Зошто Западот ја губи Украина?

Владимир Путин сигурно ужива во овој момент. Не само што рускиот претседател успеа да ја задуши Минхенската безбедносна конференција со веста за смртта на неговиот главен политички ривал, Алексеј Навални ,тој, исто така, постигна добар успех на бојното поле кога, во текот на викендот, неговите војници конечно го зазедоа градот Авдиивка во источна Украина по тактичкото повлекување на украинските војници гладни за муниција, кои го бранеа градот од 2014 година.

Според еден учесник во Минхен, расположението на собирот на западните безбедносни и дипломатски елити – вообичаено шанса за проектирање на единство помеѓу ексклузивните коктел приеми – било мрачно. „Постои чувство на итност, без чувство за акција“, рече Јан Техау, германски директор за Групацијата Евроазија, тинк-тенк. „Тоа е многу чудна состојба на работите“.

Навистина, две години по целосната инвазија на Путин на Украина, ситуацијата никогаш не изгледала поопасна за Киев – и за неговите соседи долж западната граница на Русија – од темните денови од февруари 2022 година, кога претседателот Џо Бајден му понуди на својот украински колега, Володимир Зеленски, билет во еден правец за излез од Украина , а голем дел од светот претпоставуваше (погрешно) дека Русија ќе ја прегази земјата.

Републиканците, по наредба на поранешниот претседател Доналд Трамп, ја блокираат испораката на оружје за Украина, подложувајќи ги војниците на недостиг од муниција со непосредни, штетни ефекти на бојното поле. По преземањето на Бахмут и Авдиивка, руските трупи сега се обидуваат да ја прошират својата предност во насоките на Маринка, Роботин и Кремина, според набљудувачите на бојното поле. Европските лидери, и покрај тоа што станаа главни материјални поддржувачи на Украина, не успеваат да ја пополнат празнината во воените резерви што ја оставија САД и, благодарение на Франција, инсистираат на одредбите „купи во Европа“ и покрај недостатокот на производствен капацитет.

Во меѓувреме, Путин, кој сè уште е цврсто на власт, и покрај напорите да се санкционира неговиот режим, ја засилува својата кампања на заплашување против Западот. Во своето интервју со поранешниот водител на Фокс њуз, Такер Карлсон, рускиот лидер ја спомена Полска повеќе од десетина пати, ставајќи ја членката на НАТО директно во рамките на неговата визија за Голема Русија, а неговиот заменик-премиер почна да испушта заканувачки звуци кон норвешкото раководство. на островот Свалбард, во Арктичкиот Океан, на сите места.

Со продлабочување на чувството на мрак и резигнација, лидерите во земјите кои се најмногу изложени на Русија се подготвуваат за сценарија на кои им се потсмеваа во Берлин и Вашингтон, како за  треска на носталгичарите од Студената војна, пред само 25 месеци. Највисок шведски одбранбен функционер им рече на своите сонародници во јануари да се „подготват психички“ за војна, а министрите за одбрана на Данска и Естонија претходно овој месец предупредија дека Русија најверојатно ќе започне со тестирање на посветеноста на НАТО на Членот 5 за колективна безбедност во следните пет години, во стилот  нападнете го најмоќниот воен сојуз на светот само за да „дознаете“.

Тоа е параболично лизгање надолу од изливот на „можеме“ кој доведе до испорака на оружје и  санкции, и од германскиот „Zeitenwende“ (епохална промена) во текот на првите месеци од војната. Официјален претставник на НАТО во изјава за ПОЛИТИКО рече дека преовладува ставот во Алијансата дека Украина „не е пред колапс“ и дека „мрачноста е претерана“. Некои набљудувачи на бојното поле не се толку сигурни. „Она што го слушаме од фронтот е сè позагрижувачко“, рече висок претставник на европска влада во јануари. „Ризикот од пробив [од страна на Русите] е реален. Не го сфаќаме доволно сериозно“.

