„Зошто? Зошто? Зошто?“ Украински Мариупол паѓа во очај

МАРИУПОЛ – Сите тела на децата лежат овде, фрлени во овој тесен ров набрзина ископан во замрзнатата земја на Мариупол кој е под постојано гранатирање.

Тука е 18-месечниот Кирил, чија рана од шрапнели на главата се покажала премногу тешка за телото на малото дете. Таму е 16-годишниот Илија, чии нозе беа разнесени во експлозија за време на фудбалски натпревар на училишен терен. Има едно девојче не постаро од 6 години кое носеше пижами со цртани еднорози, меѓу првите деца на Мариупол што умреа од руското бомбардирање.

Тие се наредени заедно со десетици други во оваа масовна гробница на периферијата на градот. Човек покриен со светло сина церада. Жена завиткана во црвена и златна постелнина, со нозете уредно врзани до глуждовите со парче бела ткаенина. Работниците ги фрлаат телата внатре што е можно побрзо, бидејќи колку помалку време поминуваат на отворено, толку се поголеми нивните шанси за преживување.

„Единственото нешто (што сакам) е ова да се заврши“, беснееше работникот Володимир Биковски, влечејќи по земјата пластични кеси со тела. „По ѓаволите сите, оние луѓе кои го започнаа ова!“

Ќе дојдат уште тела, од улиците каде што ги има насекаде и од подрумот на болницата каде што се положени возрасни и деца кои чекаат некој да ги земе. Најмладиот сè уште има папочна врпца.

Секој воздушен напад и граната што немилосрдно го погодува Мариупол – по еден во минута понекогаш – го враќа проклетството на географијата што го стави градот директно на патот на руската доминација врз Украина. Ова јужно пристаниште со 430.000 жители стана симбол на настојувањето на рускиот претседател Владимир Путин да ја уништи демократска Украина – но и на жестокиот отпор на теренот.

За речиси три недели од почетокот на војната во Русија, двајца новинари на Асошиетед прес беа единствените меѓународни медиуми присутни во Мариупол, прикажувајќи го неговиот пад во хаос и очај. Градот сега е опколен од руски војници, кои полека го истиснуваат животот од него, една по една експлозија.

Неколку апели за хуманитарни коридори за евакуација на цивилите не беа ислушани, додека украинските власти во средата не соопштија дека околу 30.000 луѓе избегале во колони автомобили. Воздушни напади и гранати ги погодија породилиштето, противпожарната служба, домовите, црквата, полето пред училиште. За околу стотици илјади што останаа, едноставно нема каде да одат.

Околните патишта се минирани, а пристаништето блокирано. Храната е при крај, а Русите ги прекинаа хуманитарните обиди да ја внесат. Струјата главно ја нема, а водата е ретка, а жителите го топат снегот за да пијат. Некои родители дури ги оставија своите новороденчиња во болница, можеби надевајќи се дека ќе им дадат шанса за живот на едно место со пристојна струја и вода.

Луѓето горат остатоци од мебел во импровизирани огнови за да ги загреат рацете на мразот и да зготват она малку храна што сè уште има. Самите огништа се изградени со една работа што ја има во изобилство: тули и парчиња метал расфрлани по улиците од уништените згради.

Смртта е насекаде. Локалните власти пресметаа повеќе од 2.500 загинати во опсадата, но многу тела не може да се избројат поради бескрајното гранатирање. Тие им рекоа на семејствата да ги остават своите мртви надвор на улица бидејќи е премногу опасно да се одржуваат погреби.

Многу од смртните случаи документирани од АП се на деца и мајки, и покрај тврдењата на Русија дека цивилите не биле нападнати.

„Тие имаат јасна наредба да го држат Мариупол како заложник, да го исмејуваат, постојано да го бомбардираат и гранатираат“, рече украинскиот претседател Володимир Зеленски на 10 март.

Пред само неколку недели, иднината на Мариупол изгледаше многу посветла.

Ако географијата ја води судбината на еден град, Мариупол беше на патот кон успехот, со своите просперитетни фабрики за железо и челик, пристаниште во длабока вода и голема глобална побарувачка за двете работи. Дури и мрачните недели од 2014 година, кога градот речиси падна во рацете на сепаратистите поддржани од Русија во жестоки улични битки, исчезнаа во сеќавањето.

И така, првите неколку дена од инвазијата имаа перверзна блискост за многу жители. Според Серхи Орлов, заменик-градоначалник, во тоа време заминале околу 100.000 луѓе додека сè уште можеле. Но, повеќето останаа на место, мислејќи дека можат да чекаат што и да дојде следно или на крајот да тргнат на запад како и многу други.

„Почувствував поголем страв во 2014 година, но не ја чувствувам истата паника сега“, рече Ана Ефимова додека купуваше залихи во маркет на 24 февруари. „Нема паника. Нема каде да бегаме, каде да бегаме?“

Истиот ден, украински воен радар и аеродром беа меѓу првите цели на руската артилерија. Гранатирањето и воздушните напади можеа и се случија во секој момент, а луѓето поголемиот дел од своето време го поминуваа во засолништа. Животот беше едвај нормален, но можеше да се живее.

