Вирусот на стравот

Недостаток на вистинити јавни информации може да доведе до теории на заговор, кои стануваат смртоносни кога политичарите или медиумите намерно ги разбудуваат

ИАН БУРУМА

Во септември 1923 година, големиот земјотрес Канто уништи голем дел од Токио, најмногу заради пожарите. Гласините се ширеа и честопати се повторуваа во главните печат, обвинувајќи ги Корејците, презирано и сиромашно малцинство, дека планирале да ја искористат катастрофата со започнување насилен бунт. Јапонски надобудници, вооружени со мечеви, бамбусови копја, па дури и оружје, нападнаа секој што звучеше или изгледаше корејски. Околу 6.000 луѓе беа убиени додека полицијата гледаше отстрана и понекогаш учествуваше.

Ова не беше некој уникатно јапонски феномен. Толпите што масакрираат непопуларни малцинства остануваат премногу чести. Кога неодамна Хиндусите започнаа да убиваат муслимани во Делхи, индиската полиција беше исто толку пасивна или виновна, како што беа јапонските власти во 1923 година. Не треба да се вратиме во европската или американската историја за да пронајдеме слични, па дури и полоши случаи на линч и масовни убиства.

Нерационалното насилство често произлегува од паника. И паника лесно може да се појави за време на здравствена криза или после природните непогоди. Недостаток на вистинити јавни информации може да доведе до теории на заговор, кои стануваат смртоносни кога политичарите или медиумите намерно ги разгоруваат.

Во Јапонија во 1923 година, Министерството за внатрешни работи им кажа на полицајците да внимаваат на Корејците за кои се чинеше дека бараат проблеми. Во Делхи, локален политичар на владејачката партија Баратија џаната, Капил Мишра, ги поттикна луѓето на насилство, ветувајќи дека ќе испрати толпа народ за да го растури мирниот муслимански протест, ако полицијата прва не запре.

Може ли сегашната паника за новиот коронавирус, КОВИД-19, да има слични последици? За среќа, досега немаше масакри. Но, однесувањето на некои политичари е вознемирувачко. Во Италија, Матео Салвини, екстремно десничарскиот опозициски лидер, рече дека мигрантите се закана за земјата како носители на вирусот и ја критикуваше владата за спасување голем број африкански бегалци. Десничарските националисти во Грција повикуваат на концентрациони логори за бегалци за заштита на населението од инфекција.

И тука е американскиот претседател Доналд Трамп. Неговата главна загриженост е дека паниката за КОВИД-19 ќе им наштети на берзите. Значи, првото нешто што го направи тој беше да ги обвини своите политички противници за „политизација“ на епидемијата. Ова јасно не е најдобриот начин за правилно информирање на јавноста и обезбедува цврста основа за теории на заговор. Синот на Трамп, Доналд јуниор, отиде подалеку и објави дека демократите се надеваат дека болеста ќе убие милиони луѓе само за да го победат неговиот татко. Том Котон, републикански американски сенатор од Арканзас и можен иден кандидат за претседател на САД, ги повтори демантираните шпекулации дека кинеската влада го произвела КОВИД-19 како биолошко оружје.

Ваквите апсурди понекогаш омекнуваат кога предизвикуваат премногу јавно негодување. Но штетата е веќе направена. Еден пријател во Њујорк забележа минатата недела како едно голем бел маж им се втурнал на две жени со азиски изглед, велејќи им дека се надева дека коронавирусот ќе ги убие, „исто како што ние им направивме на вашите луѓе во Хирошима“.

Овој човек беше јасно непоколеблив. Некој би се надевал дека повеќето Американци, вклучително и повеќето бели мажи Американци, ќе бидат згрозени од ваквото однесување. Проблемот е во тоа што кога познати сенатори и други високи функционери започнуваат да ги зголемуваат теориите на злобните теории, некои луѓе се чувствуваат дека им е дозволено да кажуваат и да прават работи што не би можеле вообичаено. Не се потребни многу вакви луѓе за да формираат насилна толпа.

Ова е причината зошто не е во ред да се квалификуваат луѓето што убиваат во име на расна, политичка или религиозна идеологија, како едноставно луди осаменици. Фигури како Андерс Брејвик, кој уби 77 лица во Норвешка во 2011 година, како дел од неговата војна за да го спаси Западот од марксистите, мултикултуралистите и муслиманите, навистина може да бидат осамени извршители. Но, луѓето што шират теории на заговор кои ги разгоруваат главите на ваквите убијци, носат барем одредена одговорност. Истото важи и за муслиманските екстремисти кои повикуваат на света војна против злите неверници или политичари кои тврдат дека бегалците кои носат ужасни болести им се закануваат на нивните земји.

КОВИД-19 е закана, како и сите болести што можат да доведат до пандемија. Па сепак, Трамп се обиде да го намали буџетот за Центрите за контрола и превенција на болести и не ги замени тимовите на Советот за национална безбедност, одговорни за пандемиска реакција. Претседателот и неговите приврзаници немаат доверба во експертите, а човекот назначен да ја води борбата против коронавирусот, потпретседателот Мајк Пенс, е скептичен во врска со науката.

Но, науката, а не молитвите, ќе биде потребна за да запре болест која му се заканува на светот. Изградба на големи sидови или туркање на луѓето во концентрациони логори, освен што се нехумани, не се ниту ефикасни лекови. И користењето на кризата за поттикнување на омраза може да има смртоносни последици. Она што е потребно е експертиза, меѓународна соработка и зборови од нашите политички лидери кои се обидуваат да ги смират стравовите. За жал, во премногу делови на светот, го гледаме токму спротивното.

(Проект синдикејт)

(Иан Бурума е автор на повеќе книги, вклучувајќи ги „Година нула: Историјата на 1945“ и „Романса во Токио: Мемоари“)