10 декември во историјата – Доделени првите Нобелови награди
Првите Нобелови награди се доделени во Стокхолм, Шведска, во областа на физиката, хемијата, медицината, литературата и мирот на 10 декември 1901 година. Церемонијата се одржа на петгодишнината од смртта на Алфред Нобел, шведскиот пронаоѓач на динамитот и други силни експлозиви. Во својот тестамент, Нобел наложил најголемиот дел од неговото огромно богатство да биде сместено во фонд во кој каматата „годишно ќе се распределува во вид на награди на оние кои во текот на претходната година ќе му дале најголема корист на човештвото“. Иако Нобел не понуди јавна причина за неговото создавање на наградите, нашироко се верува дека тој го направил тоа од морално жалење поради сè поубиствените употреби на неговите пронајдоци во војна.
Алфред Бернхард Нобел е роден во Стокхолм во 1833 година, а четири години подоцна неговото семејство се преселило во Русија. Неговиот татко водеше успешна фабрика во Санкт Петербург која изгради експлозивни мини и друга воена опрема. Школуван во Русија, Париз и САД, Алфред Нобел се покажа како брилијантен хемичар. Кога бизнисот на неговиот татко пропадна по крајот на Кримската војна, Нобел се врати во Шведска и основа лабораторија за експериментирање со експлозиви. Во 1863 година, тој измислил начин да ја контролира детонацијата на нитроглицерин, многу испарлива течност која била откриена пред кусо време, но претходно се сметала за премногу опасна за употреба. Две години подоцна, Нобел го измислил капачето за минирање, подобрен детонатор кој ја инаугурирал модерната употреба на силни експлозиви. Претходно, најсигурен експлозив беше црниот прав, форма на барут.
Но, нитроглицеринот остана опасен, а во 1864 година ја разнесе фабриката за нитроглицерин на Нобел, убивајќи го неговиот помлад брат и неколку други луѓе. Во потрага по побезбеден експлозив, Нобел во 1867 година открил дека комбинацијата на нитроглицерин и порозна супстанција наречена kieselguhr произведува високо експлозивна мешавина која е многу побезбедна за ракување и употреба. Нобел го крстил својот изум „динамит“, за грчкиот збор dynamis, што значи „моќ“. Обезбедувајќи патенти за динамит, Нобел се стекнал со богатство додека човештвото го употреби неговиот изум во градежништвото и војувањето.
Во 1875 година, Нобел создаде помоќна форма на динамит, експлозивен желатин, а во 1887 година воведе балистит, нитроглицерин во прав без чад. Во тоа време, еден од браќата на Нобел починал во Франција, а француските весници печателе некролози во кои го помешале со Алфред. Еден наслов гласеше: „Трговецот на смртта е мртов“. Алфред Нобел всушност имал пацифистички тенденции и во неговите подоцнежни години очигледно развил силни сомневања за влијанието на неговите пронајдоци врз светот. Откако умре во Санремо, Италија, на 10 декември 1896 година, поголемиот дел од неговиот имот отиде кон создавање награди што ќе се доделуваат годишно во областа на физиката, хемијата, медицината, литературата и мирот. Во делот од неговиот тестамент за утврдување на Нобеловата награда за мир пишуваше: „[една награда ќе се додели] на личноста која направила најмногу или најдобра работа за братството меѓу народите, за укинување или намалување на постојаните армии и за држењето и промоција на мировни конгреси“. Точно пет години по неговата смрт беа доделени првите Нобелови награди.
Денес, Нобеловите награди се сметаат за најпрестижните награди во светот во нивните различни области. Значајни добитници се Марија Кири, Теодор Рузвелт, Алберт Ајнштајн, Џорџ Бернард Шо, Винстон Черчил, Ернест Хемингвеј, Мартин Лутер Кинг, Далај Лама, Михаил Горбачов, Нелсон Мандела, Барак Обама и Малала Јусафзаи. Повеќе лидери и организации понекогаш ја добиваат Нобеловата награда за мир, а повеќе истражувачи често ги споделуваат научните награди за нивните заеднички откритија. Во 1968 година, Нобеловата меморијална награда за економска наука беше основана од шведската национална банка Sveriges Riksbank, која првпат беше доделена во 1969 година.
Кралската шведска академија на науките одлучува за наградите по физика, хемија и економска наука; шведскиот медицинско-хируршки институт Кралска Каролина ја одредува наградата за физиологија или медицина; Шведската академија избира литература; а комисијата избрана од норвешкиот парламент ја доделува наградата за мир. Нобеловите награди се доделуваат секоја година. Секој Нобел носи парична награда од речиси 1.400.000 американски долари, а добитниците исто така добиваат златен медал, како што е традиција.