Избори во Бугарија: Има повеќе прашања отколку одговори


Лидерите на шесте партии чии партии според последната анкета ќе обезбедат влез во парламентот (Фото: „Дневник“)

Претседателот Радев ги помести изборите за една недела од најавениот датум. Партиите, и оние од власта, и оние од опозицијата, и оние што не се во парламентот, не се побунија премногу. Главното прашање не е кој ќе победи на изборите, туку како да се организира гласањето кога токму во тоа време се очекува нов бран на пандемијата

 

(Од нашиот дописник)                                                                                                                                                                Јовка Димитрова

СОФИЈА – Претседателот на Бугарија ја послуша опозицијата и ги одложи парламентарните избори, но не целосно. Датумот избран од претседателот Румен Радев на 4 април ќе даде уште една недела за подготовка на гласањето во споредба со неговото прелиминарна најава за избори на 28 март. Сепак, повеќето аналитичари сметаат дека ова нема да биде многу важно и повеќе е „симболична отстапка“ за луѓето кои протестираа против владата на ГЕРБ и патриотите во текот на летото и кои претседателот ги поддржуваше.

Една недела нема да ја промени неизвесноста пред гласањето и веројатно нема да ја охрабри излезноста на гласачите. Социолозите сметаат дека пораните избори се поисплатливи за ГЕРБ, која спроведува анкети за ставовите на гласачите и ќе ја попречи подготовката на вонпарламентарни партии, од кои некои се формирани неодамна. Сепак, најголемите неизвесности доаѓаат во врска со организацијата на изборите, кои ќе се одржат во услови на епидемија на корона вирус.

Изборите и корона вирусот:  Почетокот на април најверојатно ќе се совпадне со новиот бран на инфекции предизвикани од многу заразни видови на вирусот, кои во моментот се раширени во Велика Британија и Јужна Африка и предизвикуваат загриженост кај властите низ цела Европа. Иако во Бугарија не се прави истражување за видот на соеви кои ја предизвикуваат инфекцијата, вирусолозите не се сомневаат дека по божикните и новогодишните празници, „британската“ варијанта на корона вирусот веќе е во земјата. Според вирусологот Петар Марков во рок од два месеци новата варијанта на корона вирусот ќе биде доминантна и во Бугарија, а поради неговата поголема заразност, болниците повторно ќе бидат пренатрупани. Ова ќе бара воведување на построги ограничувања и мерки за социјално растојание со цел да се контролира новиот епидемиски бран, кој веројатно ќе се совпадне со изборите.

Претседателот Радев јасно стави до знаење дека бидејќи властите не се подготвени да предвидат развој на епидемијата, изборот на датум не е важен. Досега владејачката партија ГЕРБ не објави какви било мерки за безбедно гласање, освен што им се дозволува на луѓето кои се во карантин да гласаат преку мобилни избирачки места, за да не се мешаат болни и здрави гласачи.

Поранешниот премиер Иван Костов повика на вакцинирање на околу 80.000 членови на изборните комисии кои ќе ги спроведат изборите, како и на набљудувачите, за да се обезбеди да се излезе на денот на изборите. „Ќе одиме на гласање без заштитени комисии и набљудувачи, и тоа не е добро, бидејќи овие луѓе можат да дезертираат“, предупреди Костов.

Сепак, владата нема такви планови или доволно вакцини за да го стори тоа. Според претседателот на кризниот штаб за борба против корона вирусот, Венцислав Мутафчииски, нема да бидат имунизирани повеќе од 100.000 Бугари до крајот на април.

Изборите и власта: Социолозите ѝ даваат предност на ГЕРБ во анкетите за предизборните ставови на гласачите. Партијата соопшти дека првиот можен датум за парламентарните избори е најдобар за нив, а премиерот и лидер на партијата Бојко Борисов дури и го нападна претседателот затоа што во политичките консултации бараше можност за нивно одложување.

Социологот Андреј Рајчев коментира дека „ГЕРБ во моментов е во добра позиција и затоа првиот можен термин е подобарза нив“. Борисов го изрази истото мислење. Контроверзната најнова анкета на социолошката агенција „Алфа рисрч“, објавена на 6 јануари, покажува дека гласачите ѝ даваат мала предност на ГЕРБ. Партијата на Бојко Борисов би освоила 24,3% од гласовите, следена од левицата (БСП) со 21,9%. Има таков народ на Слави Трифонов е на третото место со 10,2 отсто. Следат Движењето за права и слободи со 7,2 проценти и Демократска Бугарија со 6,1 процент. „Исправи се. БГ“, што ги обединува учесниците во антивладините протести од летото, има поддршка од 4,9% од гласачите. Шесте партии имаат шанса да влезат во следниот парламент.

Претседателот на државата, Румен Радев

Изборите и опозицијата: Опозициските партии побараа повеќе време од претседателот за време на неговите консултации за да се подготват за изборите. Сепак, датумот поставен од Радев е само една недела подоцна од претходно објавениот и првиот можен датум – 28 март. Мандатот на сегашниот парламент истекува на 26 март, а претседателот можеше да избере датум помеѓу крајот на март и крајот на мај. Претседателот не ги објасни причините зошто го одбра 4 април за ден на гласањето. Според социологот Андреј Рајчев, избраниот датум е „симболичен попуст“ за демонстрантите кои ги поддржуваше, бидејќи на 28 март ГЕРБ ќе беше во подобра позиција.

