Човекот што може да му помогне на Ердоган да биде реизбран

Турските претседателски кандидати одеднаш сакаат да разговараат со Синан Оган, малку познат националистички политичар кој беше трет на изборите во неделата и преку ноќ се претвори во потенцијален кингмејкер.

Пред вториот круг на 28 мај, Оган сака да обезбеди министерство, додека претседателот Реџеп Таип Ердоган и неговиот ривал Кемал Киличдароглу сакаат поддршка од неговите 2,8 милиони гласачи, кои сочинуваат околу 5,2 отсто од гласовите во неделата. Тимот на Киличдароглу во понеделникот рече дека нивните први разговори со Оган сугерирале дека има простор за соработка.

Оваа претстојна пресметка му даде силна улога на Оган и неговата Алијанса на предците, бидејќи и Ердоган и Киличдароглу ги видоа придобивките од искористувањето на турскиот националистички бран на изборите.

Ердоган веќе има сојуз со националистичката партија МХП како негов главен коалициски партнер, додека поддршката за неговата владејачка партија АК опаѓа. Навистина, 69-годишниот претседател водеше јасно националистичка кампања, нагласувајќи ја воената моќ на земјата, одбранбената индустрија и притисокот за енергетска самодоволност. Исто така, Киличдароглу се здружи со националистичката Добра партија (ИЈИ) за овогодинешната претседателска трка, исто така обидувајќи се да го искористи духот на Турција за „собирање околу знамето“.

Оган засега ги крие картите оставајќи ги и Ердоган и Киличдароглу да ги погодуваат неговите намери.

„Од почетокот изгледаше дека изборите ќе завршат со втор круг и турските националисти и поддржувачите на Ататурк ќе бидат одлучувачи во вториот круг“, им рече тој на новинарите во текот на ноќта додека доаѓаа резултатите, мислејќи на основачот на модерната турска република. „Рековме дека турските националисти ќе бидат клучот на овие избори“.

Тој потекнува од далечниот источен град Игдир, во близина на границата со Ерменија, Оган беше фракционерски бунтовник во националистичкото движење. Тој е поранешен парламентарец, кој беше исклучен од МХП. Стратешки, тој се залага за враќање на сириските бегалци и инсистира на тоа дека не смее да се даваат отстапки на курдските партии што ги поврзува со терористичките групи.

Пред изборите, тој беше искрен дека е во ред некаков quid pro quo, велејќи: „За нашите барања ќе зборуваме со партиите со кои седиме на маса. Очигледно нема да бидеме партнери бесплатно. Ќе имаме барања, како министерства“.

Да се избере страна

Што се однесува до трката на 28 мај, тој ги држи картите блиску до градите и вели дека ќе одржи консултации со неговиот Алијанса на предците и неговите „сопатници“.

Турските медиуми објавија дека тој добил телефонски повици и од Киличдароглу и од поранешниот премиер Бинали Јилдирим, еден од клучните сојузници на Ердоган во АКП.

„Во моментов, не велиме дека ќе го поддржиме овој или оној [кандидат]“, рече Оган (55) рано во понеделникот. „Оние кои не се дистанцираат од тероризмот не треба да доаѓаат кај нас“.

„Од самиот почеток се чинеше дека изборите ќе одат во вториот круг, а турските националисти и кемалисти ќе бидат тие што ќе го одредат вториот круг“, рече тој.

Референцата на Оган за „тероризам“ е од витално значење. Во очите на турските националисти, и Ердоган и Киличдароглу ја имаат поддршката од оние што ги сметаат за усогласени со терористичките групи.

Една од клучните дискусии ќе го вклучи високо чувствителното прашање на курдското малцинство во земјата бидејќи односите меѓу националистичкиот камп и Курдите се непријателски.

Иако Ердоган има сојуз со курдската исламистичка радикална партија Худа-Пар, тоа не е од клучно значење за бројот на неговите гласачи.

Потешкото прашање ќе биде дали Оган – и уште покритично, неговите поддржувачи – навистина можат да се погледаат со Киличдароглу.

Киличдароглу доби многу силна поддршка од прокурдската партија ХДП, која му помогна да освои масовни мнозинства во источните градови како Дијарбакир и Ван, и тој не сака да ја загрози таа курдска поддршка во вториот круг со националистичка алијанса.

Во своите јавни забелешки, Оган е исклучително внимателен по прашањето за курдските сојузници на Ердоган и Киличдароглу. Сепак, тој рече дека неговата позиција е повеќе нијансирана отколку едноставно да бара од партнерот да не работи со курдските партии.

