Европа се подготвува за зима без руски гас

„Социјалниот мир во Германија е доведен во прашање“, изјави Роберт Хабек, германски вицеканцелар, на 7 јули. Негативецот: цените на природниот гас. Русија ги намалува испораките на Европа како одмазда за нејзината поддршка за Украина. Во Германија, која се потпира на Русија за околу една третина од увозот на природен гас, сметките за енергија се очекува драстично да се зголемат. Цените на бензинот ќе предизвикаат огромни загуби на фирмите; на крајот, Хабек стравува дека тие би можеле да предизвикаат финансиски колапс. Германскиот парламент штотуку усвои закон за енергетска безбедност што ѝ дозволува на владата да ги спасува фирмите погодени од енергетскиот шок. Конечната закана – целосно руско прекинување на испораките – изгледа уште поверодостојна, пишува британски „Економист“.

Опасноста Русија целосно да ги прекине испораките за Европа е сè поверојатна.

Затоа лидерите на ЕУ се подготвуваат за гасна криза која може да замрзне цели сектори од економиите на блокот.

Сценариото во кое богатите европски земји се принудени да ја рационализираат потрошувачката на енергија – и да ги исклучат големите индустрии – стана уште пореално во понеделникот, кога протокот на природен гас во Европа преку гасоводот „Северен тек“ падна на нула.

ПОЛИТИЧКИ КОШМАР

Тоа е дел од планираното 10-дневно затворање на испораките на гасоводот, но аналитичарите и политичарите веруваат дека руски „Гаспром“, кој веќе го запре или ограничи снабдувањето со 12 земји од ЕУ, може да одлучи да не го активира повторно „Северен тек“ кога ќе завршат работите за поправка.

Германскиот вицеканцелар Хабек го опиша ова сценарио како „политички кошмар“.

Што ќе се случува по ремонтот? Според некои аналитичари, Русија нема повторно да го отвори гасоводот и ќе најде изговори да ги запре испораките дури и по завршувањето на 10-дневниот ремонт.

Според Александар Габуев од Фондацијата Карнеги за меѓународен мир во Вашингтон, целосното исклучување на рускиот гас за Европа е клучна алатка во арсеналот на претседателот Владимир Путин да се обиде да ја поттикне поделбата во ЕУ поради Украина пред зимата, кога ефектите од недостигот на гасот ќе се почувствуваат најсилно.

„Природниот гас е очигледно картата што ја држи Кремљ“, коментира Габуев.

Францускиот министер за финансии Бруно ле Мер во неделата рече дека целосното исклучување на рускиот гас за Европа е „најверојатната опција“ и дека земјите од ЕУ треба да се подготват сега.

На 20 јули, Брисел ќе објави план за итна зимска подготвеност во обид да се осигура дека има доволно резерви на гас за да се задоволи максималната побарувачка за топлина и електрична енергија.

Во моментов, сепак, тој план изгледа премногу маглив. Ситуацијата е исклучително сериозна и мораме да бидеме соодветно подготвени за какви било неочекувани случувања, коментираше во понеделникот портпаролот на ЕК.

Друга можност за која се разговара се плановите за спас на енергетските компании, државната контрола на електраните и рационализирањето на потрошувачката на гас за индустријата, пишува „Политико“.

Сегашните вознемирени очекувања во Берлин и Париз се многу далеку од пооптимистичкото расположение пред три месеци во Брисел, кога највисоките претставници на ЕУ најавија координирано постепено укинување на рускиот гас и поставија цел да ја намалат зависноста од рускиот гас за две третини до крајот на годината.

Не е лесно, но е изводливо, изјави тогаш потпретседателот на ЕК Франс Тимерманс.

ЕУ заостанува зад високата цел што си ја постави – од 16 јуни веќе увезе повеќе руски гас отколку што беше предвидено во годишниот буџет. Во исто време, треба да се земе предвид фактот дека Москва целосно го прекина снабдувањето со гас за некои земји од ЕУ, а значително го забави за други.

Во моментов сите го задржуваат здивот и чекаат што ќе се случи по завршувањето на годишното техничко одржување на „Северен поток“.

