Српските млекопроизводители на колена, Србија стана увозник на млеко
Во 2021 година Србија извезла 88.692 тони млеко, а увезла 60.114,5 тони. Минатата година извозот падна на 78.948 тони, додека увозот скокна на 83.656 тони.
Во првите три месеци од годинава, дефицитот во трговијата со млеко речиси го достигна дефицитот за целата ланска година. Извезени се 7.109 тони млеко, а увезени се 11.190 тони. Според дневниот весник Данас, државата во 2019 година извезла рекордни 104.574 тони млеко, 32 отсто повеќе од лани, а увезла 3,6 отсто помалку од 2022 година, пренесува СЕЕбиз.
Зголемувањето на увозот и падот на извозот на млеко и млечни производи е само илустрација за падот на млекарството во Србија, кој трае со децении. Тешката ситуација доведе до протести на земјоделците минатата година, кои кулминираа со блокади на патиштата во мај и конечно со мерки на Министерството за земјоделство.
Во февруари беа воведени доплати за млеко од 15 динари за литар млеко и 30 динари за килограм сирење. Оваа мерка се покажа како недоволна, што го покажуваат податоците за увозот за првиот квартал од годинава.
Во мај, по неколкудневни масовни протести, државата се согласи да ја зголеми давачката за увозно сирење на 300 динари за килограм и воведе данок од 300 динари за килограм увозно млеко во прав.
Главни мерки се зголемување на субвенцијата за земјоделските производители од 15 на 19 динари за литар млеко, зголемување на субвенцијата по грло за молзни крави од 30.000 на 40.000 динари и зголемување на субвенцијата по хектар. Но дали овие пари кои државата ќе ги даде на фармерите ќе доведат до зголемување на производството на млеко? Експертите не се сигурни.
Ненад Будимовиќ, претседател на Здружението за сточарство ПКС, за Данас посочува дека е важно да се обезбеди парите што ќе ги добијат фармерите да се користат за зголемување на производството на млеко.
„Цената на млекото во Европа паѓа и тоа е причината што давачките немаа ефект врз увозот. Главно се увезуваат млеко во прав, сирења, главно сирење и путер. Ова е и причината зошто цените на увозните сирења во малопродажбата се пониски од домашните“, објаснува Будимовиќ и додава дека се уште е рано да се процени влијанието на мерките на државата.
„Овие мерки се првиот чекор што мора да доведе до системско решение во одгледувањето млечни говеда. Мора да видиме кои се тие што можат да го намалат производството на млеко, за да го подобрат производството, но не смееме да ги занемариме и малите производители кои произведуваат за себе, за пазар, прават крем…“, посочува Будимовиќ, потсетувајќи на едно од барањата на демонстрантите да се ограничат трговските маржи за основните млечни производи како што се млеко и јогурт.
Некои експерти, од друга страна, се песимисти во однос на одгледувањето млечни говеда, бидејќи пропаѓањето трае со децении, без изгледи за промена на тој тренд.
Земјоделскиот економист Милан Простран истакнува дека во 1990 година во Србија имало 960.000 грла говеда, а денес околу 200.000.
„Тој пад на производството кулминираше минатата година, а трговците ја искористија можноста. Кога почна војната во Украина, претседателот на државата рече дека имаме залихи на сите прехранбени производи освен млекото во прав и тогаш почна увозот. Данокот што беше воведен за увоз не ги обесхрабри, туку само ја зголеми цената на млекото во малопродажба. И понатаму ќе имаме проблем, и покрај мерките на државата за стимулирање на сточарството, не можете да го зголемите производството додека немате крави“, забележува Простран, посочувајќи дека производниот циклус е најдолг во сточарството, а е и многу скап.
Посочува и како се нарушени некогашните односи меѓу примарните производители и млекопроизводителите.
„Млекарниците внимаваат на сопствените интереси и не можат да бидат обвинети за тоа. Ако им се исплати повеќе, ќе увезуваат млеко во прав, наместо да купуваат домашно млеко. Затоа избувнаа тие протести“, забележува Простран. Тој додава дека ефектите од давачките често се само приходи во буџетот, па парите одат во буџетот, а не кај земјоделците како што се надеваат.