4 февруари во историјата – Почна Конференцијата во Јалта за поделба на интересите во Европа


 

Американскиот претседател Френклин Рузвелт, британскиот премиер Винстон Черчил и советскиот лидер Јосиф Сталин се сотанаа да разговараат за сојузничките воени акции против Германија и Јапонија и да се обидат да решат некои мачни дипломатски прашања.

Додека на конференцијата во Јалта беа постигнати голем број важни договори, тензиите околу европските прашања – особено судбината на Полска – го навестија распаѓањето на Големата алијанса што се разви меѓу Соединетите Држави, Велика Британија и Советскиот Сојуз за време на Втората светска војна и ја навести студената војна.

На состанокот во градот Јалта на советскиот полуостров Крим од 4 до 11 февруари, Рузвелт, Черчил и Сталин пристигнаа со свои агенди за конференцијата. За Сталин, повоената економска помош за Русија и американското и британското признавање на советската сфера на влијание во источна Европа беа главните цели. Черчил ја имаше во својот ум пред сѐ заштитата на британската империја, но исто така сакаше да го разјасни повоениот статус на Германија.

Целите на Рузвелт вклучуваа консензус за основање на Обединетите нации и стекнување советски договор за влегување во војна против Јапонија откако Хитлер ќе биде поразен. Никој од нив не ја напушти Јалта целосно задоволен. Немаше дефинитивно определување за финансиска помош за Русија. Многу прашања кои се однесуваат на Германија беа одложени за понатамошна дискусија. Што се однесува до Обединетите нации, Сталин сакаше сите 16 советски републики да бидат претставени во Генералното собрание, но се задоволи со три (Советскиот Сојуз како целина, Белорусија и Украина). Сепак, Советите се согласија да се приклучат во војната против Јапонија 90 дена откако Хитлеровата Германија беше поразена.

It was over the issue of the postwar status of Poland, however, that the animosity and mistrust between the United States and the Soviet Union that would characterize the Cold War were most readily apparent. Soviet troops were already in control of Poland, a procommunist provisional government had already been established, and Stalin was adamant that Russia’s interests in that nation be recognized. The United States and Great Britain believed that the London-based noncommunist Polish government-in-exile was most representative of the Polish people.

Меѓутоа, во врска со прашањето за повоениот статус на Полска, непријателството и недовербата меѓу Соединетите Држави и Советскиот Сојуз што ќе ја карактеризира студената војна беа најмногу очигледни. Советските трупи веќе ја контролираа Полска, веќе беше формирана прокомунистичка привремена влада, а Сталин беше категоричен да се признаат руските интереси во таа држава. Соединетите Држави и Велика Британија веруваа дека некомунистичката полска влада во егзил со седиште во Лондон беше најпретставувачка за полскиот народ.

Сталин, Рузвелт и Черчил се зафатија за повоените работ,и како што се создавањето на Обединетите нации, судбината на Источна Европа и „распарчувањето“ на Германија.

Конечниот договор само прогласи дека во Полска треба да се формира влада со „поширока основа“. Слободните избори за одредување на иднината на Полска беа навестени за некаде во иднината. Многу американски претставници беа згрозени од договорот, за кој веруваа дека ја препушта Полска на комунистичка иднина. Меѓутоа, Рузвелт сметаше дека во моментот не може повеќе, бидејќи советската армија ја окупираше Полска.

Како што студената војна стана реалност во годините што следеа по Конференцијата во Јалта, многу критичари на надворешната политика на Рузвелт го обвинија дека „се распродал“ на состанокот и дека наивно му дозволил на Сталин да се избори за своите интереси. Сепак, се чини сомнително дека Рузвелт имал многу избор. Тој можеше да обезбеди руско учество во војната против Јапонија (Русија ѝ објави војна на Јапонија на 8 август 1945 година), ги воспостави основните принципи на Обединетите нации и направи колку што беше можно за да го реши прашањето за Полска. Додека Втората светска војна сè уште беснеше, негов примарен интерес беше одржувањето на Големата алијанса. Тој веруваше дека проблематичните политички прашања може да се одложат и да се решат по војната. За жал, Рузвелт никогаш не ја доби таа шанса – речиси точно два месеци по завршувањето на конференцијата, Рузвелт доживеа мозочен удар и умре.