѓународната организација. Самото негово создавање предизвика војна. Често е цел на гнев од други земји, особено оние со мнозинско муслиманско население, во ОН. (Американските дипломати тврдат дека неодамнешните гласови на ОН се во согласност со минатите гласања поврзани со Израел). Во извесна смисла, дебатите во Обединетите нации ги отсликуваат внатрешните борби во други институции – од САД. Стејт департментот до извршните тела на Европската унија – за тоа како да се пристапи кон оваа нова војна на Блискиот Исток. Но, размислувањата не се сосема исти: одамна има повеќе отворени симпатии за Палестинците во рамките на ОН отколку, да речеме, во владата на САД. Овој пат, постапките на израелскиот амбасадор Гилад Ердан запрепастија многумина во ОН, каде што се цени декорот. Во текот на најмалку еден собир  Ердан носеше жолта ѕвезда на костумот – како Евреите за време на Холокаустот. Ердан, исто така, повика на оставка на Гутереш, генералниот секретар, кој го поддржа прекинот на огнот и укажа на долгата историја на палестинското страдање во дискусијата за актуелната војна.

Израелските власти го обвинија Гутереш дека ефективно го оправдува нападот на Хамас, иако тој го осуди. Но, повикот на Ердан да се повлече  Гутереш  наиде на осуда од некои дипломати со седиште во ОН кои рекоа дека Гутереш често зазема позиции што се против интересите на поединечна држава, доколку тој верува дека тоа е во согласност со принципите на ОН. Ердан рече дека нема избор во системот што тој го опиша како наклонет против Израел и симпатии кон тероризмот на Палестинците кои се обидуваат да ја елиминираат неговата земја.

„Понекогаш треба да ги шокирам телата на ОН за да им покажат што навистина мислиме за тоа како тие го третираат Израел, со двојни стандарди што не ги применуваат за ниту една друга земја во светот“, рече тој.

Обединетите нации, тврди тој, „може да бидат релевантни само ако им дозволат на земјите да ги објаснат своите одлуки и акти. Но, сигурно сега не може да биде арена за решавање на какви било конфликти“.

Пукнатините во ОН ги надминуваат земјите-членки и влијаат на персоналот кој работи за различни делови на институцијата, како што се нејзините оддели за бегалци и здравство. Крег Мокибер,  функционер за човекови права, напиша писмо на заминување од позицијата  во кое жали поради неуспехот на ОН да го запре она што тој го нарече „учебнички случај на геноцид“ врз палестинскиот народ. Писмото брзо стана јавно и вирално.

Има вознемиреност и за десетиците загинати од ОН во војната. Многумина беа со седиште во Газа и загинаа во очигледни израелски бомбардирања. Иако работењето за ОН  често доаѓа со ризици, толку голем број на загинати во краток период е реткост за институцијата. Внатре во  канцеларии во Њујорк и пошироко, разговорите често се лични. Многу израелски и палестински службеници кои седат заедно во различни агенции и кои се обидуваат да се справат со глобалните предизвици веќе ги загубија своите најблиски во војната.

„ОН е толку уникатна како работна средина“, рече еден дипломат во светската организација. „Луѓето не врескаат едни на други во салите или нешто слично. Тоа е само емотивно“. (Политико)