ХДП произлегува од поширокото курдско движење во Турција и се смета за политичко крило на Курдистанската работничка партија (ПКК) од националистите како Оган.

ПКК водеше 39-годишна кампања против турската држава, која доведе до десетици илјади смртни случаи. Таа е наведена како терористичка организација од Турција, САД и Европската унија.

Партијата на правдата и развојот на Ердоган, во меѓувреме, доби поддршка од Худа-Пар, претежно курдска политичка исламистичка партија. Тројца политичари од Худа-пар беа избрани во парламентот со тоа што беа вклучени во кандидатските листи на АКП.

Худа-Пар има историски врски со Хезболах, курдска група која водеше брутална кампања на насилство во 1990-тите додека се бореше против ПКК и целеше на турските полицајци. Групата нема врска со либанската група со исто име.

„Оган беше јасен од првиот ден – тој рече дека ќе ја поддржи партијата што се дистанцира од тероризмот“, рече Мурат Јилдиз, поранешен советник на Партијата за националистичко движење (МХП), кој работеше заедно со Оган кога тој исто така беше член на МХП. .

„Тој ќе побара од Киличдароглу ветувања дека нема да соработува со ХДП за некои прашања“, рече Јилдиз. „Ќе биде тешко да се разговара за ова со Ердоган затоа што Ердоган се усогласи со Худа-Пар и сега има тројца пратеници од Худа-пар“.

Берк Есен, политиколог од истанбулскиот универзитет Шабанџи, рече дека поделбите меѓу Киличдароглу и националистичката партија ИЈИ, втората по големина партија во неговата опозициска Национална алијанса, ги одвратија националистичките гласачи од неговата кандидатура.

„Многу гласачи се свртеа кон Синан Оган, делумно поради националистичката карта, но делумно поради тоа што тој не беше кандидат ‘на никој одозгора’“, рече Есен.

„Мала изборна конституенца во оваа земја не го сака особено Ердоган, но исто така е многу оддалечена од прокурдското движење и смета дека Киличдароглу е слаб лидер“, рече тој. „Оган ги регрутираше тие гласачи“.

„Многу од нив се турски националистички гласачи кои навистина не се продаваат со пораки од ниту една страна бидејќи Ердоган е сојузник со Худа-Пар, а Киличдароглу се сметаше дека има премногу пријатен однос со курдската опозиција [ХДП]“, вели Есен.

Убедување на сопствените гласачи

Останува да се види и дали поддржувачите на Оган ќе гласаат со него во вториот круг.

„Дури и да се согласува со Киличдароглу, тој мора да ги убеди своите гласачи, а ние не знаеме колку му се лојални“, рече Јилдиз.

Оган, академик со искуство во тинк-тенкови, влезе во политиката со МХП, која сега е во сојуз со АКП во Народната алијанса. „Тој е мирен човек, директен“, рече Јилдиз. „Од неговата рана политичка кариера, тој секогаш се стремеше кон раководството на МХП. Тој беше престолонаследник на [лидерот на МХП Девлет] Бахчели и имаше добри односи со него“.

„Но, како што се зголеми неговата популарност, Бахчели почна да го гледа како закана“, рече Јилдиз. „Тие полека почнаа да се распаѓаат. Оган има одредено его, што исто така не му се допадна на Бахчели“.

Средината на 2010-тите беа турбулентно време за МХП со високи партиски членови кои го предизвикуваа Бахчели, делумно поради неговата зголемена блискост со Ердоган. Ова доведе до тоа Оган да биде исклучен од партијата во 2017 година заедно со Мерал Акшенер и Умит Оздаг.

Акшенер и Оздаг ја формираа Добрата партија (ИЈИ). Оздаг беше разрешен од ИЈИ во 2020 година и една година подоцна ја основа антимигрантската партија Зафер, која е движечка сила на Алијансата на Оган.

Посветеноста на Оган кон МХП – која неочекувано се покажа добро на гласањето во неделата, земајќи повеќе од 10 проценти – го спречи да се приклучи или да основа друга партија.

„Кога Акшенер и Оздаг ја основаа партијата ИЈИ, Оган одби“, рече Јилдиз. „Тој рече: „Јас сум роден како МХП и ќе останам МХП“.

„Сѐ што прави сега треба да се гледа во овој контекст. Дури и неговата кандидатура за претседател е уште еден потег да стане лидер на МХП“. (Политико, Ал џезира)