Колку се исплатливи субвенциите што им се даваат на странските инвеститори? Еве како е во Србија

Економистите велат дека целата приказна треба да се гледа од аголот на секоја инвестиција, бидејќи има и добри и лоши примери

Од 2016 до 2020 година, државата субвенционираше повеќе од 80 проекти и им даде на компаниите повеќе од 230 милиони евра. На овој начин се планирало вработување на околу 35.000 луѓе, а секое ново работно место се субвенционира со малку повеќе од 6.400 евра во просек. Некои компании добија 10.000 евра по работно место, а во моментот кога „Геокс“ – една од нив, заминува, се поставува прашањето за исплатливоста на субвенциите на странските инвеститори за Србија и за државниот буџет, пишува белградски „Блиц“.

Поранешниот министер Млаѓан Динкиќ, кој ги воведе субвенциите во српската економија, пред речиси 12 години пресмета дека едно евро државни стимулации дадени на странските инвеститори ќе донесат осум евра приход во буџетот. Во тоа време, ова го тврдеа и во Агенцијата за странски инвестиции и промоција на извозот, која исто така субвенционираше нови работни места и за секој нов вработен даваше од буџетот од 2.000 до 10.000 евра.

И денес, 15 години по создавањето, овој концепт е повеќе од омилен кај странските компании што доаѓаат во Србија. „Љубовта“ кон нив е уште поголема, имајќи предвид дека тие добиваат пари од повеќе страни – или директно од буџетот на државата, или преку локалните самоуправи, преку бесплатно земјиште и опремување на локацијата со комунална инфраструктура.

Од друга страна, анализата на ефектите и за нивната исплатливост, направена од владата, зборува за нивниот придонес во државниот буџет. Економистите, сепак, тврдат дека целата приказна „треба да се гледа од аголот на секоја инвестиција, бидејќи има и добри и лоши примери“. Во таа прилика го споменуваат и Геокс, кој штотуку ја напушта Србија, а доби 11,2 милиони евра од државата, односно субвенција од 9.000 евра по вработен и земјиште од локалната власт.

Владата тврди дека субвенционирањето странски инвеститори е првенствено економска категорија. Според нив, ова се докажува со анализи на ефектите од повеќе агли, како преку наплатени даноци и придонеси и други јавни приходи што ги остварува државата, како и преку нови работни места и исплатени плати, ангажирање домашни кооперанти како добавувачи, зголемување на извозот…

„Практично, стимулациите се враќаат за 26 месеци преку персоналниот данок на доход и придонесите кон државата. Исто така, во однос на јавните приходи и личниот доход, стимулациите се наплаќаат за 10 месеци преку даноци и придонеси и нето заработка на вработените. Податоците исто така покажуваат дека инвестициските проекти договорени во текот на 2016 и 2017 година ќе исплатат повеќе од 760 милиони евра бруто плати за пет години, што е речиси шест пати повеќе од вредноста на субвенциите што ги дава државата на овие компании, а кои изнесуваат околу 130 милиони евра“, покажува анализата на ефектите на примерот на 39 проекти, што своевремено е направена од ресорното министерство.

Износи по години

2016 година – инвестиции 216,24 милиони евра, планирано отворање 15.034 работни места, одобрени стимулации 81,48 милиони евра

2017 година – инвестиции 148,94 милиони евра, планирано отворање на 6.990 работни места – одобрени стимулации 43,69 милиони евра

2018 година – инвестиции од 209,54 милиони евра, планирано отворање на 7.846 работни места – одобрени стимулации од 63,23 милиони евра

2019 до средината на мај – инвестиции 238,66 милиони евра, планирано отворање на 6.019 работни места – одобрени стимулации 41,52 милиони евра

Од друга страна, Љубодраг Савиќ, економист и професор на Економскиот факултет во Белград, вели дека приказната треба да се гледа поединечно од аголот на секој инвеститор.

„Некои субвенции се исплаќаат, некои се на работ на профитабилност, а некои воопшто не се исплатиле. Обично имаме случај кога сопствениците на компаниите се во добивка бидејќи државата им плаќа придонеси за работниците“, изјави Савиќ за „Блиц Бизнис“, кој често го споменуваше примерот на компанијата Фиат, која често не работи во последно време.

Исто така, се проценува дека е тешко да се измерат ефектите во случаи кога инвеститорите ги раскинале договорите и ја напуштиле земјата.

Фискалниот совет постојано оценува дека субвенциите за инвеститорите растат и дека владата се повеќе се потпира на оваа непазарна мерка како начин за поттикнување инвестиции, тврдејќи дека таа не треба да биде замена за реформирање на економската средина.

„По вредноста од околу 10 милијарди динари во периодот од 2012 до 2015 година, субвенциите растат на околу 12,5 милијарди динари во 2017 и 2018 година, така што со планот за 2019 година се предвидуваа околу 15 милијарди динари за инвеститорите“, вели тој. Фискалниот совет своевремено предупреди дека треба да се биде внимателен со оваа практика.

Нови услови за субвенции

Новина во целата приказна со субвенциите е што странските инвеститори во иднина би можеле да сметаат на построги услови. Од Министерството за економија потврдија дека во моментов работат на измена на одредбите со кои се регулираат субвенциите за странските инвеститори.

„Уредбите на владата што ги пропишуваат критериумите за доделување стимулации се засноваат на Законот за инвестиции, но и на строгите одредби од Законот за контрола на државната помош. Исто така, постојат прописи за правилата за доделување државна помош, како и правила на ЕУ во оваа област. Без оглед на тоа, моделот на договорот за распределба на стимулативни средства постојано се менува и подобрува. Во моментов работиме на подобрување и прецизирање на одредени договорни механизми, со цел да ги заштитиме интересите на сите страни“ – потврдија во министерството за економија за „Блиц Бизнис“.