Односите меѓу ЕУ и Швајцарија имаат планина за искачување

Швајцарија и Европската унија сакаат да склучат договор до крајот на годината што ќе ги ресетира односите – но мачните преговори се уште изгледаат далеку од крајот.

Советот за општи работи на ЕУ кој ги собира министрите за Европа од 27-те земји-членки на блокот треба денеска да ги „прегледа“ врските меѓу Брисел и Берн на состанокот во Луксембург .

Швајцарската претседателка Виола Амхерд во меѓувреме се упатува на разговори со полскиот претседател Анджеј Дуда во Варшава в четврток, бидејќи Полска ќе претседава со Советот на ЕУ во првата половина на 2025 година.

Врските меѓу ЕУ и Швајцарија во моментов се регулирани со  повеќе од 120 договори.

Дискусиите започнаа во 2008 година за сеопфатна спогодба што ќе ја усогласи правната рамка, но во мај 2021 година, Швајцарија ненадејно ги повлече прашањата за слободното движење и платите.

Врските меѓу Швајцарија и ЕУ, нејзиниот главен трговски партнер, оттогаш се затегнати, дури и кога евентуално започна нов процес на разговори во март минатата година.

Швајцарија е дел од Шенген зоната на отворени граници на ЕУ од 2008 година.

Околу една четвртина од жителите на Швајцарија се странци. Од нив, 72 отсто се од ЕУ или од трите други земји од Европската асоцијација за слободна трговија во Швајцарија.

Швајцарија сака заштитна клаузула за суспендирање на слободното движење на луѓето во ЕУ во одредени околности, што може да вклучи, според набљудувачите, висока невработеност или масовен прилив на европски работници.

„Тоа изгледа како многу стрмна планинска патека, бидејќи тоа е барање што не беше предвидено кога почнаа преговорите“, изјави за АФП Рене Швок, професор на Катедрата за политички науки и меѓународни односи на Универзитетот во Женева.

За Брисел, тоа е „чекор предалеку“, се вели во интерниот меморандум на Европската комисија, цитиран од швајцарскиот весник Blick.

Комисијата одби да го коментира пријавеното барање за заштита, но портпаролот Балаш Ујвари рече дека е постигнат „добар напредок“ во разговорите.

„Во тек е огромна количина на работа“, призна тој, но „целта е да се завршат преговорите до крајот на годината“.

Тврдодесничарската Швајцарска народна партија (СВП), најголемата партија во земјата, која е „целосно против слободното движење на луѓето“, стои зад првичниот притисок, рече Швок.

„Но, новата работа е што другите партии сега се за клаузула: партии од десницата, десниот центар, па дури и некои од социјалистите, бидејќи сметаат дека јавноста мисли дека имиграцијата е превисока“, рече тој.

Брисел е свесен да не остави впечаток дека земјите би можеле да имаат a la carte пристап кон ЕУ.

Новите преговори се засноваат на впечатливи договори сектор по сектор.

Идејата е да се ажурираат пет договори — слободно движење на луѓе; копнен транспорт; воздушен транспорт; земјоделство; и взаемно признавање на проценките на усогласеноста — и да се склучат нови договори за електрична енергија, безбедност на храна и здравје.

Учеството на Швајцарија во европските програми во многу области, вклучително и истражување, култура и спорт, е исто така на коцка.

„Покрај слободното движење, повратните информации што ги имаме се дека е постигнат значителен напредок во другите точки од преговорите“, рече Дариус Фарман, соработник истражувач во Фораус, тинк-тенк за швајцарска надворешна политика.

Покрај слободното движење, ќе биде потребен компромис и за други теми, вклучувајќи го и третманот на работници и социјалните бенефиции што им се исплаќаат на странци.

Швајцарскиот парламент ќе го каже своето мислење за секој исход, како и швајцарските гласачи на референдум.

СВП, која одбива да ја „фрли Швајцарија во ЕУ“, останува одлучно против какво било приближување со Брисел.

Швок рече дека ако преговорите не успеат, резултатот нема да биде статус кво, туку „бавна ерозија“ на постојните договори со неуспехот да се ажурираат.

„Постепено ќе почне да го доведува во прашање пристапот на Швајцарија до европскиот внатрешен пазар“, додаде тој. (Yahoo News/AFP)