Турција има долг список на барања за да го тргне ветото за Шведска и Финска

Турција го блокираше почетокот на преговорите за прием на Финска и Шведска во НАТО, потврдија во средата извори од НАТО за германската агенција ДПА. Северноатлантскиот совет затоа не беше во можност да донесе одлука за почеток на пристапниот процес. Шведска и Финска формално аплицираа за членство во НАТО до генералниот секретар на Алијансата Јенс Столтенберг претходно во средата.

Турција не може да го прифати нивниот пристап во НАТО бидејќи верува дека тоа би ја компромитирала безбедноста на НАТО, повтори денеска турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган. Тој ги обвинува Шведска и Финска за поддршка на тероризмот, а Блумберг разговараше со тројца високи турски функционери за тоа што, всушност, нивната влада сака да постигне со балансирање со високите влогови.

Официјални лица зборуваа под услов да останат анонимни, велејќи дека не се овластени јавно да зборуваат за внатрешни владини дебати и сите дадоа главно слични оценки.

Анкара инсистира сите нови кандидати за НАТО да ја препознаат нејзината загриженост за курдските милиции, и внатре и надвор од Турција – во Сирија и Ирак.

Тоа беше главен извор на тензии во алијансата, бидејќи иако сите членки на НАТО ја сметаат Курдистанската работничка партија (ПКК) за терористичка организација во Турција, многумина го поддржаа, па дури и го вооружија нејзиниот сириски огранок (ИПГ) во борбата против Исламската држава.

Турција бара Шведска и Финска јавно да ја осудат не само ПКК, туку и нејзините филијали, пред Анкара да им даде зелено светло да се приклучат на воената алијанса. Турските власти велат дека етикетирањето на ПКК како терористичка организација не е доволно – скандинавските апликанти треба да направат повеќе за да ги потиснат симпатизерите на ПКК, за кои Турција тврди дека се активни во нивните земји.

Анкара, исто така, сака Шведска и Финска да ги укинат ограничувањата за извоз на оружје наметнати на Турција – заедно со неколку други членки на ЕУ – по нејзиниот упад во Сирија во 2019 година за да ја истиснат ИПГ од границата, рекоа официјални лица.

Иако трговијата со оружје на Турција со двете земји е занемарлива и Анкара не сака да преговара за големи набавки на одбранбена опрема со нив, официјалните лица велат дека нивната земја нема да прифати проширување на воената алијанса во земјите што ги блокираат договорите за оружје. Турскиот министер за надворешни работи Мевлут Чавушоглу го објави ова јавно, велејќи дека таквите ограничувања се „против духот“ на алијансата.

Случајот со Грција

Турција го прифати враќањето на Грција во НАТО во 1980-тите, откако двете земји водеа војна во 1974 година за Кипар, и не сака да го повтори она што официјалните лица велат дека сега се смета за грешка во Анкара.

Атина и нејзините сојузници на Кипар подоцна се појавија како клучни пречки што ја блокираа кандидатурата на Турција за ЕУ, отфрлајќи го гласањето во ОН за планот за повторно обединување на Кипар и ангажирајќи се во тековните територијални спорови со Турција за делови од Егејското Море и Медитеранот.

Официјални лица велат дека земјата поучена од таа лекција не би било паметно да се очекува Турција да го промени правецот и да се согласи за членство на Шведска и Финска во НАТО, освен ако прво не се решат споровите и двете земји не се обврзат јавно да се солидаризираат со Турција против курдски групи.

Иако официјални лица велат дека Турција не сака да се пазари за теми кои не се однесуваат на позициите на Финска и Шведска за курдското прашање, споровите меѓу Анкара и НАТО се длабоки, а нејзиниот список со желби е долг.

Турција сака повторно да се приклучи на програмата на најсовремените американски борбени авиони од петтата генерација „Ф-35“, од која беше исфрлена откако купи моќни системи за противракетна одбрана „С-400“ од Русија. Покрај тоа, Анкара има барање до САД да купат десетици воени авиони „Ф-16“ и комплети за да ја надгради својата постојна флота. Покрај тоа, Турција сака САД да ги укинат санкциите поради купувањето на системот „С-400“.

Користењето на сопствената улога кога станува збор за проширувањето на НАТО за да се постигне некоја од овие цели ќе биде голем предизвик. Но, Турција покажа подготвеност да оди далеку, дури и да ја оштети својата економија, на пример поради релативно неодамнешните геополитички спорови околу притворениот американски свештеник, договорот со Русија за противракетен одбранбен систем или воените кампањи против Курдите.

Официјални лица ја отфрлија идејата дека противењето на Турција за влезот на Шведска и Финска во НАТО има некаква врска со нејзините врски со Русија или пријателските односи на претседателот Реџеп Таип Ердоган со рускиот претседател Владимир Путин.

Турција бара модел на среден пат кога станува збор за војната во Украина, бидејќи се обидува да ги балансира односите со Москва, што е клучно за заштита на турските сили стационирани во Сирија, но и со Киев, на кој Анкара му испорачува вооружени беспилотни летала што Украина ги користи за да се бори. Против руските сили.

Тие, исто така, негираа дека целата ситуација во НАТО е поврзана со внатрешни политички прашања, отфрлајќи ги шпекулациите дека подигањето на курдското прашање на глобално ниво треба да го искористи Ердоган за да ја консолидира поддршката меѓу националистичките политички елементи пред изборите следната година.

Турција, посочуваат, води надворешна политика во согласност со сопствените национални интереси и би се согласила на проширување на НАТО доколку соодветно се земе предвид загриженоста што ја изрази во однос на двете скандинавски земји.

Одговор од северот

Финскиот претседател Саули Ниинисто, кој во четврток отпатува за Вашингтон со шведската премиерка Магдалена Андерсон, рече дека е оптимист дека може да се разговара за ставот на Турција, без да спомене ниту едно од конкретните барања на Анкара.

Во интервју за ИЛЕ ТВ1 во вторникот, финскиот министер за надворешни работи Пека Хаависто рече дека неговата влада е во секојдневен контакт со турските дипломати. Но, тој го заобиколи прашањето на ИПГ, велејќи дека ако Турција е загрижена за ПКК, таа организација е наведена како терористичка организација и е забранета во Финска.

Финска и Шведска во средата официјално ги поднесоа своите апликации за влез во НАТО во седиштето на алијансата. И Шведска и Финска беа неутрални за време на Студената војна, а нивната одлука да се приклучат на НАТО поттикната од руската инвазија на Украина е една од најзначајните промени во безбедносната архитектура на Европа во последните децении.

Генералниот секретар на НАТО Јенс Столтенберг изјави дека безбедносните проблеми на сојузниците мора да се решат и дека НАТО е решен да ги реши проблемите и да дојде до брз заклучок. (Според агенциите)