Можеби е премногу рано да се каже дека Западот ќе ја изгуби војната во Украина – но станува се појасно дека може. Додека Киев и неговите сојузници размислуваат за ужасното мени на можности за следната година – вклучително и притисок од сите фронтови од страна на руските сојузници, Иран и Кина, да ја поттикнат Третата светска војна – вреди да застанеме за момент и да прашаме: како стигнавме тука? Како Западот, со своите носачи на авиони и комбинираниот економски отпечаток кој се приближува до 60 трилиони евра (што ги прави џуџести Кина, Иран и Русија заедно) ја отстапи иницијативата на намалената, постсоветска земја со БДП на Шпанија и заврши во одбранбено треперење од следната навреда од Путин? Или, ако одбивањето на инвазијата на Путин на Украина не е вистинската цел на Западот – што е?

Спречување капка по капка

Според дипломатите, безбедносните службеници и експертите од двете страни на Атлантикот  одговорот на првото прашање делумно лежи во фактот дека одговорот на Западот кон Русија е, барем делумно, диктиран од стравот од нуклеарна конфронтација наместо проактивна стратегија за помош на Украина да ги одврати своите напаѓачи.

„Се започна на почетокот на војната кога германскиот канцелар Олаф Шолц и администрацијата на претседателот Џо Бајден се согласија за овој постепен пристап кон вооружување на Украина и санкционирање на Русија“, рече еден висок дипломат на ЕУ кој сакаше да остане анонимен. „Некои влади се противеа: Треба да ја искористиме целата сила на нашиот одвраќачки капацитет против Русија. Но, аргументот што го слушнавме за возврат беше: Не, не сакаме“.

„Постоеше страв во администрацијата на Бајден и  на Шолц за можноста за нуклеарна конфронтација“, продолжи дипломатот. „Овој страв беше многу силен на почетокот. Тоа го обликуваше одговорот на светот“.

Според Текау и Едвард Хантер Кристи, висок научен соработник во Финскиот институт за меѓународни односи, веројатноста рускиот лидер да формулирал некаква нуклеарна закана  и за Бајден и за Шолц на почетокот на конфликтот, плашејќи ги со неа,  е висока. „Знаеме дека Путин му кажа на [поранешниот британски премиер] Борис Џонсон дека може да ја нападне неговата земја во рок од пет минути“, рече Хантер Кристи. „Ако му го направи тоа на Џонсон, сосема е можно да му го направил истото на Бајден“. Текау додаде: „Имаше прилично добро информирани шпекулации за директна [нуклеарна] закана за Шолц, предупредувајќи го дека таков удар може да се случи“.

Јавната дискусија за рускиот нуклеарен напад згасна по првите неколку месеци од војната, заменета со конвенционалната мудрост дека Путин малку ќе добие ако нападне прв. Но, постојат докази кои укажуваат дека, далеку од тоа да избледе како размислување за Бајден, Шолц и нивните помошници, стравот, всушност, го обликувал секој аспект од нивниот пристап кон Украина, особено во однос на испораката на системи за оружје.

„Овде има очигледна шема“, вели Хантер Кристи. „Го видовме тоа со тенковите. Тоа го видовме со авионите. Го видовме тоа со предупредувања за тоа како може да се користи Хајмерс [ракетен артилериски систем]. Постои опсесивно внимание на деталите, на предупредувањата за тоа како може да се користи ова оружје, иако некои од размислувањата се воено апсурдни. Она што го прикрива оваа опсесија е страв од предизвикување некаков ескалаторен одговор. Тоа е разбирливо – никој не сака нуклеарна војна – но тоа е што е“.

Таков случај беше дебатата која започна кон крајот на 2022 година, за опасноста од испраќање тенкови од западно производство, имено германскиот Леопард II и американскиот тенк Абрамс, во Украина. Во октомври истата година, Волфганг Шмит, еден од најблиските советници на Шолц излезе со збунувачки  причини да не се испратат тенковите, вклучувајќи го и тоа дека : Украина не може да ги одржува и дека Железниот крст насликан на нив некако ќе се искористи за да се сугерира дека Германија се вклучила во војната, или нешто слично. Како што се испостави, Берлин или Киев  открија дека постои нешто што се вика боја, па  стравовите беа надминати и тенковите беа испорачани. Но, беше воспоставен образец според кој Западот мачно дебатира за тоа колку е мудро да се испраќа систем за оружје со месеци, додека некое чкрапало не ги турне Шолц и Бајден преку линијата.

