Малта ги штити коцкарските гиганти место граѓаните

Жешките понуди и бонус облозите привлекуваат милиони луѓе кон онлајн коцкање секој ден. Сепак, зад привлечните промоции лежи поинаква реалност, дефинирана со нелиценцирани операции, офшор сметки и растечка криза во јавното здравје. Илјадници успешни тужби против операторите за обложување остануваат неплатени бидејќи фирмите со седиште во Малта се заштитени од судски пресуди во странство.

Имено, најголемите коцкарски компании во светот го користат малку познатиот малтешки закон кој ги поништува судските пресуди од други места во Европската Унија – за да се заштитат од потенцијално плаќање милиони во правни тужби. Според законот, познат како Предлог-закон 55, малтешките судови можат да „одбијат признавање или спроведување“ на која било странска пресуда што вклучува компании регистрирани на островот,иако голем број компании за обложување се со седиште таму, благодарение на поволната корпоративна клима.

Законот ефикасно ги штити сопствениците на брендови како што се Pokerstars, Betsson и Unibet од пресуди донесени во странство, кои се во сè поголем број. Адвокатите изјавија за Investigate Europe дека Предлог-законот 55, опишан како „чекан“, го крши правото на ЕУ и спречува исплата на илјадници успешни побарувања издадени во европските судови.

 „Износот на загуби од коцкањето, што се враќаат низ цела Европа порано или подоцна, ќе достигне 1 милијарда евра“, рече германскиот адвокат Бенедикт Кварх, чија фирма работи на илјадници случаи. Со оглед на влоговите, сега се зголемува притисокот врз Европската комисија да ја оспори малтешката регулатива, која е во сила од 2023 година. Во меѓувреме, највисокиот суд во Австрија го повика Европскиот суд на правдата (ЕСП) да интервенира и да пресуди дали малтешката регулатива го крши законот на ЕУ.

Властите таму и во Германија, Шведска и Холандија се справуваат со поплава од жалби на потрошувачите за нелегално коцкање, главно околу веб-страници управувани од фирми со седиште во Малта за кои националните судови процениле дека се нелиценцирани во нивните земји. Се проценува дека има околу 50.000 тековни тужби само во Германија и Австрија, изјавија адвокатите за Investigate Europe. Адвокатската фирма G&L Legal во Виена самата се занимава со над 15.000 случаи, многу од нив се однесуваат на големите компании во индустријата во Малта.

Карим Вебер предводи фирма во оваа област. Врховниот суд на Австрија досега пресуди во корист на неговите клиенти во стотици случаи во кои се вклучени компании со седиште во Малта. Но, судовите во Малта сè уште не признале ниту една од повеќе од 200-те пресуди што адвокатот побарал да ги спроведат, оставајќи ги неговите клиенти – и адвокатската канцеларија – без пари.

Вебер има побарувања во вкупен износ од 18 милиони евра за своите клиенти во случаи што ја вклучуваат само Флатер, водечката група за коцкање во светот, рече тој. Во еден случај, највисокиот суд на Австрија пресуди во август 2021 година дека на клиентот на Вебер треба да му бидат вратени сите загуби што ги стекнал на страницата Покерстарс, бидејќи нејзиниот сопственик, TSG Interactive Gaming Europe, подружница на Флатер во Малта, немал национална лиценца за работа во земјата.

Сите трансакции меѓу играчите и компанијата биле неважечки, утврди судот, бидејќи австрискиот закон смета дека Покерстарс работи нелегално.

„Ако договорот е нелегален, тој е ништовен“, рече Вебер. „Исто е како денес да ми продадете два килограми кокаин. Договорот би бил ништовен според граѓанското право.“

Флатер ги оспори таквите пресуди и негира какво било кривично дело.Сепак, кога од граѓанскиот суд во Малта беше побарано да ја спроведе пресудата, судијата Тони Абела, кој поголемиот дел од својата кариера го помина во политиката и беше поранешен заменик-лидер на Лабуристичката партија на Малта, го отфрли барањето. Одлуката дојде неколку недели откако Предлог-законот 55 беше донесен во парламентот. Законот беше опишан од владата како дел од долгогодишната политика на „поттикнување на воспоставување оператори за игри на среќа“.

„Беше како чекан“, се присети Вебер. „Беше протуркан низ малтешкиот парламент за три недели со согласност на опозицијата.“

Вебер и Кварх лобираа кај Европската комисија да интервенира. Но, и покрај тоа што напишаа жалба, Комисијата досега одговори само велејќи дека „ги проценува“ информациите. Истиот одговор ѝ беше даден на германската пратеничка во Европскиот парламент Сабине Верхејен, редок критичар на секторот во Брисел, во април 2024 година.

„Ја критикувам Комисијата дека не дејствува соодветно. Мислам дека е важно Комисијата навистина да ја оддаде правдата на својата улога како чувар на договорите.“

Очигледната неактивност ја одразува општата инерција околу коцкањето во Брисел. Нема европски закони што го регулираат секторот, во 2017 година Комисијата одлучи да го затвори посебниот  „Оддел за коцкање“ што го основаше, додека писмото од 2021 година испратено од 13 европски регулатори во кое се повикуваат на заеднички политики беше тивко отфрлено.