Кратка паника настана во понеделникот кога италијанската енергетска компанија „Ени“ објави дека испораките од „Гаспром“ паднале од 32 милиони кубни метри дневно до 12 милиони

Сепак, намаленото снабдување со гас е поврзано со исклучувањето на „Северен поток“, а не, како што стравуваа некои, со дополнителното прекинување на руските испораки преку Украина или кракот на „Турски поток“ што минува низ Бугарија.

УСЛОВИТЕ НА КРЕМЉ

Во претходните години, додека траеше одржувањето на „Северен тек“, Русија компензира за намалените испораки преку овој гасовод со увоз на повеќе гас преку други рути. Оваа година, тоа не беше направено – или не е барем засега.

Со почетокот на војната во Украина, Русија почна да ги користи енергетските залихи како средство за пазарење во обид да го поткопа западното единство со притисок за укинување на санкциите.

Портпаролот на Кремљ, Дмитриј Песков во петокот постави услов – обемот на гас преку „Северен тек“ ќе се зголеми од 21 јули, но само доколку Канада дозволи да се вратат гасните турбини, кои се поправаат во Монтреал и се клучни за работата на гасоводот.

На 10 јули, Канада објави дека ѝ ги враќа шесте турбини на Германија, одлучувајќи да направи еднократен исклучок од санкциите против Русија. Канада соопшти дека тоа го прави за да ја ублажи енергетската криза во Европа, и покрај повиците од Украина „да не се предава на уцената на Кремљ“.

Ако Русија не го рестартира „Северен тек“, способноста на Европа да компензира со алтернативни испораки е ограничена.

Претходно оваа година, увозот на течен природен гас во Европа – главно од САД – достигна рекордно ниво. Но, хаваријата на клучниот терминал за извоз во Тексас во јуни ги доведе во прашање плановите на ЕУ да се потпре на Американците – барем до крајот на годината.

Земјите од Персискиот залив понудија да го зголемат производството, но тие понуди доаѓаат со политички барања – како на пример Оман да добие безвизно патување во Европа за своите граѓани.

Цевководниот гас од Азербејџан и Норвешка се зголеми, а овој месец Осло одобри зголемување на производството за поддршка на извозот на гас. Сепак, норвешката влада предупреди дека компаниите веќе достигнале максимални нивоа на производство или се многу блиску до него.

Холандија објави дека веќе успеала да ја намали потрошувачката на енергија за една третина оваа година, што потенцијално ќе дозволи дополнителен гас да се доставува до соседните земји. Но, Холандија предупреди дека зголемувањето на производството од полето во Гронинген, најголемото, но сеизмички опасно во Европа, ќе биде „последна опција“.

Многу аналитичари веруваат дека земјите од ЕУ треба да ја намалат потрошувачката на гас за 15% во следните 10 месеци доколку Русија ја затвори чешмата. Во балтичките земји и Финска, овие ограничувања треба да достигнат 54%.

Политичарите и претставниците на енергетските компании во некои земји повикаа на рационализирање на потрошувачката.

Извршните директори на три од најголемите енергетски компании во Франција упатија заеднички апел до населението да штеди енергија. Политичарите во Холандија ги повикаа луѓето да ја намалат топлината и да се тушираат пократко.

Откако Германија минатиот месец го објави второто ниво од акцискиот план за вонредни состојби, локалните власти веќе спроведуваат различни мерки – намалување на уличното осветлување, намалување на температурата во надворешните базени итн.

СКЛАДИШТА ЗА ГАС

Додека европските пратеници го поздравуваат напредокот во новата регулатива со која ќе се бара складиштето на гас да биде исполнето 80 проценти до ноември, споровите се вжештуваат околу тоа кој ќе плати за гасот и кој ќе има приоритетен пристап до него во случај на вонредна состојба.

Во моментов складиштата за гас во земјите членки се полни 61,6 отсто, пишува „Политико“.

Кога се полни, капацитетите за складирање гас на ЕУ можат да обезбедат во просек една петтина од нејзината годишна потрошувачка на гас, но овие капацитети не можат да се исцедат на нула. Покрај тоа, тие се нерамномерно распоредени низ континентот, што би го отежнало еднаквиот пристап до нив за време на криза.

Досега, 10 земји од ЕУ го активираа првото ниво на „рано предупредување“ на нивните акциски планови за вонредни состојби, што Брисел бара од земјите-членки да го сторат од 2017 година.

