„Црвениот телефон“ 60 години го чува светскиот мир, a не е ниту црвен, ниту телефон

Пред 60 години, меѓу светските велесили за прв пат беше испратена порака за кризна комуникациска врска, позната и како „црвен телефон“, иако не е ниту телефон ниту црвен телефон.

Испратена на 30 август 1963 година, од Вашингтон во Москва, пораката беше повеќе тест за секоја буква од англиската тастатура отколку решение за некое горливо прашање и гласеше: „Брзата кафена лисица скокна преку грбот на мрзливото куче. 1234567890.”

Но, оттогаш познатата телефонска линија се користи во случаи на тензии или за испраќање предупредувања меѓу Вашингтон и Москва, чии односи паднаа на ниско ниво поради руската инвазија на Украина.

Првиот кризен аларм: Sмртта на Кенеди
Жешката линија стана реалност по Кубанската ракетна криза во 1962 година, кога претседателот Џон Ф. Кенеди и советскиот лидер Никита Хрушчов се согласија дека светот е премногу блиску до нуклеарна војна. Никогаш буквален телефон како што е прикажан во филмовите, линијата првично беше незгодна телеграфска машина со кабли под Атлантикот и низ Европа што секоја страна ги тестираше на час.

Пентагон, кој управуваше со американските комуникации, често испраќаше ситници како резултати на бејзбол, додека Кремљ претпочиташе извадоци од класичната руска литература, рече Хауард Патрик, лингвист кој помогна во управувањето со првата машина, во интервју за Пионер прес од Минесота во 2014 година.

Тој рече дека било шок кога телефонската линија првпат била пуштена во вистинска употреба со порака од Соединетите Држави со која официјално ги информирале Советите дека Кенеди бил убиен во Далас.

Избегнување на недоразбирања на Блискиот Исток
Првата употреба на овој уред за спречување конфликти се случи во 1967 година, за време на Шестдневната војна на Блискиот Исток.

Советскиот премиер Алексеј Косигин рано наутро испрати порака до претседателот Линдон Џонсон, кој веќе беше разбуден и информиран, но потоа повторни си легна, за превентивните напади на Израел врз неговите арапски соседи.

Двајцата лидери размениле 19 пораки за време на таа војна, според американски официјални претставници запознаени со настаните. Најкритичната размена се случи кога Израел пукаше врз американскиот разузнавачки брод УСС Либерти, при што загинаа 34 лица на бродот, а подоцна беше прогласено за несреќа.

Додека американските сили трчаа кон локацијата, Џонсон го уверуваше Косигин дека тоа не е насочено против руските сили во Средоземното Море. Косигин испрати декласифициран одговор, повикувајќи на „моментален прекин“ на конфликтот и барајќи од Џонсон да изврши притисок врз Израел.

Џонсон сакаше да ја користи жешката линија за Москва, позната во Вашингтон како Молинк, и испраќаше ажурирања за вселенските мисии Аполо.

Интервенција за Никсон
Жешката линија повторно се користеше за време на втората израелско-арапска војна, во 1973 година, но под многу различни околности. Израел, по првичните неуспеси по ненадејниот напад на Египет и Сирија на еврејскиот празник Јом Кипур, направи брз напредок против двата советски сојузници.

Советскиот лидер Леонид Брежњев му предложи на Ричард Никсон двете суперсили да испратат сили во регионот, што е катастрофална идеја за американските претставници, а потоа преку црвениот телефон предупреди дека Москва размислува да испрати сили.

Но, Никсон не можеше да одговори.

Неговите помошници веруваа дека тој многу пиел додека неговото претседателствување се распадна по таканаречениот масакр во саботата вечер, кога тој предизвика низа судски оставки во обид да се запре истрагата Вотергејт и оставката на неговиот потпретседател, Спиро Агњу, поради корупција.

Помошниците на Никсон, предводени од Хенри Кисинџер, ја презедоа одговорноста за подигнување на нивото на подготвеност на американските сили. Кисинџер потоа испрати отрезнувачка порака до Брежњев, кој добро ги разбра потезите на САД и се повлече, според транскриптите од разговорите на Кисинџер кои подоцна беа декласифицирани.

Метод на предупредување
Жешката линија не се користеше само за да се избегне тензија. Понекогаш се користеше за издавање предупредувања.

Во 1979 година, Џими Картер му испрати на Брежњев она што поранешниот американски претседател подоцна ќе го нарече „најсуровата порака на неговото претседателствување“ – осуда на советската инвазија на Авганистан, каде што САД набрзо почнаа да ги финансираат исламските герилци.

Повторно следната година, Картер ги предупреди Советите за „сериозни последици“ доколку ја нападнат Полска за да го уништат реформистичкото синдикално движење „Солидарност“. На крајот, Москва не интервенираше. Во 2008 година, линијата беше заменета со безбедна врска со е-пошта.

Но, ја задржа својата вредност за официјални пораки, а Барак Обама ја искористи во 2016 година за да протестира против наводното мешање на рускиот претседател Владимир Путин во изборите во Америка.