Сепак, Врховниот суд на Австрија се надева дека Европскиот суд за правдата ќе преземе мерки по Предлог-законот 55. Во октомври 2024 година, австриските судии испратија формално барање до највисокиот суд на ЕУ, тврдејќи дека неуспехот на Малта да ги признае нејзините пресуди го прекршил правото на ЕУ.

Мигел Појарес Мадуро, поранешен генерален адвокат во ЕСП, се согласува, велејќи дека Комисијата треба да преземе правни мерки против Малта за непочитување на правото на ЕУ, со таканаречена постапка за прекршување. „Правото на ЕУ го воспоставува принципот на меѓусебно признавање меѓу земјите-членки на судските одлуки“, рече тој. „Не е до Малтежаните да дефинираат кога нивните судови не смеат да спроведат одлука од друга земја-членка“.

Според европското право, секој граѓанин може да тужи компанија што продавала нелегални услуги во една земја во судовите каде што се случил „штетниот настан“. Онлајн коцкањето, кое го нудат компании кои немаат лиценца, е таков „штетен настан“.

На Кварч му е тешко да им објасни на клиентите дека, и покрај тоа што ги добиваат своите случаи, веројатно нема да ги добијат парите назад.

„Дефинитивно има илјадници луѓе погодени од Законот 55 бидејќи мнозинството компании со седиште во Малта не плаќаат.“

Тој проценува дека има околу 20.000 активни барања поврзани со нелегално коцкање во Германија, додека бројките растат во Холандија и Шведска. Низ цела ЕУ, околу 70 проценти од обложувањето преку интернет беше нелегално до средината на 2024 година, при што 6.000 нелиценцирани даватели на услуги го таргетираа регионот, според Yield Sec, фирма за анализа на пазарот. H2 Gambling Capital, друга консултантска компанија, смета дека нелегалниот удел е повеќе од 20 проценти. Методологиите се разликуваат, но обемот е алармантен.

Можните финансиски импликации од Законот 55 не се занемарливи за индустријата за коцкање на Малта, која сочинува околу 12 проценти од економското производство на земјата.

„Доколку дел од барањата на играчите беа успешно спроведени или во Малта или во која било друга јурисдикција, тоа би можело да има материјално негативно влијание врз нашето работење“, напиша Флатер, чии брендови ги вклучуваат и Скај Бетинг и Пади Пауер.

Бетсон ја опиша својата „ранливост на барањата на клиентите“, додека Киндред, кој управува со Унибет, рече дека Законот 55 е „особено важен со оглед на зголемениот број судски спорови со клиентите и последователните напори за спроведување од страна на Германија, Австрија и Холандија“.

Операторите тврдат дека, бидејќи веќе се регистрирани во една земја-членка – Малта – тие имаат право да работат во сите земји-членки на ЕУ. Како одговор на Investigate Europe, Флатер рече дека Pokestars работи легално од Малта и со „слобода на услуги низ земјите-членки според законот на ЕУ“.

„Судските одлуки што се донесуваат според австриското право се некомпатибилни со овие утврдени правни принципи на ЕУ, што е потврдено од малтешкиот суд во неговата пресуда од 27 февруари 2025 година. Како такви, Pokerstars ќе продолжи енергично да ги брани овие случаи во Австрија и кога ќе бидат изнесени пред малтешките судови“, додаде портпаролот.

Некои национални закони го велат спротивното: компанијата мора да има домашна лиценца и да плаќа даноци за да може да работи.

Ова делумно ги објаснува спротивставените толкувања на Законот 55. Тоа е засилено со недостатокот на регулативи на ниво на цела ЕУ. Стјуарт Кени, основачот и поранешен извршен директор на Paddy Power, жали што не се залагал за построга контрола за време на неговата поранешна работа. Но, индустријата е доста задоволна од статус квото, вели тој.

„Индустријата не сака да биде регулирана од Европа, бидејќи Европа би била многу построга од националните влади. Националните влади се зависни од даночните приходи колку што зависниците се зависни од онлајн слот машините“, рече Кени од својот дом во Даблин.

„Апсолутно е апсурдно што ЕУ се вклучи во толку многу други здравствени проблеми и со право е така, но коцкањето…“

Отсуството на прекугранични закони создаде мешавина од национални политики низ целиот блок. Финска има државен монопол и им забранува на странските даватели на услуги да ги таргетираат нејзините граѓани. Во Грција, либерализацијата на пазарот резултираше со приватен монопол. Португалија, Шпанија, Франција, Италија и Германија се обидуваат да овластат и оданочат лиценцирани компании – и да ги забранат оние кои не се. Но, тоа не е секогаш лесно. Помеѓу 2021 и 2024 година, шпанските власти казнија 77 компании за нелегални активности за коцкање – 75 беа со седиште во странство. Повеќето во Курасао, друга јурисдикција што е поволна за даноци, фаворизирана од индустријата. Казните изречени на странските фирми изнесуваа вкупно 350 милиони евра, но ниту една сè уште не е платена, покажува владиниот портал за транспарентност.

Во рамките на ЕУ, држави како Малта, заедно со Кипар и Естонија, во меѓувреме, активно се обидуваат да привлечат компании преку поволно законодавство и ниски даноци.

„Кога ги гледаме операторите на казина што работат во офшор јурисдикции, местото број еден е Малта“, рече Кварч. „Значи, нелегалниот пазар на онлајн коцкање од моја гледна точка е многу интересен и несреќен пример за тоа како спроведувањето на законот во Европа не функционира.“