Лајен го изгуби спорот пред Европскиот суд за правда за „Фајзер“ вакцините

Европската комисија погрешила што одбила објавување на текстуалните пораки на Урсула фон дер Лајен со извршниот директор на „Фајзер“, Алберт Бурла, во екот на пандемијата Ковид 19, утврди суд на ЕУ.

Вториот највисок суд во Европа го отфрли одбивањето на Европската комисија да му обезбеди на „Њујорк тајмс“ пристап до текстуалните пораки меѓу претседателката Урсула фон дер Лајен и компанијата „Фајзер“ за купувањето на милијарди евра вакцини против Ковид 19. 

„Њујорк тајмс“ објави дека пораките помеѓу 1 јануари 2021 година и 11 мај 2022 година, на врвот на пандемијата, би можеле да фрлат светлина врз договорите за вакцини од милијарда евра. Комисијата го одби нивното барање за увид, велејќи дека Фон дер Лајен не ги задржала пораките. Тоа предизвика тужба на весникот против извршната власт на ЕУ.

Пресудата веројатно ќе има огромни последици врз транспарентноста и одговорноста во ЕУ и ќе нанесе огромен удар врз угледот на фон дер Лајен.

Одлуката е „удар за транспарентноста“, рече холандската европратеничка Ракел Гарсија Хермида-ван дер Вале, која е ко-преговорачка за измени во законот што го регулира пристапот до документи во име на либералната група Обновена Европа. „Луѓето само сакаат и им е дозволено да знаат како се донесуваат одлуките, што е од суштинско значење во демократијата. Дури и ако тоа е направено преку СМС-порака“.

Во соопштението, судот рече дека Комисијата „не успеала да објасни на веродостоен начин зошто сметала дека СМС-пораките разменети во контекст на набавката на вакцини против Ковид-19 не содржат важни информации… чие чување мора да се обезбеди“.

Суштината на проблемот е дали текстуалните пораки треба да се класифицираат како документи и затоа да бидат подобни за објавување во име на транспарентноста. Додека активистите и многу надворешни набљудувачи велат дека тие треба да се третираат исто како и секое друго средство за официјална комуникација кога се поврзани со креирање политики, Комисијата рече дека не треба.

Постоењето на пораките – што Комисијата првично не го потврди – беше откриено во интервју што фон дер Лајен го даде за „Њујорк тајмс“ во 2021 година. Но, извршната власт на ЕУ му рече на судот во Луксембург за време на прелиминарното сослушување минатата година дека нивната содржина не е доволно значајна за да се класифицираат како документи – па затоа тие не се регистрирани и достапни за објавување на новинарите.

Во својата изјава, судот додаде: „Комисијата не може само да изјави дека не ги поседува бараните документи, туку мора да даде веродостојни објаснувања што ќе им овозможат на јавноста и на Судот да разберат зошто тие документи не можат да се најдат“.

Случајот беше правно сложен за Фон дер Лајен затоа што таа не само што лично го потпиша најголемиот договор за вакцини во блокот, туку и претседава со самата институција задолжена за спроведување на правото на ЕУ, кое вклучува принципи на транспарентност и одговорност. Со пресудата на судот против неа, тоа обезбедува политичка муниција за широк спектар на критичари.

Тоа е исто така голем срам со оглед на тоа што помина само неколку месеци откако таа јавно вети дека ќе ги брани стандардите за транспарентност, ефикасност и чесност во нејзиниот втор мандат.

Случајот го покренаа „Њујорк тајмс“ и неговиот поранешен шеф на бирото во Брисел, кои поведоа постапка против одлуката на Комисијата да не ги објави текстуалните пораки во 2022 година.

Постоењето на пораките беше откриено во интервју за „Њујорк тајмс“ од април 2021 година, каде што Бурла ги опиша нивните размени како поттикнување на „длабока доверба“ и олеснување на преговорите за значителен договор за вакцини. Овој договор, финализиран во мај 2021 година, вклучуваше обврска на ЕУ да купи до 1,8 милијарди дози од вакцината против Ковид-19 на „Фајзер“-„БиоНтех“, што е убедливо најголемиот од сите договори потпишани од Брисел.