Германија, која е силно зависна од рускиот гас, го активираше второто ниво на тревога. Активирањето на третиот степен ќе му овозможи на Берлин да интервенира на пазарот и да стане национален координатор за снабдување со енергија, одредувајќи кои сектори прво да ги прекине.

Во вакво сценарио, креаторите на политиката веројатно ќе започнат со несуштинските сектори како што се автомобилската индустрија, потоа другите индустрии, потоа социјалните сектори и на крајот греењето во домаќинствата.

„Не можеме да ја исклучиме можноста транспортот на гас да не биде обновен потоа од политички причини“, изјави Милер за Си-Ен-Би-Си минатата недела.

Енергетските аналитичари се согласуваат дека ризикот од привремен прекин е висок, особено затоа што протокот на рускиот гас веќе е намален за околу 60% во последните месеци.

Аналитичарите од консултантската компанија за политички ризици „Еуроазија груп“ изјавија дека доколку Путин организира целосно прекинување на испораките на гас по планираниот крај на ремонтот на гасоводот „Северен тек 1“, Германија најверојатно ќе биде принудена да се префрли на третото ниво од нејзиниот трифазен итен план за гасот.

На ова ниво, германскиот регулатор, Bundesnetzagentur, ќе треба да одлучи како да го дистрибуира снабдувањето со гас низ целата земја.

Хенинг Глојштајн, директор за енергија, клима и ресурси во „Евроазија груп“, изјави за CNBC дека таквиот потег би претставувал сценарио за „максимална економска војна“.

„Германија стана жариште за целата ЕУ“, рече Глојштајн. „Германија има најголемо население во Европа, таа е најголема економија, таа е најголем потрошувач на гас, таа е најголемиот единствен увозник на руски гас и има девет копнени граници. Значи, што и да се случи во Германија се прелева и во остатокот од Европа“.

Русија го прекина снабдувањето со гас за неколку европски земји кои одбија да го исполнат барањето на Путин за плаќање гас за рубли.

„Тоа е всушност причината зошто, иако… мислиме дека Русија малку ќе врати“, рече Глојштајн. „Тие сакаат малку договор за пазарење во случај Европејците дополнително да ги заострат санкциите за да можат Русите да возвратат со тоа“.

Во понеделникот Германија и Чешка објавија дека „ќе се здружат за да обезбедат оперативна соработка и координација во случај на целосно прекинување на испораките на гас, што би можело да се случи во наредните недели“.

Шефицата на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, изјави дека Европската унија треба да направи итни планови за да се подготви за целосно прекинување на рускиот гас по инвазијата на Кремљ врз Украина.

Фон дер Лајен рече дека комисијата планира да објави планови за вонредни состојби ширум ЕУ во средината на јули за да обезбеди „проток на гас кон онаму каде што е најпотребно“ во случај на целосно прекинување на испораките на руски гас.

Таа рече дека блокот треба да биде подготвен за шокантни нарушувања кои доаѓаат од Москва. „Ние исто така треба да се подготвиме сега за понатамошно нарушување на снабдувањето со гас, па дури и целосно прекинување на снабдувањето со руски гас“, рече Фон дер Лајен пред Европскиот парламент на 6 јули во Стразбур.

„Очигледно е дека Путин продолжува да ја користи енергијата како оружје“, рече таа, додавајќи дека Русија веќе ја намалила испораката на гас до 12 земји-членки на ЕУ. „Треба да се осигураме дека во случај на целосно прекинување, гасот да тече кон онаму каде што е најпотребно. Мораме да обезбедиме европска солидарност.

Германскиот канцелар Олаф Шолц, исто така, ја обвини Русија дека ја користи енергијата како оружје и рече дека Германија премногу долго се потпира на снабдувањето со енергија од Русија.

„Денес мораме да сфатиме: Русија ја користи енергијата како оружје. Никој не верува дека Русија го намалува снабдувањето со гас само од технички причини“, рече Шолц на 6 јули на собирот на Германското здружение за обновлива енергија.

Шолц најави дека германската влада ќе влезе во „турбо брзина“ во проширувањето на обновливите извори на енергија.

„Секоја турбина на ветер, секоја фотоволтаична централа, секоја постројка за биомаса е чекор на патот да го направиме нашето снабдување со енергија понезависно и поодржливо за да се осигураме дека е безбедно и останува достапно“, рече тој. (Според агенциите)