Еднакво среќни, или несреќни
Ерол Ризаов
Можно ли е Македонија и Грција да станат добри соседи? Ако не е можно, лесно ќе се најдат милион причини тоа да не се случи. Како што се наоѓаше редовно во изминатите 27 години. Во тој случај преговорите ќе бидат само парада и обид другиот да биде виновен за неуспехот, на голема радост на загрижените патриоти на двете страни. За заемно добро решение двете страни треба да ги отстранат пречките и да се најдат на половина пат, да изберат дали поради тоа ќе бидат еднакво несреќни, или еднакво среќни пред своите противници. Нашата несреќа е во тоа што ако нема решение единствен губитник е Македонија. Ние сме тие што бараме влез во ЕУ и во НАТО, а не Грција, таа е таму одамна.
И Грција и Македонија имаат лимити до каде можат да одат, без оглед дали црвените линии се јавно соопштени и се повторуваат секој ден како грчките. што внесува паника во Македонија, или се премолчуваат како македонските, што ги вознемирува дежурните чувари на националните интереси во Грција. Преговарачите добро ги знаат црвените линии и пред отворени и зад затворени врати. Во најновите вести во употреба се два нови збора. Се бара одржливо решение и решение за стабилна држава и регион. Зборовите „одржливо“ и „стабилно“ кажуваат дека сѐ уште има многу работа и дека се оди во правец да се направи меѓудржавен договор со гаранција на ОН кој води кон добрососедство и стабилност на Македонија и на целиот регион. Но и натаму се инсистира на уставни промени иако се помалку валидни од меѓудржавен договор, што означува тенденција кон неуспех бидејќи на преговарачите им е добро познато дека такво нешто е неизводливо во македонскиот парламент при овие односи на силите. Дали тоа ќе биде драматичен прекин на преговорите или цивилизациски, тоа е сеедно. Во двата случаи многу лошо.
Во оваа фаза од преговорите веќе би требало да преовладува сознанието дека ни на Грција, ни на Европа, ни на Балканот, а најмалку на Македонија, не им е во интерес лош договор кој многу бргу ќе се покаже како неодржлив. Трговијата со надмудрување, па дури и со дипломатски вештини и потклекнување на притисоци не го прави трајно одржлив договорот.
Отстранувањето на причините за лоши односи меѓу соседите е најважната работа што треба да ја постигнат компромисите. На тој темел од толеранција е создадена ЕУ, по стогодишни војни и милиони жртви и разорувања, со дебели вековни наслаги на омраза кои сѐ уште тлеат под пепелта на интересите. Можностите за подобар живот и посигурна иднината, сепак, се покажаа посилни од омразата и од минатото. Меѓутоа, на цел Запад, на сите „засегнати“ страни, особено на Исток кај новопримените членки и денес ќе сретнете луѓе кои се убедени дека нивната татковина е излажана и дека тие го извлекле подебелиот крај од стапот што влегле во ЕУ и во НАТО. За тоа на Запад постојат томови и томови книги и илјадници текстови, а во политиката, особено пред избори, дури и во срцето на ЕУ, сѐ уште главна тема на некои политички партии се пресметките и калкулациите колку економски се оштетени граѓаните и државите што ја финансираат раскалашната бриселска бирократија и гломазниот чиновнички апарат. Кога тоа не е доволно да се остварат целите, следуваат повиците за тревога дека е нарушена самостојноста, дека на удар се виталните национални интереси, па дури и тоа дека јазикот на повеќе милионски народи е под наезда на англискиот.
Тоа се редовни теми не само на разните евроскептици, туку и кај обичните луѓе, особено по терористичките напади и порастот на уличниот криминал чии носители се разните источноевропски мафијашки банди, но и чесните и работливи дојденци, инженери, лекари, програмери, возачи, мајстори… кои ги уриваат платите на староседелците поради што предизвикуваат големи отпори. На Исток, пак, кај новопримените држави во ЕУ и во НАТО сѐ уште се водат дебати и расправи дека се изневерени очекувањата и дека граѓаните не добиле ништо посебно со влезот во лажниот рај. Такво нешто ќе слушнете и од Словенци, и од Хрвати, од Бугари, и од Романци, па дури дека им било поарно кога биле сами и независни, а некои тврдат дека им било поарно за време на Николае Чаушеску и Тодор Живков. Меѓутоа, ноторен факт е дека никој од новите членки не побарал заминување од ЕУ и од НАТО. Луѓето на Исток, па и од средна Европа нормално е да ги истиснат од свеста долгите опашки пред празните продавници и големата беда. Одвај чекам да ги прочитам, па ако ме послужи здравјето да ги напишеме првите критики кон ЕУ и кон НАТО, ама како нивни членки. Тоа ми наликува како кога во Словенија, во Хрватска, во Грција во Бугарија се критикува бавниот раст на стандардот, а во првите три наброени држави просечната плата е околу илјада евра, во Словенија 1.160, а во Бугарија била најмала во ЕУ. Да точно, ама најмала во ЕУ, но поголема отколку кај нас. Тоа ви е исто како кога ние се чудиме зошто во Хрватска се критикуваат жестоко програмите на телевизиите, а нам ни изгледаат одлични. Тоа е резултат на фактот дека ним им се изострени критериумите и мерките за успешност. Тие веќе се споредуваат со Европа, а не со нас последните копуци на Балканот кои ги изгубија и критериумите и хоризонтите, кои се сведоа само на тоа како да се преживее, или избега од многу саканата ни татковина.
Ако дојде до решение меѓу Грција и Македонија и кај нас ќе биде работата, Данајците пак не излажаа, ни подарија тројански коњ. Препотентните Елини и Византијци ќе трубат постојано дека словенските варвари повторно ја загрозуваат цела Елада. Ако тој национализам во Европа трае 73 години по Втората светска војна и сто години по Првата светска војна и уште 200 години на меѓусебни војни пред тоа, на Балканот ќе трае најмалку двојно повеќе. Но, ете во овој момент по неколку регионални и глобални настани се наредија коцките кои овозможуваат да дојде до заемно прифатливо решение. Владите и премиерите на двете земји, кои овој пат не се инцидент на историјата како досега, имајќи ги предвид пред се глобалните стратегиски интереси на ЕУ и на Америка, препознаа можност да го направат подобар животот на своите граѓани и да изградат пријателски и сојузнички односи. Решението на проблемот меѓу Грција и Македонија, кој трае многу подолго од наметнатиот спор за уставното име, би можел да биде историски пример за целиот регион, новоименуван како Западен Балкан, иако таква топонимска одредница не постои и повеќе има лоша политичка, отколку географска конотација. Останувам на тврдењето дека ако можат Грција и Македонија да најдат решение, тогаш можат да се договорат и Србија и Косово и сите страни во Босна, се разбира, уште полесно Грција и Албанија. Што би означило трајно стабилна Јужна Европа, што е од несомнен интерес на светот.