24 август во историјата – Вулкан ги уништи Помпеја и Херкуланеум
Ерупцијата на Везув во 79 година од н.е. е една од најпознатите и најкатастрофални вулкански ерупции во историјата. Оваа ерупција се случила на 24 август и резултирала со уништување на римските градови Помпеја и Херкуланеум, кои се наоѓале во близина на Неаполскиот Залив во југозападна Италија.
Везув е еден од ретките активни вулкани на европскиот континент, а неговата ерупција во 79 година од н.е. била толку моќна што ги закопала овие градови под неколку метри вулканска пепел, гасови и карпи за само неколку часа.
Во времето на ерупцијата, Помпеја била град со околу 11.000 жители, познат по својата богата култура, луксузни вили, термални бањи и храмови. Херкуланеум, помал, но подеднакво богат град, бил популарно летно одморалиште за римските патриции, познат по своите монументални градби и спектакуларни крајбрежни вили. И двата града биле изненадени од ерупцијата, бидејќи првите знаци на вулканска активност биле игнорирани или слабо разбрани.
Ерупцијата на Везув била повеќефазна. Сѐ започна со моќна експлозија што исфрли огромни количини пепел и гасови високо во атмосферата. Овој облак брзо падна на земјата, покривајќи ги Помпеја и Херкуланеум со дебел слој пепел и лава. Во Херкуланеум, за разлика од Помпеја, ерупцијата предизвика масивни лавински текови, што резултираше со побрзо и поцелосно уништување на градот. Жителите кои не избегаа веднаш беа закопани и задушени за неколку минути.
Проценките за бројот на жртви за време на ерупцијата на Везув во 79 година варираат, но се верува дека помеѓу 13.000 и 16.000 луѓе ги загубија животите. Повеќето од овие жртви беа од Помпеја и Херкуланеум, но и од други населби во близина на вулканот. Археолозите досега открија околу 1.500 тела во Помпеја, но се верува дека многу не се откриени или беа целосно уништени за време на ерупцијата и пирокластичните текови.
Малку тела биле пронајдени во Херкуланеум бидејќи градот бил покриен со многу погуст и потопол материјал, што веројатно предизвикало побрза смрт и поцелосно уништување на телата.
Еден од најважните извори на информации за оваа катастрофа се списите на Плиниј Помладиот, римски писател и очевидец на настанот. Тој детално го опишал текот на ерупцијата од безбедноста на оддалечениот Мисенум, каде што ја гледал смртта на својот чичко, Плиниј Постариот, кој се обидувал да спаси луѓе од брегот. Списите на Плиниј ни даваат непроценлив увид во динамиката на ерупцијата и реакциите на населението.
По ерупцијата, Помпеја и Херкуланеум биле заборавени сè до нивното повторно откривање во 18. век. Ископувањата што следеле дале неверојатен увид во секојдневниот живот на Римјаните, со многу згради, мозаици, фрески, па дури и фосилизирани тела зачувани под слоеви пепел. Денес, овие два града се важни археолошки локалитети кои ни даваат единствена можност да ја проучуваме римската цивилизација и последиците од вулканските ерупции.
Оваа ерупција на Везув останува траен потсетник за деструктивната моќ на природата и непредвидливоста на вулканската активност. Нејзината важност лежи не само во неговиот историски контекст, туку и во неговото геолошко и археолошко значење, бидејќи ни помага да разбереме како вулканските ерупции можат да ги обликуваат и уништат човечките заедници.