Како го направивме „Лет над кукавичкото гнездо“

„Го снимивме во вистинска душевна болница и некои од пациентите се приклучија на екипата. Имавме пироман во одделот за уметност“

Кога во 1975 година се појави филмот „Лет над кукавичкото гнездо“ тоа беше силен кинематографски шок. Приказната од една ментална институција во Америка, каде е донесен новиот пациент Ренди Мекмарфи, кој го игра Џек Николсон, и суровите практики на лечењето на болните предизвика неверојатен импакт насекаде во светот. Публиката сочувствуваше со Џек Николсон, а бескрајно ја мразеше Сестра Рачед, која ја игра Луиз Флечер. Филмот ги освои петте главни оскари (за најдобар филм, главен актер, главна актерка, режија и сценарио), што се немаше случено уште од 1934 година со „Се случи една ноќ“. Филмот е означен како „културно, историски, естетски важен“ од Библиотеката на Конгресот на САД. Тој е на 33. место на листата од 100 најважни филма во историјата, според рангирањето на Американскиот филмски институт.

Мајкл Даглас, продуцент

Татко ми, Кирк, ги стекна правата за романот на Кен Кеси во раните 1960-ти и го разви во драма на Бродвеј, при што го играше главниот лик, Р.П. Мекмарфи. Со години се обидуваше да го претвори во филм, но никогаш не доби никаков замав. Во меѓувреме, бев на универзитетот во Санта Барбара и бев многу политички активен, што се случува со војната во Виетнам. Ја сакав книгата: тоа беше брилијантно осмислена приказна за еден човек против системот. Никогаш не размислував за продукција, но му реков на татко ми: „Дозволи ми да се фатам за ова“.

Нашиот прв сценарист, Лоренс Хаубен, ме запозна со работата на Милош Форман. Неговиот филм „Балот на пожарникарите“ од 1967 година ги имаше оние квалитети што ги баравме: се одвиваше во една затворена ситуација, со плејада уникатни ликови со кои имаше способност да жонглира. Во тоа време, Милош живееше во хотелот „Челзи“ во Њујорк. Тој очигледно доживеал слом и никогаш не ја напушташе зградата – гласините велат дека ќе му се довери на пријател од Чешка додека лежел во кревет, а потоа пријателот ќе излезе и ќе види психијатар во негово име. Но, тој долета во Калифорнија да нѐ види. За разлика од другите режисери што ги видовме, кои ги држеа картите блиску до градите, тој го прошета сценариото страница по страница и ни кажуваше што ќе прави.

Мојот продуцентски партнер, Саул Заенц – сопственик на „Фантази рекордс“ и незаситен читател – почувствува афинитет со Кеси. Откако Лари и јас го направивме првиот обид, Саул побара од Кеси да напише сценарио и му вети дел од акцијата. Но, како и многу романсиери кои се обидуваат да го приспособат сопствениот материјал, тоа не успеа. Се скаравме со него после тоа. Тоа беше нашиот единствен долгогодишен, болен проблем. Влеговме во финансиски спор – тоа беше глупо, но можеби тоа беше неговиот начин да го одбрани своето его.

Хал Ешби, кој беше во почетокот на изборот за режисер, го предложи Џек Николсон за Мекмарфи. Отпрвин беше тешко да се види во таква улога, бидејќи тој никогаш порано не играл некој таков лик. Доцневме околу шест месеци поради распоредот на Џек, но тоа се покажа како голем благослов: ни даде шанса да ја направиме екипата како што треба.

Дени Девито, кој беше мојот најстар пријател и мој цимер во доцните 60-ти, го играше Мартини, еден од пациентите во психијатриската болница, во продукцијата надвор од Бродвеј од 1971 година, па затоа тој беше првиот на кого му беше доделена улога. Го најдов Вил Сампсон, кој го глумеше Шеф Бромден, преку дилер на половни автомобили од Орегон до кого седев во авион. Се испостави дека неговиот татко бил агент на Индијанци и им продал многу автомобили. Реков дека бараме голем човек да го глуми Шефот и, шест месеци подоцна, ми се јавија: „Мајкл, најголемиот Индијанец дојде пред некој ден!“

Другата луда одлука што ја донесовме Саул и јас беше да го снимаме филмот во вистинска душевна болница во Орегон во јануари, кога се стемнува во три попладне. Секако, тоа беше ризик од страна на директорот на болницата, Дин Брукс, кој на крајот го играше супервизорот на Џек во филмот. Тој сакаше да ги вклучи своите пациенти во екипата. Завршивме со голем број од нив кои работат во различни оддели. Дури подоцна сфатив дека многу од нив беа криминално луди. Имавме пироман кој работеше во одделот за уметност. Дин идентификуваше пациент за секој од актерите како сенка, а некои од актерите дури и спиеја на одделенијата ноќе.