Повеќе од една година подоцна, Берлин и Вашингтон сè уште ја следат истата книга, со единствена разлика што сега  дебатата се фокусира на ракетите со долг дострел кои би ѝ помогнале на Украина да ги попречи руските линии за снабдување, имено, американските ATACMS и германските ракети Таурус, како и можноста за користење на замрзнатите средства на Русија – околу 300 милијарди евра кои се чуваат во западните земји – за помош на Украина. Сè додека Навални наводно не умре  шетајќи во неговиот сибирски затвор, Шолц го задржувал испраќањето на ракетите Таурус, според германските власти, пукаат премногу далеку и прецизно и затоа го зголемувале ризикот од директни напади на руска територија, кои, пак, би можеле да возвратат со брза одмазда од Москва против Германија.

Прераната смрт на Навални – тој имаше 47 години – се чини дека ја промени пресметката. Медиумите во Германија и САД сега известуваат дека Бајден и Шолц се подготвуваат да ги предадат ракетите Таурус и ATACMS на Украина. Слични дебати се во тек во врска со употребата на руските замрзнати средства за помош на Украина – моментално прекината поради противењето на Германија и Белгија, меѓу другите земји од ЕУ – и за купувањето муниција за Украина надвор од блокот, на кои се спротивставуваат Франција, Грција и Кипар .

Во секој случај, се поставуваат сложени аргументи за да се утврди опасноста, сложеноста или неможноста на одредена опција,, за да потоа бидат избришани и заборавени кога нова провокација од Русија ќе го „оправда“ дополнителниот чекор. „Ова е шема од првиот ден“, рече вториот дипломат на ЕУ. 

„Некои луѓе живеат во илузија дека ограничената поддршка за Украина е доволна за да ја држи Русија на далечина  и дека ситуацијата не претставува никаква реална опасност за ЕУ“, рече Вирџинијус Синкевичиус, европски комесар од Литванија. „Но, мислам дека ова е апсолутно погрешно. Самата војна, и како хуманитарна катастрофа и како безбедносен проблем, е многу проблематична за ЕУ“.

Не толку динамично дуо

Надвор од стравот, дипломатите и експертите укажаа на динамиката меѓу Шолц и Бајден како движечка сила зад главната стратегија на Западот за инкрементализам и управување со ескалацијата, наместо фокусирање на стратешките резултати во справувањето со Украина. И покрај 16-годишната разлика во возраста, и двајцата станаа политички полнолетни за време на Студената војна и нејзините широко распространети стравови од нуклеарен армагедон. И двајцата се длабоко поврзани со меѓународниот поредок предводен од САД и заштитата на НАТО за Европа. И двајцата се луѓе од левицата кои се инстинктивно сомнителни на вооружена интервенција и, темпераментно кажано, не сакаат ризик и не се чувствуваат удобно со геополитичките игри, тврдат експертите и дипломатите.

„Бајден, знаеме, отсекогаш бил идеолошки против идејата за интервенција и војна – видете го неговото хаотично повлекување од Авганистан“, рече првиот дипломат. „Во овој случај, тој прави се што е можно да нема конфронтација со Русија. Америка порано беше силна на стратешката нејасност. Но, Бајден се оддалечи од својот пат  објавувајќи ги телеграфски своите потези однапред во текот на овој конфликт. Во оваа смисла, тој е сличен со канцеларот Шолц, кој исто така е внимателен по природа“.

Поранешен екстремно- левичарски активист, кој во младоста патувал во Москва и се искачил во редовите на германската Социјалдемократска партија позната по своите историски симпатии кон Русија, Шолц природно не бил конфигуриран да биде руски јастреб. „Тој помина огромно растојание, но никој не знае до кој степен тоа наследство [почитување кон Русија] сè уште е во него“.

Експертите укажаа и на клучната улога на советниците на САД, како  советникот за национална безбедност Џејк Саливан и советниците на Шолц, Шмит и Јенс Плотнер, во обликувањето на пристапот на нивните шефови. Дипломатите и експертите кои беа консултирани за овој напис го опишаа Саливан како „високо интелигентен“, но „не длабоко искусен за националната безбедност“, „на крајот ориентиран кон кариера“ и „малку краток во емоционална интелигенција“. Шмит станува „неразделен од Шолц“, „многу претпазлив“, „во основа преплашен од Русија“, „не толку голем експерт за надворешна политика како што мисли дека е“. Плотнер, пак, е опишан како „супер близок доверлив човек“, „пријател на Русија“, „неубеден од наративот дека нападот врз Украина е напад врз сите нас“.

