Трампизација на Европа

ПАРИЗ –На Виктор Орбан, пријател на американскиот претседател Доналд Трамп и рускиот претседател Владимир Путин, може да му се забележи за многу работи. Но, унгарскиот премиер не греши кога истакнува дека штотуку бевме сведоци како Трамп „ја јаде [претседателката на Европската комисија] Урсула фон дер Лајен за појадок“. На крајот на краиштата, нацрт-трговскиот договор што Европската Унија го склучи со Соединетите Американски Држави поставува царина од 15% за поголемиот дел од европскиот извоз во САД, наспроти царина од 0% за американскиот извоз во Европа. Јасно е дека натпреварот оди кај Трамп, 15 спрема нула.

Оваа очигледна асиметрија е далеку од она што Европа го бараше – имено, речиси нула царини од двете страни. И уште полошо, рамката предвидува и 750 милијарди долари присилни купувања на американска енергија, 600 милијарди долари европски инвестиции во САД и дополнителни нарачки на воена опрема произведена во САД.

Секако, ЕУ може да тврди дека 15% е многу пониска од царината од 30% што првично ја побара Трамп. Покрај тоа, енергетските и инвестициските обврски се сè уште само нејасни ветувања, бидејќи ниту Европската комисија ниту земјите-членки на ЕУ не можат да им кажат на европските компании што да купат или каде да инвестираат. Европејците исто така можат да се утешат во фактот дека нацрт-рамката не е потпишан договор. Многу детали сè уште треба да се утврдат, а тие ќе бидат од мал интерес за Трамп.

Сепак, од негова гледна точка, овој исход е исклучителен. Европа не може да тврди дека „победила“. Во најдобар случај, успеа да ја ограничи штетата. Фон дер Лајен пристигна во Шкотска слаба и загрижена; таа си замина уште послаба, но со олеснување.

ЕУ можеше да стори поинаку, бидејќи не е економско или политичко џуџе. Таа е една од водечките светски трговски сили и најголем трговски партнер на Америка и водечки снабдувач. Околу 20% од увозот на Америка доаѓа од Европа, што е приближно еквивалентно на нејзиниот удел во увозот од Кина. Покрај тоа, овие трговски текови ги допираат сите области на американската економска активност. Спротивно на она што можеби го мислат некои од потсмевачките следбеници на Трамп, увозот од Европа не е ограничен само на луксузни стоки и вино. На пример, американското производство е многу повеќе зависно од европскиот производствен сектор отколку обратно.

Европа имаше многу карти за играње и можеше дополнително да ја зајакне својата позиција со координирање на својата позиција со другите две земји од Г7 кои се соочуваат со малтретирање од САД: Јапонија и Канада. Опциите на ЕУ не завршија тука. Друга импозантна карта е Инструментот против принуда (ACI), кој е дизајниран за ситуации каде што „трета земја би се обидела да изврши притисок врз Европската Унија или врз една од нејзините земји-членки да преземат специфични мерки што би влијаеле на трговијата и инвестициите“. Токму тоа се случуваше.

Но, од самиот почеток, фон дер Лајен ги игнорираше советите на експертите на Комисијата и одби да се повика на ACI дури и како форма на одвраќање. Да го стореше тоа, САД немаше да ја сфатат заканата туку-така, со оглед на тоа што се вклучени и во скапа трговска војна со Кина. За разлика од Европа, Кина одговори на секоја американска ескалација со контраескалација, што резултираше со ситуација што самиот секретар за финансии на Трамп ја опиша како „неодржлива“. Под притисок од пазарите, Трамп веќе се повлече од својата претходна позиција, како што добро знае фон дер Лајен.

Но, Европа никогаш не се обиде да постигне рамнотежа на силите во справувањето со Трамп. Ако покажеше подготвеност да ризикува понатамошна ескалација кога Кина го правеше истото, Трамп ќе беше во многу послаба позиција. Сепак, далеку од тоа да се однесува како Кина, Европа се однесуваше како Јапонија, уште еден голем трговски партнер кој зависи од Америка за својата безбедност.

Постигнатиот договор е катастрофа, бидејќи потврдува дека ЕУ во крајна линија е водена од стравот од губење на заштитата на САД во денешниот опасен геополитички контекст. Импликацијата е дека секоја форма на континуирано трансатлантско усогласување, без разлика колку е понижувачко, е подобра од неизвесна независност.

Од оваа гледна точка, би било длабоко неправедно исходот да се припише на изборите што ги направи фон дер Лајен. Таа самата е ограничена од две црвени линии: да ги заштити интересите на Германија по секоја цена и да избегне какво било раскинување со САД. Но, откако ќе бидете спремни да постигнете нешто „по секоја цена“, нема степен на понижување што нема да го прифатите.

Во меѓувреме, повеќето други европски лидери се чини дека се преоптоварени од моменталната состојба на работите. Сложеноста на денешниот свет им се чини премногу за нив, па затоа се покоруваат на сè што се бара. Тие го заборавија предупредувањето на Бенџамин Франклин дека „народ кој е спремен да жртвува малку слобода за малку безбедност не го заслужува ниту едното ниту другото, а на крајот ги губи и двете.“

(Заки Лаиди, поранешен специјален советник на Високиот претставник на Европската Унија за надворешни работи и безбедносна политика, е професор на Sciences Po. Текстот е дел од мрежата на „Пропект синдикејт“. )