Полска утре излегува на избори на голем тест за претседателот и популизмот

Сегашниот претседател Анджеј Дуда води во анкетите, но изгледа нема да освои 50 отсто од гласовите за победа во првиот круг. Вториот круг за 14 дена ќе биде целосно неизвесен

ВАРШАВА – Десничарскиот претседател на Полска, Анджеј Дуда, се бори за втор мандат на изборите в недела, на кои ќе биде тестирано дали му помогна кампања што ги прикажуваше ЛГБТ правата како опасна „идеологија“ и неконвенционалниот прием од претседателот Доналд Трамп во Белата куќа во последен момент.

Тоа ќе биде уште еден изборен тест за популистичките лидери во Европа, во услови на пандемија на корона вирусот. Минатиот викенд, српскиот автократски десничарски претседател, Александар Вучиќ, ја засили својата власт на парламентарните избори што беа бојкотирани од опозициските партии.

Полските избори нашироко се сметаат за важен тест за демократијата, во случајов во петтата најнаселена земја во 27-члената Европска унија.

Преполното поле со 11 кандидати – сите мажи – би можело да биде проблем некој да ги достигне потребните 50 отсто од гласовите во недела, па во тој случај вториот круг ќе се одржи на 12 јули.

Дуда е поддржан од Право и правда, националистичка, конзервативна партија која е популарна кај многумина поради воведување на програми за трошење социјална заштита. Овие политики ги олеснија неволјите за постарите Полјаци и други оставени на себе во драматичната економска трансформација откако комунизмот падна во 1989 година.

„Полска се смени. Се смени на подобро“, рече Дуда на митингот во петокот и вети дека ќе продолжи да работи за да се осигура дека Полјаците ги постигнуваат животните стандарди во Западна Европа.

Дуда и Право и правда, кои се на власт од 2015 година, предизвикаа тензии со ЕУ и поттикнаа повторени улични протести дома за контроверзни закони, кои ѝ даваат на партијата контрола над највисоките судови и другите клучни судски тела.

Дуда (48), кој работеше како адвокат, ги потпиша повеќето од овие измени во законот, а неговите критичари го нарекуваа „Нотар“ или „Пенкало“ за одобрување на измените за кои некои правни експерти велат дека го кршат сопствениот устав на Полска.

Европската унија остро ги осуди судските закони како кршење на демократските стандарди. Оваа година американската група „Фридом хаус“ ја деградираше Полска  од „консолидирана демократија“ до „полу-консолидирана демократија“.

„Уништувањето на демократската правна држава е близу до завршување“, рече Јарослав Курски, уредник на либералниот дневен весник „Газета виборча “, во повикот оваа недела до читателите да изберат демократски кандидат.

„Ако ние, граѓани, демократи, не се мобилизираме, следните избори ќе бидат ‘демократски’ како и во Белорусија, Русија или Унгарија“, напиша Курски.

Според анкетите, најголемиот предизвик на Дуда доаѓа од либералниот градоначалник на Варшава, Рафал Трасковски, кој припаѓа на про-ЕУ и про-бизнис партијата Граѓанска платформа.

Таа партија управуваше од 2007-15 година, со Доналд Туск како премиер до 2014 година, кога ја напушти Полска да ја заземе врвната лидерска улога како претседател на Европскиот совет.

Граѓанската платформа надгледуваше силен економски раст, но сега многумина ја обвинуваат за про-пазарни политики што им помогнаа на деловните субјекти, но дозволија сиромаштијата да се зголеми и економските нееднаквости да растат.

За време на кампањата, Трасковски (48) вети дека ќе ги задржи популарните програми за трошење на Право и правда, истовремено и вети дека ќе ги врати уставните норми.

Трасковски влезе во трката доцна откако изборите првично закажани за 10 мај беа укинат поради пандемијата. Силната поддршка на Дуда, зајакната со масивното покривање во јавните медиуми, започна да се лизга откако беа укинати ограничувањата и другите кандидати можеа да водат кампања.

Бидејќи се чинеше дека губи поддршка, Дуда ги искористи семејните вредности, ветувајќи дека ќе ги заштити полските семејства од ширење на „ЛГБТ идеологијата“ во јавните институции.

ЛГБТ активистите одржаа улични протести откако Дуда го обвини ЛГБТ движењето дека промовира гледишта поопасни од комунизмот и рече дека се согласува со друг конзервативен политичар кој рече дека „ЛГБТ не се луѓе, тоа е идеологија“.

Некои полски ветерани од Втората светска војна, кои се спротивставија на нацистичката германска окупација, остро го осудија таргетирањето на Дуба на ЛГБТ луѓето како нова форма на дехуманизација.

Дуда ја смени реториката последните денови, велејќи на митингот во петокот дека „во Полска има место за сите“.

Изборите ќе се одржат четири дена откако Дуда беше гостин во Белата куќа од Трамп, кој ја пофали Полска за „владеењето на законот“.

„Тој прави страшна работа. Луѓето од Полска мислат за светот со него“, рече Трамп во средата на заедничката прес-конференција со Дуда.

Сепак, посетата на Вашингтон се чини дека не донесе никакви откритија, а не е јасно дали очигледниот прилог на Трамп ќе натежне кај неопределените гласачи. (АП)