Зошто Египет сака да го конфискува прочуениот манастир Света Катарина во Синај?

Во подножјето на планината Синај, грчкиот православен манастир Света Катерина стои како едно од најстарите активни места за богослужба на христијанството.

Сега, манастирот се соочува со егзистенцијална закана откако египетскиот суд пресуди да го конфискува неговиот имот – потег што предизвика бран загриженост од Атина до Брисел.

Судската одлука, која предвидува дека манастирот може да продолжи со своите религиозни активности, но повеќе не поседува сопственост врз своето земјиште, грчките власти ја опишаа како слабо прикриен обид за присвојување на свето место под изговор на државна контрола.

Се верува дека пресудата потекнува од случај поднесен од лица поврзани со Муслиманското братство, исламистичко движење основано во Египет во 1920-те, кое е познато по тоа што се залага за интеграција на исламските принципи во владата и кое често е критикувано поради своите тврдокорни идеолошки ставови.

„Еурактив“ доби редок пристап до манастирот, каде што монасите изразија длабока вознемиреност за иднината.

„Манастирот преживеал империи и инвазии“, рече еден монах, зборувајќи под услов да остане анонимен. „Се молиме да го преживее ова.“

Други поставија помачно прашање: „Дали ќе бидеме гости во својот дом?“

Зачувување на свето наследство

Основан во 6. век и признаен од УНЕСКО како место со „извонредна универзална вредност“, манастирот Света Катерина привлекува над 100.000 аџии и туристи годишно. Тој е дом на непроценливи византиски икони, мозаици и една од најзначајните збирки на ранохристијански ракописи што постојат.

За грчката влада и православната црква, местото е повеќе од историско обележје – тоа е жива религиозна институција со длабоки културни и духовни врски со Грција. Судбината на манастирот стана политички чувствително прашање во Атина, особено со оглед на уставната важност на православната вера.

Министерот за надворешни работи Јоргос Герапетритис вчера се сретна со шефот на египетската дипломатија Бадр Абделати, а шефот на грчката дипломатија посочи дека работат на обезбедување на правата на манастирот.

Во изјава за државната телевизија ЕРТ, Герапетритис по средбата рече дека со египетскиот министер за надворешни работи разговарале за прашањата поврзани со манастирот Света Катерина на планината Синај. Се договоривме во непосредна иднина да работиме на обезбедување на правата на манастирот, како и на неговата правна форма и лик.

Грчките стравови се поттикнати и од паралелите со пренамената на Света Софија во Истанбул, место на светското наследство на УНЕСКО, во џамија во 2020 година – потег што беше широко осуден во Грција.

Геополитички чин на балансирање

Спорот доаѓа во време кога Египет и Грција ја продлабочуваат соработката во источниот Медитеран. Тие потпишаа билатерални поморски договори, спротивставувајќи се на турските амбиции во регионот и започнаа заеднички проект за пренос на зелена енергија од Египет во Европа преку Грција.

Атина и Каиро, исто така, тесно соработуваа во последните години за управување со миграциските текови од Северна Африка. Нивното партнерство се зацврсти по поморскиот меморандум за разбирање потпишан од 2019 година меѓу Турција и Либија, кој имаше за цел да дефинира економски зони за истражување на природен гас. Грција и Египет го отфрлија турско-либискиот договор како нелегален и како одговор, потпишаа свој Меморандум за разбирање за поморските граници во 2020 година.

Мисијата на Герапетритис во Каиро е дипломатски деликатна. Тој мора да го брани правниот статус на манастирот, а воедно да одржува позитивни односи со Египет – клучен стратешки сојузник за Грција во честопати нестабилниот источен Медитеран.

Грчки дипломатски извори инсистираат дека Атина нема да прави компромис по прашањето за сопственоста.

Тие истакнуваат дека манастирот Света Катерина штити незаменливо културно наследство, вклучувајќи ранохристијански мозаици и ретки византиски икони.

На почетокот на мај, претседателот Абдел Фатах ел-Сиси го увери премиерот Киријакос Мицотакис дека Египет нема да го менува статусот на манастирот – обврска вградена во заедничката стратешка декларација меѓу двете нации.

Сепак, довербата е поткопана од одложувањето на Каиро во ратификувањето на таа декларација сè до донесувањето на судската одлука. Египетското претседателство оттогаш ја повтори својата посветеност на зачувување на „уникатниот и свет религиозен статус“ на манастирот, иако, забележливо, избегна споменување на сопственоста, пишува „Еурактив“.

Зголемен притисок во Европа

Во меѓувреме, грчките опозициски партии вршат притисок врз конзервативната влада да заземе цврст став, предупредувајќи дека дипломатскиот неуспех би можел да има домашни политички последици. Значењето на локацијата – за која се верува дека се наоѓа таму каде што Бог му се појавил на Мојсеј во горечката грмушка – додава на националната и религиозната резонанца.

Грчкиот европратеник Николас Фарантурис повика на замрзнување на 4 милијарди евра од средствата на ЕУ доделени на Египет. „Ги одобривме овие пари во Европскиот парламент за управување со миграциските текови и модернизација на административните услуги на Египет, под услов да се почитуваат човековите права и верските заедници“, изјави тој за „Еурактив“.

Европската комисија потврди за „Еурактив“ дека внимателно ги следи случувањата. Портпарол на ЕУ изјави дека египетските власти неодамна ги увериле европските дипломати дека пресудата не го ограничува пристапот на монасите и формално го штити манастирското место за прв пат.

Манастирот „преживеал низ векови“

По одлуката на судот, 20-те монаси што живеат во манастирот привремено ги затворија вратите за посетители. Наместо тоа, тие се повлекоа во молитва, надевајќи се дека дипломатијата – и божествената и политичката – може да го зачува она што опстојувало со векови.

„Еурактив“ разговараше со неколку монаси кои ги споделија своите загрижености во доверба.

„Манастирот преживеал низ векови и нема од што да се плаши“, размислуваше еден монах.

„Дали ќе бидеме гости во нашиот дом?“, праша друг.

Црковните претставници во Атина се сомневаат во подлабока агенда. „Бевме многу загрижени за судењето, кое има корени во фундаменталистичките кругови во Египет и Муслиманското братство“, рече архимандритот Порфириос Фрагакис, претставник на Светиот манастир во Грција, во неодамнешно телевизиско интервју.

Додека манастирот ја чека својата судбина, пошироките геополитички и религиозни импликации од случајот продолжуваат да одекнуваат низ целиот регион – а Европа внимателно набљудува.