„Заедно овие двајца [Саливан и Шмит] ја создадоа идејата дека Русија на крајот ќе се закопа на терен  и ќе биде обесхрабрена“, рече Хантер Кристи. „Тоа можеби  избегна нуклеарната војна, но нè заглави меѓу два неоптимални исходи: поголема војна со Русија или колапс на Украина, што би било шок и понижување и демонстрација на западната слабост“.

Улогата на другите лидери во обликувањето на западната политика не е за потценување. Украинските извори имаат тенденција да го идентификуваат Обединетото Кралство, и во времето на поранешниот премиер Борис Џонсон и со актуелниот премиер Риши Сунак, како верен сојузник кој помогна да се прекине воздржаноста на Западот за испорака на одредени оружја. Тие посочуваат дека вршителот на должноста холандски премиер Марк Руте го прекршил табуто за испорака на западни борбени авиони, бидејќи Холандија во моментов се подготвува да испорача 24 F-16 на Украина во одреден момент подоцна оваа година, според холандското Министерство за одбрана. Нордиските, балтичките, централно-европските и источноевропските држави, имено Полска, добиваат високи оценки од украинските официјални лица за длабочината на нивната посветеност на победата на Украина – што е пример со неодамнешната одлука на Данска да ја испрати целата своја артилерија во Киев.

Францускиот претседател Емануел Макрон, пак, кој неодамна потпиша договор за одбрана со Украина, се соочува со повеќе мешани критики. Иако е пофален затоа што го напуштил своето инсистирање на дијалог со Путин и испраќал ракети SCALP со долг дострел, неговото сегашно инсистирање да се купува исклучиво европско оружле и муниција го отвори за обвиненија за водење „цинична“ политика, повеќе фокусирана на обнова на европската одбранбена индустрија отколку на помагање на Украина на бојното поле.

Сепак, во најширока смисла, интервјуираните се согласија дека Шолц и Бајден и нивните помошници го поставија целокупното темпо. Нивната претпазливост, инкрементализам и страв од нуклеарна ескалација ја дефинираа западната стратегија првенствено фокусирана на одбранбени мерки, управување со ескалацијата и избегнување на нуклеарна конфронтација, при што успехот на бојното поле на Украина против Русија е споредна работа. Освен што не се согласуваат сите дека ова е „стратегија“.

„Нема стратегија“, вели трет европски дипломат. „Работите само се случуваат. Подоцна, лесно е да се каже дека има стратегија, сето ова беше дел од план. Но, тоа никогаш не било така“. Четврт дипломат се согласи. Има слогани – „Колку што е потребно“, „Русија не може да победи“, такви нешта. Но, што навистина значи нешто од ова? Тие се работи што луѓето ги кажуваат. Важно е што прават“.

„Долгорочно“

Откако ја пропуштија можноста да ги опремат украинските сили со воздушна моќ во текот на првите месеци од 2023 година – клучен фактор за неуспехот на многу рекламираната контраофанзива – западните лидери сега гледаат дека нивните раце се повеќе се врзани од политиката:  претседателските избори во САД и Доналд Трамп на едната страна, изборите за Европскиот парламент и подемот на десничарските сили предводени од унгарскиот премиер Виктор Орбан, на друга страна. Критичарите предупредуваат дека прозорецот на можности за Западот да и помогне на Украина да ја сврти струјата, ако не е веќе затворен, се затвора.

Анти-украинската пратеничка група МАГА предводена од Трамп, со спикерот на Претставничкиот дом Мајк Џонсон како главен камшик и републиканскиот сенатор Џ. Д Венс (кој немал време да се сретне со Зеленски на Минхенската конференција) нема да дозволат да се изгласа помошта за Украина уште долго време. Во Европа, пак, расте рејтингот на десничарските сили – од партијата Национален митинг на Марин Ле Пен во Франција, италијанскиот Матео Салвини, холандскиот популист Герт Вилдерс до унгарскиот Орбан – за кои се очекува да го зајакнат своето влијание по изборите во јуни, со можни дополнителни санкции и пакети помош за Украина како жртви.

