Трамп си купува време за Иран и отвора некои нови опции
Јавното флертување на Трамп со влегувањето во војната што ја води Израел против Иран остро ја подели неговата политичка и гласачка база
Ненадејната најава на американскиот претседател Доналд Трамп дека може да му бидат потребни до две недели за да одлучи дали да ги фрли САД во срцето на израелско-иранскиот конфликт, Белата куќа ја рекламира како давање уште една шанса на дипломатијата да успее.
Но, тоа исто така отвора мноштво нови воени и тајни опции.
Доколку целосно ги искористи, Трамп ќе има време да утврди дали шест дена немилосрдно бомбардирање и убивање од страна на израелските сили – што уништи еден од двата најголеми центри за збогатување ураниум во Иран, голем дел од неговата ракетна флота и неговите највисоки офицери и нуклеарни научници – ги променило мислењата во Техеран.
Договорот што ајатолахот Али Хамнеи го отфрли претходно овој месец, кој ќе го пресечеше главниот пат на Иран до бомба со конечно завршување на збогатувањето на иранска почва, може да изгледа многу поинаку сега кога еден од неговите најголеми нуклеарни центри е тешко оштетен, а претседателот отворено размислува да го фрли најголемото конвенционално оружје во светот на вториот. Или, тоа може едноставно да ја зацврсти решителноста на Иранците да не попуштат.
Исто така, некои експерти забележаа дека објавата на Трамп во четвртокот била обид да ги измами Иранците и да ги натера да се смират.
„Тоа би можело да биде покритие за одлука за итен напад“, рече Џејмс Ставридис, пензиониран адмирал на морнарицата и поранешен врховен командант на САД во Европа, за Си-Ен-Ен. „Можеби ова е многу паметна измама за да се натераат Иранците да се чувствуваат самодоволно“.
Дури и да нема измама, нудејќи им уште една можност на Иранците, Трамп ќе ги зајакне и сопствените воени опции. Две недели даваат време за да се постави втор американски носач на авиони, давајќи им на американските сили поголема шанса да се спротивстават на неизбежната иранска одмазда, со кој било дел од нивната ракетна флота што е сè уште употреблив. Тоа би му дало на Израел повеќе време да ја уништи воздушната одбрана околу постројката за збогатување ураниум Фордо и други нуклеарни цели, ублажувајќи ги ризиците за американските сили ако Трамп конечно одлучи да нападне.
И го ослободува Трамп од дејствување според распоред на бојното поле управуван од премиерот на Израел Бенјамин Нетанјаху, кој врши притисок врз Трамп да влезе во борбата, со оружје што Израел го нема.
Всушност, во рок од еден час од објавувањето на изјавата на Трамп од страна на Белата куќа дека „ќе донесам одлука дали да одам или не во следните две недели“, Нетанјаху сигнализираше дека веројатно ќе го искористи времето за да се обиде со свои напади врз длабоко закопаната нуклеарна централа Фордо.
„Утврдив дека ќе ги постигнеме сите наши цели, сите нивни нуклеарни постројки“, рече тој. „Имаме моќ да го сториме тоа“.
Всушност, велат американските и странските експерти, Израелците со години подготвуваат воени и тајни опции, испитувајќи како би можеле да ги прекинат масивните системи за напојување со електрична енергија што ги држат центрифугите закопани во сала за збогатување под планина. Дури и воведувањето на бран или пулс во тој електричен проток би можело да ги дестабилизира и уништи деликатните машини додека се вртат со суперсонична брзина, како врв што се врти надвор од контрола.
Во последниве денови, Меѓународната агенција за атомска енергија заклучи дека уништувањето на електричната централа над друг центар за збогатување, во Натанц, веројатно критично ги оштетило илјадниците центрифуги што се вртат подолу.
Израелците разгледаа што би било потребно за да се бомбардираат и запечатат влезовите на тунелите во објектот, заробувајќи ги работниците внатре и отежнувајќи го внесувањето гориво близу до бомба во централата за конечно засилување што би го направило употребливо во оружје. Самото тоа гориво, складирано во древниот главен град Исфахан, исто така би било цел за Израелците, велат американските претставници.
Но, првото прашање е дали Иранците имаат политичка флексибилност да го искористат временскиот период што Трамп го отвори.
Администрациските претставници велат дека Стив Виткоф, специјалниот претставник на претседателот, веќе бил во контакт во последните денови со Абас Арагчи, иранскиот министер за надворешни работи, со кого разговара од почетокот на април.
„Мислам дека прашањето е, дали Иранците можат да го видат ова како можност да ги избегнат значајните предизвици што би произлегле од уништувањето на нивниот последен преостанат објект?“, праша Лора Холгејт, која беше американски амбасадор во МААЕ за време на администрацијата на Бајден. Но, таа рече дека „директното предавање веројатно не е на маса за нив“, ниту „целосно напуштање на капацитетот за збогатување, дури ни сега“.
Роберт Литвак, научник кој пишуваше многу за дипломатијата со Иран, рече: „Еве ја дипломатската игла што двете страни треба да ја протнат: САД прифаќаат дека Иран има право да збогатува ураниум, а Иран прифаќа дека мора целосно да ја демонтира својата нуклеарна програма“.
Конфликтот меѓу Израел и Иран ја потроши неделата на претседателот, бидејќи тој се врати порано од состанокот на Групата 7 во Канада за да се справи со војната. Тој го помина почетокот на неделата објавувајќи серија воинствени закани на социјалните мрежи, навидум поставувајќи ја основата за САД да се приклучат на израелската бомбардирачка кампања.
Тој ги повика сите жители на Техеран, град со околу 10 милиони жители, да се евакуираат, рече дека САД имаат „целосна и тотална контрола врз небото над Иран“ и рече дека американските претставници знаат каде се крие иранскиот лидер, но нема да го убијат – „барем не засега“.
Многу од сојузниците на претседателот веруваа дека влегувањето на САД во војната е неизбежно. Но, во средата, претседателот рече дека не донел конечна одлука дали да го бомбардира Иран и го прекори Иран што не се согласил на нов договор за ограничување на неговата нуклеарна програма. Сепак, тој рече дека не е предоцна за дипломатско решение.
„Ништо не е предоцна“, рече тој.
Јавното флертување на Трамп со влегувањето во војната остро ја подели неговата база – толку многу што потпретседателот Џеј Ди Венс напиша долга објава на социјалните мрежи во вторникот, обидувајќи се да ги минимизира загриженостите дека претседателот ја напушта својата посветеност да ја држи Америка подалеку од прекуокеанските конфликти.
Но, некои од најистакнатите сојузници на претседателот, вклучувајќи ја конгресменката Марџори Тејлор Грин, републиканка од Џорџија, Такер Карлсон и Стив Банон, ја критикуваа можноста САД да се вклучат во војната на друга земја.
На другиот крај од спектарот, многу од јастребските сојузници на Трамп во Сенатот, вклучувајќи ги Линдзи Греам, републиканец од Јужна Каролина, и Том Котон, републиканец од Арканзас, го повикуваат претседателот да заземе поагресивен став кон Иран.
„Бидете целосно вклучени, претседателе Трамп, во помагањето на Израел да ја елиминира нуклеарната закана“, рече Греам оваа недела во емисијата Фокс њуз. (Њујорк тајмс)