Џек ги охрабри сите да ја донесат својата А-игра. Кога ќе ја погледнете таа бејзбол сцена, кога ги собира сите пациенти да го гледаат натпреварот на ТВ, тоа е токму неговата вродена природа. Но, бидејќи Милош никогаш не дозволува неговите актери да го гледаат снимањето на денот, Џек почна да се прашува за неговата изведба. Актерската екипа почна да губи малку доверба во Милош, а [кинематограферот] Хаскел Векслер, кој сакаше режисерска кариера, малку се поигруваше со тие сомнежи. Му реков на Милош: „Треба да му покажеш нешто на Џек“. Така направи и сите сфатија дека филмот е во одлична форма. Морав да го отпуштам Хаскел набргу потоа: или тој или Милош.

Отидовме над буџетот и преку времето за снимање, но Саул имаше храброст да го финансира тоа надвор од првичната проценка од 2 милиони долари. Заврши на нешто повеќе од 4 милиони долари. Неговите партнери ме обвинија дека го измамив. Но, знаевме дека имаме филм – немаше лажен момент. Кога отидовме во големите студија за да најдеме дистрибутер, сите тие го одбија она што стана деветкратно номиниран за Оскар, филм кој освои награди за најдобар филм, режисер, актер, актерка и сценарио. Многу повеќе ментално болни луѓе почнаа да излегуваат од плакарот после тоа. Филмот им овозможи да се гледаат како човечки суштества.

Луиз Флечер, актерка

Се одморав 11 годиини од актерството, прекрасно поминувајќи ги како мајка и домаќинка. Но, завршив во „Крадците како нас“, филм на Роберт Алтман. Кога Милош го гледаше за да ја процени Шели Дувал за улогата во „Гнездото на кукавицата“, праша кој сум јас. Беа потребни четири или пет состаноци, во текот на една година, за да го убеди да ми дозволи да играм Сестра Рачед. Подоцна дознав дека им понудиле на други филмски ѕвезди кои ги одбиле.

Така, на 4 јануари 1975 година, се појавив во Орегон на еднонеделна проба, што беше непроценливо. Ги набљудувавме пациентите во нивната секојдневна рутина и отидовме на групна терапија. Џек и јас гледавме терапија со електроконвулзивен шок едно утро во 6 часот наутро – тоа беше тешко. Да се ​​направи човечко суштество од Рачед не беше мал подвиг. Вие не знаете ништо за нејзината историја, за разлика од Мекмарфи. Не сакав да ја направам чудовиште – сакав да ја направам доверлива како вистинска личност во тие околности. Ја користев злоупотребата на моќта, истакнато прашање во тие времиња кога Никсон беше принуден да поднесе оставка. Видов многу јасно како луѓето можат да веруваат дека прават добро и дека знаат најдобро.

Немав шминка – само вазелин на усните и таа луда фризура. Морав да работам во одредени граници, но направив многу импровизации. А работите се случуваа само органски. Одлично беше што имаше три камери за сцените со групна терапија, што беше необично поставување. Нормално, тие би снимале, па потоа обратно снимање, но Милош ги направи сите одеднаш, и направи огромна разлика. Секогаш кога Џек или друг пациент направи нешто неочекувано, како руменило, тоа беше доловувано.

Џек рано ме праша како се вика Рачед. Му реков Милдред, што го измислив. Неколку недели подоцна, го снимавме Мекмарфи како се враќа од терапија со електроконвулзивен шок и се преправа дека е зомби. Потоа ме погледна и ми вели: „Здраво, Милдред“. Бев толку шокирана што лицето ми се вцрвени. Тоа е мојот омилен момент.

Кон крајот, ми се гадеа сите стегања што ги имав со играњето на Сестра Рачед, сè до нејзината тесна облека. Престанав да се дружам со актерската екипа бидејќи тоа не беше добро за улогата. Секоја вечер многу се забавуваа и јас бев љубоморна. Си помислив: „Што можам да им дадам како подарок за збогум?“ Така, за време на еден ручек, го замолив фотографот да ме пречека во одделението. Во една сцена, која подоцна беше исечена, Мекмарфи доаѓа на појадок облечен во ништо друго освен свилени црни боксерки со кит извезен на нив. Ги облеков, без ништо одозгора, потоа ги повлеков чевлите и шапката на мојата медицинска сестра и го реконструирав постерот на Бети Грабл за време на војната, гледајќи преку моето рамо. На сите им дадов фотографија и се потпишав: „Милдред“.

Оскарите беа прекрасни. Не мислев дека ќе победам, но сепак напишав говор. Сепак, на крајот не кажав никому за потпишувањето „Благодарам“ на моите родители, кои се глуви. Беше некако страшно една или две години потоа: луѓето ме запираа на аеродромите и ми кажуваа колку ме мразат. Сега сум на сите листи за најдобри негативци, заедно со Ентони Хопкинс за Ханибал Лектор. Тој е обично број 1.