Хаос во Казахстан, пристигнаа и руски војници

Казахстан и понатаму го потресуваат немири. Полицијата тврди дека десетици демонстранти биле убиени. Државните медиуми јавуваат и за најмалку 12 загинати полицајци. Стотици луѓе беа повредени.

Претседателот на Казахстан, Касим-Жомарт Токаев, побара интервенција од Организацијата на Договорот за колективна безбедност (CSTO) – сојуз составен од Русија, Ерменија, Белорусија, Казахстан, Киргистан и Таџикистан – доцна во средата и тоа беше брзо одобрено.

Тоа се случува кога продолжуваат жестоките судири меѓу демонстрантите и полицијата и армијата во Казахстан.

Немирите во Казахстан избија поради драстичното поскапување на горивата, но и незадоволството од корупцијата.

„Терористичките толпи се всушност меѓународни. Тие поминаа сериозна обука во странство и нивниот напад врз Казахстан може и треба да се гледа како акт на агресија. Затоа, потпирајќи се на Договорот за колективна безбедност, ги повикав лидерите на земјите-членки да помогнат Казахстан“, рече Касим Жомарт Токаев, претседател на Казахстан.

Има малку веродостојни информации за бројот на жртвите, но локалните новински агенции цитираа портпарол на полицијата во Алмати, најголемиот град во земјата, кој рече дека десетици луѓе биле убиени за време на нападите на владините згради, пренесува Гардијан.

Градските власти на Алмати во четвртокот соопштија дека 353 полицајци и припадници на безбедносните сили биле повредени, а 12 загинале.

Во четвртокот наутро, пукотници беа испукани додека војниците влегоа на главниот плоштад во Алмати. Неколку оклопни транспортери и десетици војници кои се движеа пеш пристигнаа во четвртокот наутро, при што се слушнаа истрели додека се приближуваа до толпата, изјавија очевидци на Ројтерс.
Државната телевизија во четвртокот објави дека Националната банка на Казахстан ги суспендирала сите финансиски институции. Интернетот во земјава главно е во прекин, како и приемот на мобилни телефони.

Не е јасно колку војници ќе биат испратени или колку долго ќе останат во земјата. Рускиот пратеник Леонид Калашников изјави за Интерфакс дека војниците ќе останат „се додека претседателот на Казахстан смета дека е потребно“. Тој рече дека главно ќе бидат ангажирани во заштитата на „инфраструктурата“ во земјата.

Токаев апелираше до блокот за помош, критикувајќи ги акциите на „терористите“ и тврдејќи дека земјата била жртва на „напади“ од банди обучени од странство, откако поскапувањата на горивото предизвикаа широки протести.

Во средата, демонстрантите ги зазедоа владините згради и, наводно, упаднале на аеродромот во Алмати, трговскиот главен град на земјата.

Казахстанските настани се случуваат во време кога сите очи беа насочени кон можна руска интервенција во Украина. Сликите на полицијата која е совладана од демонстрантите веројатно ќе предизвикаат тревога во Москва, бидејќи друга земја соседна Русија им подлегнува на политичките немири. Казахстан е дел од економската унија со Русија и двете земји имаат долга граница.

Протестите започнаа во западниот дел на земјата викендов, по наглото зголемување на цените на горивото, но брзо се проширија и ги изненадија властите на Казахстан и меѓународните набљудувачи.

Протестите се зголемија поради поширокото незадоволство од Токаев, претседател од 2019 година, и Нурсултан Назарбаев, поранешниот лидер.

„Назарбаев и неговото семејство ги монополизираа сите сектори, од банкарството до патиштата до гасот. Овие протести се за корупција“, рече 55-годишната Зауреш Шекенова, која од неделата протестира во Жанаозен.

Од петте централноазиски републики кои стекнаа независност по распадот на Советскиот Сојуз, Казахстан е најголем и најбогат меѓу нив. Нејзината територија зафаќа површина колку Западна Европа, земјата има и огромни резерви на нафта, природен гас, ураниум и благородни метали.

Но, иако природните ресурси на Казахстан помогнаа да се изгради солидна средна класа, како и значителен слој на супербогати тајкуни, финансиските тешкотии се широко распространети. Просечната месечна плата во земјата е нешто под 600 долари. Банкарскиот систем стана жртва на длабоки кризи предизвикани од нефункционалните кредити.

Како и многу други земји во регионот, ситната корупција е широко распространета. Митингот, кој ја предизвика актуелната криза, се одржа во правливиот нафтен центар во Жанаозен во западен Казахстан.

Областа долго време е огорчена од чувството дека енергетските ресурси во областа не се распределуваат правично меѓу локалното население. Во 2011 година, полицијата застрела најмалку 15 луѓе во градот кои протестираа за поддршка на нафтените работници отпуштени по штрајк.

Кога во саботата стана јасно дека цените на ТНГ за автомобилите, гориво на кое повеќето луѓе во околината ги возат своите автомобили, се удвоиле преку ноќ, трпението истече. На незадоволството брзо се приклучија и жителите од соседните градови, а за само неколку дена протестите се проширија и во останатиот дел од земјата.

Потиснувањето на критичките гласови во Казахстан долго време е норма. Сите поединци кои сакаа да и се спротивстават на владата беа репресирани, изолирани или вклучени. Така, иако овие демонстрации се невообичаено големи – во некои од нив учествуваа повеќе од 10.000 учесници, голем број за Казахстан – ниеден лидер на протестното движење не се истакна. Во поголемиот дел од поновата историја на Казахстан, власта ја држеше поранешниот претседател Нурсултан Назарбаев.

Во 2019 година, тоа се промени кога сега 81-годишниот Назарбаев се пензионираше и го именуваше својот долгогодишен близок соработник Токаев за свој наследник. Како шеф на Националниот совет за безбедност, кој ги надгледува армијата и безбедносните служби, Назарбаев продолжи да има значителна моќ над земјата. Вчера Токаев објави дека ги презема овластувањата на Назарбаев како претседател на Советот за безбедност.

Казахстан моментално се наоѓа во непознати води. Во земјата и претходно имаше големи демонстрации: во 2016 година по усвојувањето на контроверзниот закон за земјиште; и уште еднаш во 2019 година по спорните избори, кои на Токаев му го обезбедија останувањето на власт. Меѓутоа, вакво нешто досега не се случило, пренесува МИА.

Во еден од неговите вчерашни апели до општеството, Токаев вети реформи и навести дека е можна политичка либерализација. Сепак, неговите помрачни изјави кон крајот на денот сугерираа дека тој повеќе би сакал да тргне по порепресивен пат.

Сепак, со оглед на тоа што протестите, барем засега, немаат конкретна крајна цел, тешко е да се каже како ќе завршат. Но, и да не ја урнат власта, се чини можно е да доведат до длабоки трансформации.