Својот декрет за закажување на изборите, Радев го дополни со бројни предлози за промена на изборниот закон, што ќе овозможи гласање по пошта, видео надзор во избирачките места, создавање на посебна изборна единица за Бугарите во странство и други. Би било добро да му се даде повеќе време на Националното собрание за нивно усвојување, но оние што се на власт речиси веднаш рекоа дека не прифаќаат ниту еден предлог на претседателот. Повеќето експерти за изборно право коментираат дека претседателските идеи се премногу амбициозни за преостанатото време до изборите и не можат да се спроведат дури и ако тоа го посака мнозинството во парламентот. Министерството за надворешни работи не е подготвено да испраќа гласачки ливчиња до Бугарите во странство, бидејќи ги нема нивните адреси, рече Вања Нушева од „Транспаренси интернешенел“.

Изборите и законот:  По помалку од 24 часа од закажувањето на изборите, владејачката коалиција на ГЕРБ и „Обединети патриоти“ до Националното собрание достави предлог за законски измени, но не за изборното законодавство, туку за законот за вонредна состојба. Тие се ограничени на тоа да им дозволат на луѓето кои се лекуваат во болница или во карантин да гласаат преку подвижни гласачки кутии или во посебни делови. Централната изборна комисија ќе подготви правила како да се стори тоа, со што ќе се избегне потребата парламентот да го измени Изборниот законик. Единствената промена за Бугарите во странство е предлогот тие да можат да се идентификуваат со гласање и со истечени лични документи. Одбивањето на владата да ги почитува предлозите за законски измени на претседателот, кои беа поддржани од голем број опозициски партии, им овозможи на владините кандидати да ги организираат своите предизборни кампањи поради одбивањето на ГЕРБ да го олесни изборниот процес и да им гарантира на сите Бугари непречено и безбедно да го остварат своето право на глас. Во исто време, изборот на датум ѝ дава на владејачката партија шанса да го нападне претседателот Радев за закажување на изборите на католичкиот Велигден.

Изборите и Велигден: Пратеникот од ГЕРБ, Младен Шишков, веќе го прогласи ова за „безобразие“. Тој се сомневаше дека ќе биде тешко да се одржат избори за време на големиот христијански празник во претежно католички населби и дека е малку веројатно дека ќе се најдат членови и наб            љsудувачи на изборната комисија да работат на Велигден. Претставници на бугарската дијаспора во странство исто така изразија разочарување од изборот на датумот на претседателот. Според нив, празничките денови во повеќето европски земји ќе им создадат проблеми на луѓето кои би сакале да го остварат своето законско право на глас. Велигденските празници ќе ги стави  пред тежок избор семејствата кои веќе имаат планови за празниците. Католичката вера е четврта по големина религија во Бугарија по православието, исламот и евангелската црква. Според официјалните податоци, 50.000 бугарски граѓани се католици.

Зошто Радев го одбра 4 април за избори? ГЕРБ објави дека датумот избран од претседателот е прифатлив за нив, а за ВМРО дека тоа нема никакво значење. БСП исто така објави дека е подготвена за избори во секое време. Сепак, сите три партии, иако владејачки и во опозиција, го нападнаа повикот на Радев последен момент да се направат во законодавните измени во организацијата на изборите. Датумот ѝ се допадна и на партијата Има таков народ на шоуменот Слави Трифонов, која досега не учествувала на национални избори, но според социолозите има трет резултат по ГЕРБ и БСП. Вонпарламентарната опозиција жали што има кратко време до изборите, што не е доволно за нивно добро организирање за да се обезбеди голема излезност.

Според социологот Андреј Рајчев, недостатокот на доверба на гласачите во правичноста на изборите е главниот предизвик. Во интервју за Бугарската национална телевизија тој рече дека Бугарите имаат тенденција да се сомневаат во изборниот процес и препорача да се воведе видео надзор на избирачките места и пребројувањето на гласовите за да се зголеми довербата на гласачите дека резултатот е легитимен. „Во интерес и на ГЕРБ и на БСП е да се подигне доверба во изборите, спротивното е многу опасно“, рече Рајчев. Социологот рече дека закажувањето на изборите побрз датум е стратешки потег на претседателот насочен кон претседателските избори во ноември. Опортунистичкиот интерес на Радев беше изборите да бидат подоцна, бидејќи ако не може да се формира влада по парламентарните избори, привремениот кабинет назначен од него ќе ги организира претседателските избори наесен, објасни Рајчев. Сепак, Румен Радев избра да остане што е можно поблиску до првичниот избор на датум, бидејќи неговата позиција на тврд и бескомпромисен политичар е позиција што им се допаѓа на гласачите и може да му помогне да го добие вториот претседателски мандат во ноември.