Се чини дека темната енергија слабее. „Универзумот може да заврши со голема криза“

Темната енергија, мистериозната сила што го поттикнува ширењето на универзумот, се чини дека слабее, според истражувањето кое би можело фундаментално да го промени сегашното научно разбирање за судбината на универзумот.

Доколку се потврдат, резултатите од тимот што го користи спектроскопскиот истражувачки инструмент за темна енергија (DESI) во Националната опсерваторија Кит Пик во Аризона би можеле да имаат далекусежни импликации за теориите за еволуцијата на универзумот. Тие ја зголемуваат можноста дека сегашното ширење на универзумот би можело да биде обратно во процес познат како Големото контракција, пишува Гардијан.

„Она што го откриваме е крајно интригантно. Возбудливо е да се мисли дека можеби сме на работ на големо откритие за темната енергија и фундаменталната природа на нашиот универзум“, рече професорката Алекси Леото-Харнет, портпарол на тимот DESI и космолог на Универзитетот во Калифорнија, Санта Круз.

Новите откритија ја доведуваат во прашање судбината на универзумот
Темната енергија за прв пат беше откриена во доцните 1990-ти, кога астрономите ги проучуваа експлозиите на далечни супернови за да истражат како стапката на проширување на универзумот се менува со текот на времето. Се очекуваше гравитацијата да го забави ширењето што се случува од Големата експлозија, но наместо тоа, податоците покажаа дека вселената всушност се шири побрзо, што значи дека е управувана од некоја непозната сила, наречена темна енергија.

Темната енергија до сега се сметаше за константна, што би значело дека универзумот би завршил во сценарио познато како Големо замрзнување, кога галаксиите би се оддалечиле толку многу што дури ни светлината повеќе нема да може да го премости јазот. Новите податоци, презентирани на Глобалниот самит за физика, ја доведуваат таа теорија во прашање.

Инструментот DESI, кој користи 5.000 оптички влакна за мапирање на универзумот со невидена прецизност, во своето последно истражување вклучи 15 милиони галаксии, покривајќи период од 11 милијарди години космолошка историја. Овие податоци им овозможија на научниците да ја создадат досега најдеталната тродимензионална мапа на универзумот.

Темната енергија губи сила – што значи тоа?
Резултатите сугерираат дека темната енергија била најсилна кога универзумот бил околу 70% од неговата сегашна возраст, но дека оттогаш ослабела за околу 10%. Со други зборови, универзумот сè уште се шири со забрзана брзина, но темната енергија постепено слабее.

„Она што го откриваме е дека навистина има нешто што ги турка галаксиите една од друга, но таа сила не е константна. Таа слабее“, вели професорот Карлос Френк, космолог на Универзитетот во Дурам и член на тимот DESI.

Податоците сè уште не го исполнуваат прагот од пет сигма на статистичка доверба, што е златен стандард во физиката за потврдување откритија. Но, многу научници од тимот DESI се префрлија од првичниот скептицизам кон верувањето во точноста на податоците во последните месеци. „Немам повеќе сомнежи“, рече Френк. „Детално ги проучував податоците. Ова е солиден резултат. Сведоци сме на колапс на стара парадигма и појава на нова.

Професорот Џон Пикок, космолог на Универзитетот во Единбург, минатата година беше скептичен во врска со теоријата дека темната енергија се менува, но сега признава дека се предомислил. „Екстремните тврдења бараат екстремни докази“, рече Пикок. „Речиси ништо во науката не е доволно сигурно за да се обложувам, но не би имал проблем да вложам 1.000 фунти за овој резултат.

Сепак, другите се повнимателни. Професорот Џорџ Ефстатиу од Универзитетот во Кембриџ, кој не беше вклучен во истражувањето, рече: „Мојот заклучок од оваа анализа е дека мерењата сè уште не даваат убедлив доказ за променливата темна енергија. Можеби тоа ќе го направат кога DESI ќе собере уште повеќе податоци“.

Дали универзумот ќе заврши во Големата криза?
Ако темната енергија продолжи да слабее до точка каде што станува негативна, универзумот би можел да заврши со обратен Биг Бенг, сценарио познато како Голема криза. Во тој случај, проширувањето на универзумот не само што би забавило, туку би почнало да се враќа назад, додека не се сруши во себе, пишува Гардијан.

Научниците сè уште не знаат зошто темната енергија слабее. Генерално се проценува дека сочинува околу 70% од универзумот, а остатокот е темна материја и обична материја. Можно е ова откритие да укажува на фундаментални промени во законите на физиката или да сугерира дека клучен дел од сложувалката сè уште недостасува во нашето разбирање за универзумот.

„Фер е да се каже дека немаме поим што е темна материја или темна енергија. Теоријата за постојана темна енергија веќе е доволно предизвикувачка. Како работите да не се доволно комплицирани“, вели професорот Офер Лахав, астроном од Универзитетскиот колеџ во Лондон и член на тимот DESI. „Но, има и позитивна страна на ова. Дваесет години сме заглавени со темната енергија. Сега физичарите конечно имаат нови прашања“, заклучува тој.