Писмо од Конгресот на САД до бугарскиот амбасадор во Вашингтон
Бугарија треба да постигне „конечно решение“ за спорот со Северна Македонија за да може заедно со Албанија да ги започне преговорите за членство во Европската унија „пред крајот на годината“.
Ова е наведено во писмото испратено од двајца членови на Комисијата за надворешни работи на Претставничкиот дом на САД, Клаудија Тени (републиканец) и Вилијам Китинг (демократ) до амбасадорот на Софија во Вашингтон, Тихомир Стојчев. Китинг е и претседател на поткомитетот кој е одговорен за регионот.
Во краткото писмо не се дадени детали како би можело да се случи тоа, но е во согласност со коментарите на американските и европските претставници во последните месеци за поддршка на решавањето на спорот. Ова се совпаѓа со пораките во Скопје за сериозна можност за пробив со Софија, што ќе создаде можност да се укине ветото за почеток на преговорите наметнато од Бугарија поради билатералниот спор.
Македонија го гледа Европскиот совет во средината на декември или дури подоцна, во јануари, како можност за потенцијален пробив. Лидерите на ЕУ дури можат, ако има пробив, само да одобрат датум за првата меѓувладина конференција (почетокот на преговорите), која тешко дека би била пред божиќните празници. Документот, кој ги обедини претставниците на демократите и републиканците, е знак дека долготрајниот спор се повеќе се следи во САД.
Во писмото, во кое двајцата конгресмени му се обратија на амбасадорот Тихомир Стојчев, се споменува расправата за Западен Балкан во Поткомитетот за надворешни работи во Претставничкиот дом. Во неа заменик-помошникот државен секретар Габриел Ескобар зборуваше за ситуацијата во регионот и приоритетите на САД, а во текстот на писмото се вели дека слушателите биле убедени и признале дека „Западен Балкан е комплексен , динамичен и геостратешки регион во Европа.“
„Од овие причини, членовите на Конгресот од двата политички блока изразија силна поддршка за брзата интеграција на Западен Балкан во Европската Унија.Во исто време, членовите на Конгресот се свесни дека, иако Северна Македонија и Албанија ги исполнија условите за почеток на пристапните преговори со Европската унија, останува спорот меѓу вашата земја и Северна Македонија, што ги спречува во тоа“, стои во писмото. Во писмото понатаму стои:
„Амбасадоре Стојчев, натамошното забавување на напредокот на Северна Македонија и Албанија кон членство во ЕУ ја доведе во прашање посветеноста на западните лидери, отворајќи ја вратата за антизападно политичко влијание во регионот, особено од Кина и Русија. Веруваме дека членството на Северна Македонија и Албанија во ЕУ е од големо значење за долгорочниот мир и стабилност во балканскиот регион и за целата трансатлантска заедница. Ви пишуваме како членови на различни партии на Комитетот за надворешни односи на Сенатот за да ве повикаме да постигнете конечно решение за овој билатерален спор што ќе им овозможи на Албанија и Северна Македонија да започнат преговори пред крајот на годината. Се надеваме дека ќе ги оставите настрана вашите разлики и ќе ја поддржите целосната политичка интеграција на Северна Македонија и Албанија во Европската Унија“.
На сослушувањето за кое стана збор, Ескобар ги посочи пристапувањето на Западен Балкан во ЕУ и ограничување на руското и кинеското влијание како цели на САД во регионот. Меѓу наведените проблеми, освен кризата во Босна и Херцеговина, беше и бугарско-македонскиот спор. Ескобар ги спомна дури и разговорите на американските претставници во Софија за македонското малцинство и пресудите на Европскиот суд за човекови права околу нерегистрирањето на организациите што се борат за неговите права. Реципрочното признавање на „македонското малцинство“ е веројатниот услов за политички консензус во Северна Македонија за исполнување на едно од барањата што експлицитно го поставија претседателот Румен Радев и Министерството за надворешни работи за крај на ветото – повеќе права на самодекларираните Бугари и влез на Бугарите во македонскиот Устав.
Писмото на конгресмените не е изолиран случај на поддршка од САД за решавање на спорот. Најмалку двајца преставници на администрацијата на Џо Бајден во последните два месеци беа јасни во пораките за укинување на ветото на Бугарија кон Македонија,. Првиот е Ескобар кој во септември отворено го нарече ветото „грешка“. Другиот преставник е амбасадорката на САД во Скопје Кејт Брнз. Меѓу коментарите на темата, впечатливо беше нејзиното уверување дадено во септември дека САД ќе бидат „вклучени“ во спорот меѓу Софија и Скопје, без да навлегува во детали.
Пред месец и половина и самиот претседател Џо Бајден ја коментираше темата. Во разговорите со претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен, двајцата разговараа и за Западен Балкан. Според соопштението за печатот на Белата куќа, Бајден изразил „својата силна поддршка за продолжување на пристапниот процес со земјите од регионот“.
Во исто време, сигналите во последните недели ни оддалеку не доаѓаат само од САД. Минатиот месец дури и Холанѓаните, скептични за проширувањето, изразија поддршка за почеток на преговорите. Деновиве тоа го направи и Австрија со посетата на МНР на Виена во Скопје, а претседателот на Полска објасни дека доколку спорот не го реши идната бугарска влада, тој лично ќе интервенира. Балканските медиуми цитираа непотврдено писмо од францускиот претседател Емануел Макрон, во кое тој исто така повикува на итна акција по ова прашање.
Од двајцата членови на долниот дом на американскиот Конгрес, Клаудија Тени е со поголемо искуство со Балканот – во 1980-тите таа беше единствениот американски функционер во Генералниот конзулат на Југославија. ТВо Претставничкиот дом на САД е од 2016 година со пауза од две години и го претставува Њујорк. Пред тоа, тој имаше кариера во бизнисот и локалната власт во Њујорк. Демократот Китинг е во Претставничкиот дом од 2011 година, откако претходно служеше во Сенатот (во 1980-тите).орен за Европа, енергијата, животната средина и сајбер просторот. (Дневник.бг)