Оди ли Бугарија кон нестабилност и претседателски режим?

Бугарски „Дневник“ ја анализира актуелната предизборна ситуација во Бугарија, која се соочува со можноста проруските сили да се цементираат на власта или уште повеќе, претседателот Румен Радев како нивен промотор да ги помести уставните граници што му ги ограничуваат овластувањата и ќе стане врховен лидер без контрола, нешто како бугарски Виктор Орбан. Во анализата стои:

„Претседателот Румен Радев ги сумираше задачите на новата привремена влада со изрази како „тешко наследство“, па дури и „хаос и пропаст“.Дали Радев има голема цел или пак се збунил од власта и вртелешката наречена преодни влади? Беше критичар на ГЕРБ-ДПС-Гешев, стана популарен и за него гласаа многу луѓе надвор од електоратот на БСП. Денеска се врати на својот покарактеристичен имиџ, по кој беше познат и претходно, но конфликтот со ГЕРБ тогаш го засени.

Како прво, неговата проруска позиција за Крим се чини дека нема пандан во ЕУ (освен Орбан или некој друг националисти опортунист). Радев ќе остане познат по реченицата за Крим „Па, чиј е, руски е“, без никаква проценка, осуда, па ни мислење за анексијата.

Второ, тој секогаш бил безусловно против санкциите по 2014 година. Долго време никој не го прашал дали се уште е против тоа. Не е лошо голем јавен медиум да го притисне на оваа тема.

Трето, Радев е категорично против воената помош за Украина. Тој знае дека оружјето патува од Бугарија до Украина, но преку трговски договори, а не како помош. Поранешниот вицепремиер Асен Василев во оваа прилика рече дека претседателот се однесувал „безобразно“.

Четврто, владата на Радев, очигледно на негово инсистирање, ќе направи обид да ги врати прекинатите врски со Гаспром. Ова се срамни поклонувања кон Русија, чијашто компанија е инструмент за меѓународна уцена.

А, што прави Радев внатрешно? Тешко е да се одвои внатрешното од надворешното, бидејќи Русија има цврсто упориште во Бугарија и спроведува акции кои станаа популарни како „хибридна војна“. Но, дури и ако условно ја одвоиме домашната политика -што прави Радев овде?

Како прво, тој стана критичар на владите, како што може да биде само претседател во претседателски уставен режим. Така, тој ја игра улогата на шеф на држава кој не го „претставува единството на нацијата“ во смисла на Уставот на Република Бугарија, туку „единството на политичката линија“ зад која тој самиот стои, без разлика на кој било парламент, партии, влади.

Второ, уште повеќе, Радев отворено и арогантно интервенира во внатрепартиските битки на Социјалистичката партија, без кои не би бил претседател. Тој има право да сочувствува со опозицијата на актуелното раководство на БСП, но, да се води јавна битка со него е погрешно, непристојно, спротивно на уставната идеја, дури и да не е во спротивност со словото на основниот закон.

Трето, во критиките премина на реторика несоодветна за парламентарна демократија. Од наредбодавното „очекувам нешто од власта“ до „тешко наследство“, до „хаос и пропаст“, ​​па дури и до прогласување задачи што личат на намери за спас на нацијата. Така, наместо да се ограничи на административните задачи за организирање на изборите, премиерот Галаб Донев гласно го прочита Откровението на Јован. Ќе создаде „кризен штаб“ кој ќе ја поправи „тешката ситуација“, ќе открие како дошло до „хаос и пропаст“ и ќе му помогне на гласачот „да го направи вистинскиот избор“.

Но, од каде до каде функционери поставени од горе ќе вежбаат изборна педагогија? Ако сè уште постои ризик од „хаос“, тој произлегува од самите предлози за „хаос“, бидејќи не постои објективен хаос. Овие изјави се насочени кон масовно поттикнување страв, што е спротивно на идејата за претседателска институција.

Зошто воопшто се случува ова? Дали е тоа случајна неумереност и лична одмазда или нешто повеќе? Институцијата претседател во Уставот е една длабоко збунета конструкција. Главниот концептуален дефект е во нерамнотежата, со што максималниот демократски легитимитет на директен избор се претвора во слабите овластувања и отсуството на извршни надлежности, а оттаму, од конјуктурни причини, до надвластието да се создаваат преодни влади. Таквата динамика е тест за кревката човечка душа. Преодната влада, според одлуката на Уставниот суд, ги има сите надлежности на редовната. Со земјата мора да се управува и не може да се прави список за тоа што може, а што не може да прави преодна влада. Но, оваа неминовност води кон апсурдна уставна конструкција. Не само во пракса, како што видовме погоре, туку и фундаментално и теоретски. За време на официјален кабинет, формата на влада се менува од парламентарна во претседателска. Изгледа апстрактно и небулозно, но токму тоа се случува пред нашите очи. И необјасниво е како таква трансформација не се дискутира и не се доведува во прашање.

Најверојатно на Бугарија и претстојат нестабилни парламенти, пропаѓање на мнозинството и вонредни избори. Тоа би значело сè почесто назначување на преодни влади. Дали Бугарија сака да стане нишало што се лула меѓу парламентарните и претседателските режими? И да има претседатели кои го чекаат својот ѕвезден момент за да бидат врховни лидери без контрола.

За промени во обликот на владата, уставот предвидува Големо национално собрание. Но, всушност, формата на владеење се менува без проблем при назначувањето на преодните влади, а од неодамна доста често. Кога еден убав ден здравиот разум ќе ги преземе работите во свои раце, институцијата претседател ќе биде сериозно ремонтирана, а преодната влада ќе биде избришана од уставот“.