До 27 февруари, тоа почна да се менува, кога брзата помош втрча во градската болница носејќи мало неподвижно девојче, кое немаше наполнето шест години. Нејзината кафеава коса беше оттргната од нејзиното бледо лице со гумена лента, а нејзините панталони со пижами беа раскрвавени од руско гранатирање.

Со неа дојде и нејзиниот ранет татко, со преврзана глава. Нејзината мајка стоеше надвор од брзата помош и плачеше.

Додека лекарите и медицинските сестри се собираа околу неа, еден и дал инекција. Друг ја шокираше со дефибрилатор. Доктор во сина облека, пумпајќи кислород во неа, погледна директно во камерата на новинар на АП на кого му беше дозволено да влезе внатре и пцуеше.

„Покажи му го ова на Путин“, упадна тој со бесна лутина. „Очите на ова дете и лекарите кои плачат“.

Не можеа да ја спасат. Лекарите го покриле ситното тело со нејзината розова јакна со пруги и нежно и ги затворија очите. Таа сега почива во масовната гробница.

Истата географија која толку долго работеше во корист на Мариупол се сврте против него. Градот се наоѓа директно помеѓу регионите контролирани од сепаратистите поддржани од Русија – околу 10 километри на исток во најблиската точка – и Кримскиот Полуостров анектиран од Русија во 2014 година. Заземањето на Мариупол ќе им даде на Русите чист земјен коридоркоридор низ целиот пат, контролирајќи го Азовското Море.

Како што заврши февруари, започна опсадата. Игнорирајќи ја опасноста или можеби едноставно чувствувајќи се непобедливи како тинејџерите, група момчиња се состанаа неколку дена подоцна, на 2 март, за да играат фудбал на теренот надвор од училиште.

Експлодираше бомба. Експлозијата ги скинала нозете на Илија.

Шансите беа против него и сè повеќе против градот. Струјата повторно ја снема, како и повеќето мобилни мрежи. Без комуникации, медицинските лица мораа да погодат кои болници сè уште можат да се справат со ранетите и по кои патишта сè уште може да се движат за да стигнат до нив.

Илија не можеше да се спаси. Неговиот татко, Серхи, падна, ја прегрна главата на своето мртво момче и ја извика неговата тага.

На 4 март, тоа беше уште едно дете во собата за итни случаи – Кирил, малото дете го погоди шрапнел во главата. Мајка му и очувот го ставиле во ќебе. Се надеваа на најдоброто, а потоа мораа да го издржаа најлошото.

„Зошто? Зошто? Зошто?“ – праша во ходникот на болницата неговата мајка која липаше, Марина Јацко, додека медицинските работници беспомошно гледаа. Таа нежно го одвитка ќебето околу своето безживотно дете за да го бакне и да го вдиши неговиот мирис последен пат, додека нејзината темна коса паѓаше над него.

Тоа беше денот кога темнината засекогаш се насели – затемнување и на моќта и на знаењето. Украинската телевизија и радио беа прекинати, а автомобилските радија станаа единствената врска со надворешниот свет. Тие пуштаа руски вести, опишувајќи свет што не може да биде подалеку од реалноста во Мариупол.

Како што потона во тоа што навистина нема спас, расположението на градот се промени. Не требаше многу време за да се испразнат полиците во продавниците за храна. Жителите на Мариупол се прекриваа ноќе во подземните засолништа и излегуваа дење за да зграпчат што можеа пред повторно да вртат под земја.

На 6 март, на патот на очајот насекаде, се свртеа еден на друг. На една улица обложена со затемнети продавници, луѓето кршеа прозорци, ги отвораа металните ролетни, грабнаа што можеа.

Човек кој провалил во продавница се нашол лице в лице со бесниот продавач, фатен на дело со детска гумена топка.

„Копиле, ти ја украде таа топка сега. Вратете ја топката назад. Зошто воопшто дојдовте овде?“ – викаше таа. Обележан со срам на лицето, ја фрли топката во агол и побегна.

Во близина, војник излезе од друга ограбена продавница, на работ на солзи.

„Луѓе, ве молиме бидете обединети. … Ова е вашиот дом. Зошто кршите стакла, зошто крадете од вашите дуќани?“ молеше тој, гласот му пукна.

Уште еден обид да се преговара за евакуација не успеа. На еден од патиштата што водат подалеку од градот се создаде толпа, но полицаец им го попречи патот.

„Сè е минирано, излезите од градот се гранатирани“, им рече тој. „Верувај ми, имам семејство дома, а исто така сум загрижен за нив. За жал, максималната безбедност за сите нас е да бидеме внатре во градот, под земја и во засолништата“.

И тоа е местото каде што Гома Јана можеше да се најде таа ноќ, плачејќи покрај газиената ламба што фрлаше светлина, но не доволно топлина за да го отстрани студот од подрумската соба. Таа носеше шал и весел тиркизен џемпер од снегулки додека грубо ги триеше солзите од лицето, една по една страна. Зад неа, отаде малиот ореол на светлината, мала група жени и деца беа стуткани во темнината, која трепереше од експлозиите горе.

