Пожарите ја пустошат Јужна Европа, изгореа двојно повеќе шуми од лани

Во март, Кипар се пофали дека е подобро подготвен од кога било да се справи со жестоките пожари што сега беснеат низ јужна Европа со алармантна фреквенција. Владата имаше 11 авиони подготвени да тргнат, а противпожарниот корпус беше зголемен за 27 проценти. Имаше исто така 25 нови противпожарни возила на располагање. Но и тоа не беше доволно.

Кога започна масивен пожар на југот од островот, владиниот систем за рано предупредување не се активираше. Ажурирањето, планирано за 2024 година, беше одложено. Локалните жители потоа се пожалија дека стратегијата за евакуација е нејасна, а специјалистите за шумски пожари рекоа дека земјата чекала предолго за да побара помош од ЕУ. Резултатот беше катастрофален. Пожарот, најлошиот во земјата во последните две децении, го погоди Лимасол, вториот по големина град во Кипар. Постар пар беше пронајден мртов во нивниот автомобил.

За неколку дена, владата се соочи со низа прашања, како на пример зошто системот за предупредување не функционирал и зошто одговорот бил толку неповрзан? Кипарскиот претседател Никос Христодулидес имаше малку одговори, само извинување среде низата повици за одговорност и оставки.

„Во критичен момент како овој, владата не одговори како што требаше. … Се извинувам“, рече тој на националната телевизија. Службениците ќе истражат, вети тој, и „ќе ги подобрат слабостите на системот“.

Иако кипарската влада негираше дека била лошо подготвена – посочувајќи на новите ресурси, надградбите на персоналот и ажурираните протоколи – нејзините борби се симболични за ситуацијата што сега ја зафаќа јужна Европа. Во моментов, шумски пожари беснеат во Португалија, Шпанија, јужна Франција, Сардинија, Грција, Бугарија, Албанија, Северна Македонија и Турција. Повеќе од двојно поголема површина веќе изгоре оваа година во споредба со истиот период минатата година, што беше рекордна сезона на пожари, според Заедничкиот истражувачки центар на ЕУ. Климатските промени само ја влошуваат ситуацијата. Ризикот од избувнување на повеќе пожари останува висок, додаде центарот, а владите сè уште не се подготвени, предупредуваат специјалистите.

Делумно, ситуацијата на Кипар е надвор од контрола на владата. Земјата доживува зголемени температури три години по ред, придружени со континуирани услови на суша што значително ги исцрпија нејзините резерви на вода. Тоа го отежнува гаснењето пожари, рече Савас Језекиел, раководител на кипарскиот шумски оддел.

„Никој не беше подготвен за овој пожар“, рече тој, „но ние направивме што можевме“.

Сепак, други елементи, како што е системот за рано предупредување, беа директно во надлежност на владата.Од 2022 година, Кипар планира ажурирање на тој систем за да се усогласи со законите на ЕУ, со цел да го заврши до 2024 година. Но, тоа никогаш не се случи.

Владата го додели договорот на приватна фирма, но други компании формално ја оспорија одлуката, што предизвика владата да го откаже процесот во мај 2024 година и да започне одново. Министерот за внатрешни работи Константинос Јоану рече дека властите се обиделе да го забрзаат процесот, наведувајќи безбедносни проблеми, но не можеле да го исполнат потребниот законски праг.

„Ако нешто тргне наопаку, тоа не мора да значи дека политичкиот претпоставен е одговорен“, изјави Јоану за локална телевизиска станица. Владата вели дека сега работи на тоа новиот систем да функционира до почетокот на следната година. Ажурирањата, во теорија, ќе и овозможат на владата да испраќа масовни текстуални пораки до локалното население со предупредувања за пожари, информации и рути за евакуација. Тие исто така имаат за цел да им овозможат на властите подобро да ги лоцираат луѓето што повикуваат служби за итни случаи.

Но, не беше само технологијата недоволна. Мештаните се пожалија дека стратегијата за евакуација била збунувачка и одложена – нешто што Јоану го негираше. Тој тврдеше дека плановите функционирале ефикасно, истакнувајќи дека бројни села биле евакуирани. Специјалистите за шумски пожари рекоа дека владата, исто така, се движела премногу бавно за да побара помош од ЕУ, иако Европската комисија и соседните земји на крајот испратија авиони.

