Водата сега е поважна од нафтата во Саудиска Арабија

Ријад – Шишиња со вода се вртат на подвижните ленти на фабриката за вода „Бераин“ во Ријад, како што се собира локва вода на бетонскиот под. Во втор магацин, резервоарите испуштаат ниска влага бидејќи водата донесена од скапоцени подземни водоносни слоеви минува низ процес на прочистување во шест фази пред да се амбалажира.

„Во Саудиска Арабија има само два извора на вода: морето и длабоки бунари“, вели Ахмед Сафар ал Асмари, кој управува со една од двете фабрики на „Бераин“ во Ријад. „Ние сме во централниот регион, така што тука има само длабоки бунари“.

Можеби не е изненадувачки за некој што заработува за продажба на вода, Асмари смета дека е несреќен во врска со иднината на водоснабдувањето на Саудиска Арабија. „Студиите покажуваат дека водата во некои резерви може да издржи потрошувачка уште 150 години“, вели тој. „Во Саудиска Арабија имаме многу резерви – немаме никакви проблеми во оваа област“.

Неговите доверливи предвидувања не се синхронизираат со фактите. Еден саудиски експерт за подземни води на универзитетот „Крал Фејсал“ предвиде во 2016 година дека кралството има уште само за 13 години резерви на подземни води.

„Подземните ресурси на Саудиска Арабија се исцрпуваат со многу брза стапка“, изјави Организацијата за храна и земјоделство (ФАО) уште во 2008 година. „Повеќето повлечена вода доаѓаа од фосилни длабоки водоносни слоеви, а некои предвидувања сугерираат дека овие ресурси може да не траат повеќе од 25 години“, напиша ФАО.

Во земја која ретко гледа дожд, навиката да се цедат подземните води, како што е фабриката „Бераин“, би можела да се покаже како опасна: подземните води сочинуваат околу 98 отсто од природната вода што се појавува во Саудиска Арабија.

Навистина, нафтата можеби ја изгради модерната саудиска држава, но недостиг на вода може да ја уништи ако наскоро не се најдат драстични решенија.

Итноста изгледа дека е невидлива во Ријад, кој минува низ градежен бум бидејќи повеќе згради се креваат нагоре за да се приклучат на колекцијата на високи облакодери.

Иако сите знаат дека овој град во пустината го должи своето постоење на откривање на нафта во 1938 година, помалку сфаќаат дека водата е исто толку важна. Децении на напори да процвета пустината за да го нахрани населението во градот резултираше во земјоделски проекти за одгледување култури кои се интензивни на вода, како што е пченицата, на обработливо земјиште што ги исполнува бројките што ги фаворизира кралското семејство.

Додека многумина ја доведуваат во прашање точноста на оптимистичките проценки на кралството за сопствените резерви на нафта, можноста за опасност од недостаток на вода може да се покаже како уште поголем проблем. Саудиска Арабија троши двојно повеќе од светскиот просек на вода по човек, 263 литри по глава на жител секој ден и таа расте, во услови на променлива клима што ќе ги загади резервите на вода.

Во март кралството ја започна програмата „Катрах“ со барање од граѓаните драстично да ја намалат употребата на вода. Целта е да се рационализира водата до 200 литри на човек дневно до 2020 година и 150 литри до 2030 година.

Исто така, тоа се обиде да ја реформира водената земјоделска индустрија, намалувајќи ги владините стимулации за производство на житни култури. Целокупното количество на наводнувано земјоделско земјиште сè уште не е намалено, иако производителите се префрлаат на попрофитабилни култури за кои сè уште им се потребни големи количини на вода. „Алмараи“, главен производител на храна, започна да купува напуштено земјиште во САД, на парцели во близина на Лос Анџелес и во Аризона, и во Аргентина, со цел да луцерка за да ги нахрани своите млечни крави.

Националниот план за трансформација на Саудиска Арабија, познат и како „Визија 2020“ – подмножество на иницијативата „Визија 2030“, наменет за разновидност на економијата на кралството, далеку од нафтата, има за цел да ја намали количината на вода извлечена од подземните водоносни слоеви за употреба во земјоделството. Во него се предвидува да се користат 191 отсто од овие водни ресурси за земјоделство, што е намалување од сегашните проценки на 416 отсто од достапната вода.

„Ова значи дека Саудиска Арабија користи повеќе од четири пати вода што просечно се обновува – и тоа е во ‘Визија 2020’“, вели д-р Ребека Келер од „Стратфор“ – приватна разузнавачка и геополитичка фирма за анализи – која вели дека била шокирана откако дознала за употреба на вода во државата. „Технички тие користат фосилна вода, која се обновува со навистина, навистина бавна стапка. Огромниот обем на прекумерна употреба изгледаше запрепастувачки“, рече таа.

Десалинирање на морската вода одамна се сметаше како сребрен куршум против растечката закана од недостаток на вода на Блискиот исток. Саудиска Арабија е предводник во светот во десалинизирање на водата, а на тоа сега работата 31 постројка. Десалинираната вода, што е различна од природната свежа вода, сочинува 50 отсто од потрошената вода во Саудиска Арабија. Останатите 50 отсто се повлекуваат од подземните води.

Како и да е, тоа доаѓа со висока енергетска цена. Според Меѓународната агенција за енергетика, во 2016 година десалинизацијата учествуваше со три отсто од снабдувањето со вода на Блискиот Исток, но пет отсто од целокупната потрошувачка на енергија. Истражувачите од универзитетот „Крал Абделазиз“ во Џеда проценуваат дека побарувачката за десалинизирана вода се зголемува за приближно 14 отсто секоја година, но додаваат дека „десалинизацијата е многу скап процес и не е одржлив“. Постројките за оваа постапка исто така ѝ штетат на околината, пумпајќи ги загадувачите во воздухот и ги загрозуваат морските екосистеми.

Неодамнешниот притисок кон користење на соларна енергија наместо фосилни горива за десалинизација значи дека се очекува првата комерцијална централа да проработи најрано во 2021 година.

Келер вели дека еволуираната употреба на технологијата за десалинизација во Саудиска Арабија може да го промени и нивниот однос со другите земји во регионот, особено Израел. „Тие произведуваат најсовремена технологија за десалинизација, особено во обем“, рече таа. „Како што гледаме [обете држави] имаат повеќе заеднички геополитички работи, особено во однос на нивниот став кон Иран, има повеќе простор да се развива овој однос, а саудискиот воден сектор е нешто што може да има корист од оваа соработка.“

Најтешкиот предизвик од сите останува да се префрлат навиките на потрошувачка за да се избегне претстојната водна криза. Кралството продолжува напред со својот проект на Црвеното Море, туристички проект со големина на Белгија, чија цел е да привлече милион посетители годишно на нејзините незагадени плажи и 50 нови хотели. Ваквата мамутска конструкција значи зголемена употреба на вода, со сегашни проценки дека низата одморалишта ќе користат 56.000 кубни метри вода дневно.

„Тоа е пустина“, рече Келер. „Очигледно водата е природно ограничување“. (Гардијан)