Четири децении од антологиската плоча „Пакет аранжман“


Ако ВИС „Идоли“ го издадеше „Маљчики “ во 1978 година, сигурно ќе имаа политички проблеми. Бидејќи беа објавени во 1981 година, тоа апсолутно никому не му пречеше, рече Влада Дивљан, на чии зборови нѐ потсетува Петар Јанјатовиќ, музички новинар, по повод четири децении од објавувањето на култната плоча „Аранжман на пакет“.

„Беше симпатично тоа зезање со реал социјализмот“, вели Јањатовиќ за „Данас“.

Тој потсетува дека тоа време беше обележано со болеста и смртта на друг Тито, ограничувања на електричната енергија, парните возења.

„Повеќето политичари тогаш ја зазедоа почетната позиција, чекајќи Тито да умре, а потоа да се затрча за своето парче на моќ“ – истакнува Јањатовиќ, додавајќи дека во таква вознемирена ситуација, владата посветувала помалку внимание на она што се случува на сцената. Климата беше ослободена и во медиумите почнаа да се појавуваат во работи кои само две години пред тоа беше сосема незамисливо да се појавува во јавноста“, се сеќава Јањатовиќ.

Компилацијата со три нови, млади и сосема различни белградски бендови – ВИС „Идоли“, „Електричен оргазам“ и „Шарло акробата“, беше објавена од издавачката куќа Југотон во февруари 1981 година, иако заедничката презентација беше нешто што овие музичари најмалку го посакуваа.

Главните „виновници“ за компромисот „ол инклузив“ беа познаниците Енцо Лесиќ, поранешен клавијатурист на „Индекси“, кој го отвори првото приватно студио „Друга маца“ во Белград и Синиша Шкарица, музички рок-уредник на „Југотон“.

Слушајќи ги песните што Лесиќ имал намера да ги спакува за составување на таканаречената звучна слика на Белград, двајцата забележале дека овие три бенда имаат токму таков, пред сè, поинаков сензибилитет, кој носи со себе здив на промена.

Во подоцнежните години, оваа промена ќе биде формулирана како инаугурација на нов бран во историјата на нашата популарна музика, „нулта точка“ на југословенскиот рокенрол, пресвртница или, како што повеќе пати истакна писателот Давид Албахари, „’Пакет аранжман’ е најзначајната плоча затоа што го претставува знакот на промената, време кога рокот навистина стана дел од културата и, барем во нашата област, дефинитивно потврди дека урбаниот карактер е неговата главна одлика“.

Здивот одеднаш се претвори во дух.

Петар Јањатовиќ смета дека „Пакет аранжман“ е фасцинантен од денешна перспектива, бидејќи станува збор за плоча на која секоја втора песна беше на еден или друг начин радио хит, која се свири и денес.

Според неговата проценка, „целиот стил“ на новиот бран се засновал на фактот дека нови песни, групи и албуми се појавувале речиси на неделно ниво.

„Се појавија нови, креативни луѓе, летаа песни… Кога првпат ја слушнав ‘Таа се буди’, помислив дека имаат проблеми со ритамот. Јас воопшто не го разбирав целото тоа бело реге. Тоа беше сосема поинаков стил, отскокнуваше од сè што се свиреше порано во Југославија. Бидејќи Вд ги комбинираше тие чудни ритмови, тоа дотогаш никогаш не беше снимено во југословенскиот рокенрол. Од друга страна, ‘Идоли’ со нивното истражување на широк спектар на теми и меридијани. Русија, Германија и Америка во три песни. ‘Оргазам’, па не можам да се сетам дека порано имало толку убедлива психоделија како во „Кога крокодилите доаѓаат’. Фасцинантно е што Гиле, кој во тоа време имаше 18 години, направи толку голема и зрела песна“, потсетува Јањатовиќ. Според него, „тој вид преиспитување до тогаш немало во домашната музика“. „Немаше многу такви песни, и тие започнаа да работат на сосема поинаков начин во рамката од три минути. Значи, кратко, ефикасно и навистина оригинално“, наведува Петар Јањатовиќ.

Специфичноста на секоја од овие три бендови остана теза до ден-денес, со одредени сличности воспоставени помеѓу „Електричен оргазам“ и „Шарло“, додека „Идоли“ одржуваа безопасна позиција. Срѓан Шапер се согласува со тоа.

„Вистина е. ‘Електричен оргазам’ и ‘Шарло’ вежбаа во СКЦ, во подрум, а ние вежбавме во подрумот на зградата на Владата (додека не нè избркаа соседите), а потоа во една соба, а подоцна и во гаражата кај Крле. Така, тие беа постојано во проток на луѓе и информации, и кога сакаа и кога не сакаа, а ние, повторно, само кога сакавме. ‘Идоли’ беа различни и затоа што беа помалку специфични (но тоа е типично за сосема нов бран), односно потешко беше да се класифицираат. Бевме неврзани“, објаснува Шапер за „Данас“.

На прашањето како го гледа од оваа дистанца дизајнот на плочата „Пакет аранжман“, тој одговара дека тоа го прави „со симпатија “, иако членовите на „Идоли“ протестираа за време на неговото создавање.

На прашањето која му е омилена песна од „Пакет аранжам“ а да не е од „Идоли“, Шапер одговара – „’Таа се буди’, и тогаш мислев, а и сега, дека е феноменална“ (Данас)