Кипар не е дел од програмата rescEU, иницијатива на ЕУ за складирање и споделување на ресурси за одговор при катастрофи. Земјата се држеше настрана поради политички разлики меѓу нејзиниот претходен претседател, Никос Анастасијадес, и нејзиниот поранешен комесар на ЕУ во Брисел, Христос Стилијанидес, кој ја создаде програмата. И додека пожарот беснееше минатата недела, Стилијанидес рече дека е крајно време Кипар да се приклучи на програмата.

Други го критикуваа одбивањето на владата да прифати помош од турскиот окупиран дел од островот на север. Пошироко, оние што ја проучуваат политиката за гаснење пожари велат дека Кипар не ги имплементирал соодветно механизмите за надзор на пожарите. А извештајот од експертот за пожари Гавриел Ксантопулос – составен во март, но откриен во среда – вели дека на земјата ѝ е потребна подобра соработка меѓу нејзината противпожарна служба и шумарскиот оддел.

„Бараме прошка ако не бевме во можност да одговориме на сите инциденти истовремено“, изјави Никос Логинос, кој ја води Кипарската противпожарна служба, за локалната телевизија. „Нашите ресурси не беа неисцрпни.“

Портпаролот на владата, Константинос Летимбиотис, негираше дека владата била небрежна.

„Сите планови и сите протоколи што беа изготвени беа активирани во невидени услови“, изјави тој за локалните медиуми.

Политичарите од целиот спектар се нафрлија врз владата по пожарите. Стефанос Стефану, лидерот на левичарската опозициска Прогресивна партија на работниот народ, веднаш ја повика владата да поднесе оставка, тврдејќи дека не ги исполнила своите одговорности.Анита Деметриу, претседателка на централно-десничарскиот Демократски собир, рече дека извинувањето од претседателот „не е доволно“.

Претседателот Христодулидес, конзервативен политичар кој го напушти Демократскиот собир во 2023 година за да се кандидира како независен, досега се спротивставуваше на повиците за смена на одговорните. Но, реконструкцијата на владата е неизбежна, според Андреас Теофанус, професор и претседател на Кипарскиот центар за европски и меѓународни прашања.

Очекувам дека може да потрае неколку недели, но ќе имаме општа реконструкција на владата за да има нов почеток“, рече тој.

За Кипар, влоговите одат многу подалеку од политиката. Цените на ваквите катастрофи предизвикани од климатските промени се огромни и се зголемуваат – неактивноста би можела да ја чини земјата до 18 милијарди евра до 2050 година ако не преземе ништо, според проценката на Теодорос Захаријадис, директор на Истражувачкиот центар за енергетика, животна средина и вода во Кипарскиот институт. Во тој процес, додаде тој, цените на храната и електричната енергија ќе се зголемат, а продуктивноста на трудот ќе се намали. Туристите сè повеќе ќе се држат настрана.

Во среда, владата ја започна својата кампања за да им помогне на луѓето да се опорават. Службениците најавија итна финансиска помош за оние кои изгубија имот или земјоделски полиња во пожарите. Тие, исто така, издвоија средства за обновување на клучната инфраструктура.

Марија Панајоту, министерката за рурален развој и животна средина на Кипар, исто така, за POLITICO ги изнесе  чекорите што владата ги презема за подобрување на протоколот за пожари.Одделот за шуми на земјата сега има најголема работна сила во последниве години, како и дополнителна опрема за противпожарна заштита што ја бара одделот. Владата, исто така, за прв пат презема нови превентивни чекори, како што се контролирано пасење и палење. Сепак, Панајоту призна, „како што истакна претседателот на Републиката, не можеме да бидеме задоволни од резултатот“.

Сите оддели вклучени во гаснењето пожари сега подготвуваат извештаи, кои треба да бидат доставени до петок, за да проценат што тргнало наопаку.

„Овие извештаи ќе бидат објавени јавно и ќе ја формираат основата за потребните институционални и оперативни подобрувања“, рече Панајоту.

Овие извештаи ќе се појават во клима на огорченост. Неуспешното управување со пожари не е нов проблем на Кипар.

„Гневот расте меѓу луѓето“, рече Теофанус, претседател на Кипарскиот центар за европски и меѓународни работи. И политичките партии, вклучително и крајната десница, „ќе се обидат да го искористат тоа“, додаде тој.

На крајот на краиштата, рече тој, тоа е проблем што се протега низ години.

„Следбените влади“, се пожали тој, „не си ја завршиле домашната задача“. (Политико)