Удар од Уставниот суд за Ердоган: Нема право да ги отпушта гувернерите на централната банка

Уставниот суд на Турција му зададе непријатен удар на претседателот Реџеп Таип Ердоган, поништувајќи го указот со кој се овластуваше да отпушти гувернери на централните банки и да назначува универзитетски ректори.

Одлуката, два месеци по поразот на владејачката Партија на правдата и развојот (АКП) на локалните избори, е неочекуван за претседателот кој за пет години смени пет гувернери на централната банка, затегнувајќи ја неговата контрола врз економијата.

Гувернерите беа обвинети од властите дека не успеале да ја контролираат инфлацијата (која во мај достигна 75% на годишно ниво) преку нивната монетарна политика. Критичарите на Ердоган со години го обвинуваат за мешање во тоа, иако тој го промени својот пристап минатата година откако беше реизбран за претседател. И после тоа, дојде до смена на гувернерот: последниот, Хафиз Гаје Еркан, се повлече од функцијата во февруари, откако нагло (повеќекратно) ги зголеми каматните стапки. Наследникот го продолжи овој курс.

Уставниот суд смета дека таквата претседателска моќ бара да се регулира со закон.

За неуставен е прогласен и дел од указот со кој се овластува да назначува универзитетски ректори, што предизвика протести во една од водечките образовни институции во Истанбул.

Судот одлучи дека Советот за високо образование, кој има овластување да номинира кандидати, беше де факто целосно исклучен од процесот (и неговата улога беше сведена на поднесување можни имиња), како што беше имплицитно барање сите апликанти да имаат најмалку три години во високообразовниот систем.

Бранот протести започна во јануари 2021 година на универзитет Богазичи во Истанбул, кога за ректор беше поставенМелих Булу. За време на демонстрациите против одлуката, имаше извештаи за приведени стотици студенти, некои тепани и протерани, откако полицијата одговори со водени топови и гумени куршуми (иако ректорот беше сменет). Во октомври минатата година неколку лица беа осудени на затворски казни за учество во демонстрациите.

Според одлуката на судот, надлежните сега имаат една година да изготват ново законодавство за да ги назначат ректорите.

Ердоган ги назначува повеќето судии во Уставниот суд, но тој сè уште се смета за способен да владее независно од другите центри на моќ.