Сепак, има уште време, а кошницата со опции е далеку од празна. Како што сугерираат извештаите за ATACMS и Taurus, западните лидери сè уште се способни да испорачаат оружје за промена на играта на Украина, доколку поттикот е доволно силен (во овој случај, официјалните лица велат дека испораките може да се оправдаат со „Навални сигналот“ испратен од Путин . Но, испораките не се завршена работа, а другите можности – вклучително и конфискација на руски имот, оданочување на западните компании кои продолжуваат да работат во Русија или засилување на санкциите против режимот на Путин – остануваат на маса, видливи за сите, а сепак неспроведени. Дури и по убиството на Навални, нема „момент на Марио Драги“ што сигнализираше одлучност да се направи „се што е потребно“ за да и се помогне на Украина да надвладее, додаде Текау.

„Гледаме дека санкциите што ги договоривме – [на февруари. 21] и усвоивме уште една рунда – не гризат доволно“, додаде Синкевичиус. „Значи, треба да го поправиме нашиот пристап, глобално“.

Тој воздржаноста сугерира дека, зад смелите говори за помош на Украина „колку што е потребно“, друга неискажана агенда можеби ги диктира активностите на Западот. На прашањето да го опишат оптималниот исход за Украина во наредната година, неколку европски дипломати зборуваа за „стабилизација“ на конфликтот. Притиснати  што значи тоа, дипломатите рекоа дека тоа би значело да се поттикне Киев да започне преговори со Путин за замрзнување на конфликтот и заклучување на сегашните територијални придобивки, во замена за западните „безбедносни гаранции“ (како оние неодамна потпишани со Франција, Холандија и Обединетото Кралство ) и пат кон членство во ЕУ.

Вршителот на должноста холандски премиер Марк Руте, кој се смета за веројатен избор за следен генерален секретар на НАТО, ја навести оваа визија „ден потоа“ за време на забелешките на Минхенската безбедносна конференција. И покрај тоа што рече дека само Киев може да поттикне мировни преговори со Москва, тој додаде: „Но, кога тоа ќе се случи, ќе мора да седнеме и со САД, во НАТО, [и] колективно со Русите за да разговараме за идните безбедносни аранжмани меѓу нас и Русите“.

Дипломатите признаваат дека таквите преговори не успеале во минатото и може да му купат време на Путин да се подготви за неговата следна офанзива. Сепак, алтернативата – напливот на западна финансиска и воена помош во текот на 2024 година што ќе и овозможи на Украина да испорача одлучувачки удар против рускиот окупатор – е дочекана со уште поголем скептицизам во европските амбасади.

Друг, неискажан аспект на западниот пристап е дека некои фракции се надеваат дека ќе се вратат на бизнисот како и обично со Русија, наскоро по хипотетичкото замрзнување на војната. Ова може да ја објасни длабоката воздржаност, имено во Германија, да ги конфискува замрзнатите средства на Русија и да се соочи со ризикот дека Москва би можела да возврати со одземање на имотот во вредност од стотици милијарди евра, кои сè уште ги држат европските фирми во Русија. Тоа, исто така, се надоврзува на извештајот во германскиот весник Велт во кој се тврди дека Шолц се противел на именување на претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен за следен генерален секретар на НАТО, бидејќи таа е „премногу критична кон Москва, што може да стане недостаток на долг рок“.

Во говорот на конференцијата во Минхен, Шолц даде навестување како Западот тивко ги редефинира своите воени цели во Украина. Наместо да каже „Украина ќе победи“ или „Русија мора да ја напушти Украина“, германскиот канцелар тврдеше дека не треба да му се дозволи на Путин да ги диктира условите за мир во Украина. „Нема да има диктиран мир. Украина нема да го прифати ова, а нема да го прифатиме ниту ние“, изјави Шолц, цитиран од Ројтерс.

„Ова е секако помеко од „Украина не може да загуби“, рече Текау. „И во суштина [тоа] значи да се зацементира статус кво“.

Западот не се откажа од Украина. Но, неговиот главен фокус на управувањето со ризикот ја открива желбата да се прекине конфликтот и да се склучи договор со Путин, ако е можно порано отколку подоцна. Прашањето што се наѕира околу конфликтот е дали тој пристап ќе ја спречи катастрофата – или ќе покани нешто полошо да дојде. (Политико)