Путин се „преигра“ со лажната „убедлива победа“

„Најважниот исход од какви било руски избори е легитимитетот“, им рече Владимир Путин на највисоките руски изборни претставници кога тие се собраа во неговата резиденција надвор од Москва во ноември. „Тоа е основата на политичката стабилност“.

Во неделата, по три дена гласање, истите тие функционери прогласија убедлива победа на претседателот, со што доби рекордни 87 отсто од гласовите. Нема сомнеж дека Путин ќе го искористи исходот како доказ за масовна поддршка. Но, таквите искривени избори – на кои сите предизвикувачи беа отстранети, па дури и мртвите можеби гласаа за него – ризикува да ја поткопа политичката стабилност што тој ја посакува. Овие избори беа историски минимум за постсоветска Русија.

„Со текот на годините, претседателската администрација создаваше сè поповолни услови за себе“, изјави Дејвид Канкија, од независната мониторинг група Голос, за „Политико“. „Но, овој пат достигна невиден врв“.

Дури и без да се земе предвид репресијата врз опозицијата, гласањето беше најмалку конкурентно во модерната историја на Русија: само тројца кандидати избрани од Кремљ го одвојуваа Путин од гласачкото ливче во стилот на Сталин со едно име.

Тоа беше, исто така, најмалку транспарентно гласање: никогаш досега немало толку малку независни набљудувачи со толку мал пристап.

И за првпат, во околу 29 региони, вклучително и оние кои се најподложни на протести, гласањето се одвиваше по електронски пат, опишано од независните изборни набљудувачи како метод на „црна кутија“ дизајнирана да го олесни манипулирањето на гласовите.

Но, можеби најфлагрантното прекршување во „овој пејзаж на незаконитост“, вели Екатерина Шулман, руска политичка аналитичарка во Центарот за Евроазија „Карнеги Русија“ во Берлин, е гласачката армија од „мртви души“.

Ова особено важи за гласовите дадени од „новите територии“ окупирани од Русија во Украина, каде што изборните власти соопштија дека има околу 4,6 милиони потенцијални гласачи. Таа бројка е во согласност со старата украинска статистика од мирнодопски услови, но едвај одговара на моменталната популација.

„Очигледно е дека во време на војна, луѓето ги убиваат или се оддалечуваат“, вели Шулман.
„Таму се води војна и нема јавен надзор“, се согласи Канкија, додавајќи дека на жителите не им треба ни руски пасош за да гласаат. „Значи, каков резултат и да одлучија властите, тие го добија. Тука влегуваме во сферата на чистата фикција“.

Потоа, имаше десетици милиони државни службеници и студенти кои беа принудени да гласаат. Парадоксално, редиците кои можеа да се видат пред некои избирачки места во петокот – денот на кој повеќето беа дојдени да гласаат, веројатно за да им се даде повеќе време на изборните претставници да го дотераат резултатот на задоволителни нивоа – всушност беа приказ на луѓе „одземени од нивните право на глас“, рече Канкија.

„Како во советско време, кога бевте принудени да гласате, сакале или не“.

Низ целата земја, на избирачките места, луѓето се облекуваа во костими, веројатно за да ги поттикнат изборите со малку радост. Но, ниту еден карневал на животни не можеше да го одвлече вниманието од групите идентично облечени фабрички работници, рибари и мажи на коњ кои се појавија да го дадат својот глас во точно исто време.

„Убеден сум дека апсолутното мнозинство од Русите нема да има голема доверба во резултатите од ова гласање“, рече Канкија.

Иако е очигледен циркус, Кремљ можеби не се грижи толку многу. Наместо мерач на јавното расположение, изборите за време на Путин личат на национален тест за подготвеност за државниот апарат. И овој пат, како и минатиот пат, тестот го поминаа. Од државни компании до библиотеки, универзитети и фабрики, претпоставените им даваа инструкции на нивните подредени како и кога да гласаат, а потоа ги малтретираа за докази дека ја завршиле задачата.

Дури и на највисоко ниво, ниту еден од тројцата наводни ривали на Путин не се осмели да се преправа дека оди на победа. Изминатите три дена од гласањето му дадоа на Путин гаранција дека вертикалата на моќта е на место и Русите ќе направат како што ќе им биде кажано.

За Кремљ тоа е корисна потврда пред она што многумина предвидуваат дека ќе бидат турбулентни времиња. По изборите во 2018 година на Русите им беа претставени болни пензиски реформи. Сега се очекува дека Путин би можел да ги зголеми напорите за мобилизација.

Во неделите и месеците што следат, Путин, исто така, ќе ја промени владата, најверојатно во корист на тврдокорните, пишува политичката аналитичарка Татјана Становаја, додавајќи дека тие веројатно ќе ја удвојат посветеноста на Русија кон економијата во време на војна и моралот за време на војната. 

Демонстрантите и елитата

Путин ќе го започне својот петти мандат на грбот на најголемите антивоени протести од почетокот на 2022 година. Слушајќи го повикот да се соберат „напладне против Путин“, илјадници Руси во неделата, расфрлани низ околу 95.000 избирачки места и градови низ светот, излегоа во знак на несогласување.

Доаѓајќи во задниот дел на редиците за антивоениот кандидат Борис Надеждин и неодамна за погребот на Алексеј Навални, флешмобот истакна дека и покрај невидената репресија, способноста на Русите да пружат отпор не е целосно атрофирана.

„Кремљ претрпе три удари врз својот имиџ“, за неколку месеци, рече Николај Петров, консултант во Чатам Хаус.

„Имиџот што Путин го сакаше е уништен“, рече тој, иако додаде дека сè уште нема видливи политички последици.

На повеќе избирачки места низ земјата, некои луѓе исто така се обидоа да нанесат штета на гласачките кутии и избирачките места, со истурање зелена боја и мастило врз гласачките ливчиња или со палење пожари. Иако не е јасно што точно ги мотивирало овие луѓе, многу набљудувачи гледале на саботажните чинови како израз на нивниот сопствен бес и фрустрација. Конечно, многу Руси избраа да го поништат своето гласачко ливче со штиклирање неколку кутии и додавање на свои антивоени пораки или запишување на имињата на опозициските политичари, како што е Навални. Пораките нема да бидат прочитани од Путин, но тие ќе поминат низ рацете на илјадници изборни функционери – и повисоки.

„Главната публика за Кремљ е елитата, токму тие мора да бидат убедени дека позицијата на Путин во изминатите шест години не ослабна, туку стана посилна“, рече Петров.

Но, тој додаде дека би било тешко да ги измамат токму затоа што биле вклучени во местење на гласовите и затоа знаат до кој степен официјалната слика се разликува од реалноста. Меѓутоа, 

„Овде може да дојде до голем раскол“, вели Петров. „Објективно, изборите не ја зајакнаа позицијата на Кремљ. Но, субјективно, Путин може да има впечаток дека ужива целосна поддршка и дека сега има одврзани раце“.

Иронично, повеќе од кој било друг, самиот Путин е тој што би можел да биде најголемиот измамник од неговите наместени гласови.

„Доколку елитата види дека, под притисок на Кремљ, тие денес пријавуваат бројки кои се многу различни од реалните бројки, тие ќе ги извлечат своите заклучоци“, рече Петров. „Тие ќе гледаат наоколу и ќе се прашуваат на кого треба да се обложуваат како следен шеф“. (Политико)