„Го сакам мојот дом, ја сакам мојата работа. Многу сум тажна за луѓето и за градот, децата“, плачеше таа.

Серхиј Кралја (41) гледа во камерата по операцијата во болницата во Мариупол. Кралја беше повреден во руското бомбардирање (Фото: АП)

Оваа агонија се вклопува во целите на Путин. Опсадата е воена тактика популаризирана во средниот век и дизајнирана да го уништи населението преку глад и насилство, дозволувајќи им на напаѓачките сили да ги поштедат своите војници од трошоците за влез во непријателски град. Наместо тоа, цивилите се тие што остануваат да умираат, полека и болно.

Путин ја усоврши тактиката за време на неговите години на власт, прво во чеченскиот град Грозни во 2000 година, а потоа и во сирискиот град Алепо во 2016 година. Тој ги претвори и двата во урнатини.

„Тоа е олицетворение на руската војна, она што сега го гледаме во однос на Мариупол“.

До 9 март, звукот на руските борбени авиони во Мариупол беше доволен да ги испрати луѓето да врескаат за да се покријат – сè за да се избегнат воздушните напади за кои знаеја дека ќе следат, дури и ако не знаат каде.

Авионите татнеа по небото, овој пат го десеткуваа родилиштето. Тие оставија кратер два ката длабоко во дворот.

Спасувачите набрзина изнесоа бремена жена низ урнатините и слабиот снег додека таа го галеше раскрвавениот стомак, лицето ѝ беше бланширано и главата безволно спуштена на страна. Нејзиното бебе умирало во неа, и таа го знаела тоа, велат лекарите.

„Убијте ме сега!“, врескаше таа, додека се бореа да ѝ го спасат животот во друга болница уште поблиску до линијата на фронтот.

Бебето е родено мртво. По половина час починала и мајката. Лекарите немаа време да ги дознаат нивните имиња.

Друга трудница, Маријана Вишегирска, чекаше да се породи во породилиштето кога се случи ударот. Нејзините веѓи и образ беа раскрвавени, таа ги стисна своите работи во пластична кеса и се движеше по скалите полни со парчиња во пижами со точки. Надвор од разурнатата болница, таа неподвижно гледаше со широки сини очи во пламените.

Вишегирска го роди своето дете следниот ден под звукот на огнот. Бебето Вероника го извлекла првиот здив на 10 март.

Двете жени – една мртва и една мајка – оттогаш станаа симбол на нивниот поцрнет, запален роден град. Соочени со светска осуда, руските власти тврдеа дека породилиштето било преземено од екстремно десничарските украински сили за да се користи како база и дека е испразнето од пациенти и медицински сестри.

Анастасија Ерашова го прегрнува своето дете во коридорите на болница во Мариупол. Другите две деца на Анастасија загинаа во руското бомбардирање на Мариупол (Фото: АП)

Во два твита, руската амбасада во Лондон објави една до друга слики од фотографии на АП со зборот „ЛАЖНО“ над нив во црвен текст. Тие тврдеа дека родилиштето одамна не функционирало, а Вишегирска била актерка која играла некоја улога. Твитер оттогаш ги отстрани твитовите, велејќи дека ги прекршиле неговите правила.

Новинарите на АП во Мариупол, кои го документираа нападот на видео и фотографии, не видоа ништо што укажува на тоа дека болницата била користена како нешто друго освен болница. Исто така, нема што да сугерира дека Вишегирска, украинска блогерка за убавина од Мариупол, била сè освен пациент. Раѓањето на Вероника сведочи за бременоста што нејзината мајка внимателно ја документирала на Инстаграм, вклучително и една објава во која таа носи пижами со точки.

Два дена по раѓањето на Вероника, четири руски тенкови украсени со буквата З зазедоа позиција во близина на болницата каде што таа и нејзината мајка се опоравуваа. Новинар на АП беше меѓу групата медицински работници кои беа под оган од снајпер, а еден беше погоден во колкот.

Прозорците штракаа, а ходниците беа наредени со луѓе кои немаа каде да одат. Анастасија Ерашова плачеше и трепереше додека држеше заспано дете. Гранатата штотуку го уби нејзиното друго дете, како и детето на нејзиниот брат, а скалпот на Ерашова беше обложен со крв.

„Не знам каде да трчам“, извика таа, а нејзината болка растеше со секое липање. „Кој ќе ни ги врати децата? СЗО?”

До почетокот на оваа недела, руските сили целосно ја презедоа контролата врз зградата, заробувајќи ги медицинските лица и пациентите внатре и користејќи ја како база, според тамошниот лекар и локалните власти.

Орлов, заменик-градоначалникот, предвиде дека наскоро ќе дојде уште полошо. Поголемиот дел од градот останува заробен.

„Нашите бранители ќе се бранат до последниот куршум“, рече тој. „Но, луѓето умираат без вода и храна, и мислам дека во следните неколку дена ќе броиме стотици и илјадници смртни случаи“. (АП)